کتاب حاضر دارای رویکرد و نگاه اجتماعی و جامعه شناختی به موضوع دین میباشد. چرا که دین، از جمله موضوعاتی است که همواره در مرکز توجه متفکران اجتماعی جای داشته است و این، علاوه بر دل مشغولی و تعلق خاطر شخصی آنان، ناشی از اهمیتی است که دین در حیات اجتماعی مردمان اعصار گذشته داشته است. اکنون نیز دغدغهها و دلآشوبههای دینی نویسندگان و دانشآموختگیشان در حوزه جامعهشناسی، آنان را به نگارش این کتاب سوق داده است. هدف ما از نگارش کتاب حاضر این بوده که طرح موضوعی بکنیم و اخگری در بیشهاندیشهها بیفکنیم.
در کشور ما جامعهشناسی و دین هر دو از علائق پژوهشی و از ارکان پروژه نواندیشی دینی میباشند. اما مدت مدیدی است که نواندیشان دینیِ ما از پرداختن به زیستِ روزمره و باورهای رایج و مناسک دینی مردم (نماز، عزاداری، ادعیه و...) غفلت کرده و تمام هم خود را مصروف مباحث کلانِ کلامی و معرفت شناختی (نظیر نسبت دین و دنیای مدرن، دین و آزادی، دین و دموکراسی و...) کردهاند. این کتاب در پاسخ به این خلاء حادث شده به نگارش درآمده است و بر این باور است که باید به جنبههای دینی زندگی روزمره بیشتر توجه کرد و تلاش کرده است که دانش امروزمان را در خدمت ایمان دیروزمان قرار دهد.
آنچه شما در این کتاب خواهید خواند هفت مقوله دینی بعضاً متفاوت است که وجه مشترک همه آنها -که مانند نخِ تسبیح دانههای آن را گرد هم آورده- وجود تبیین و نگاهی جامعهشناختی است. چرا که جامعه شناسیِ دین، علمی است که به ابعاد و جنبههای اجتماعی دین میپردازد. در نوشتار اول به نسبت و رابطه نماز جماعت و سرمایه اجتماعی پرداختهایم. این نوشتار پیش از این با عنوان «تبیین نقش نماز جماعت در تعامل و روابط اجتماعی» به بیست و یکمین اجلاس سراسری نماز (کرمانشاه، شهریور۱۳۹۱) ارایه شده بود و از میان ۱۳۱۲ مقاله واصل شده به دبیرخانه اجلاس، به عنوان یکی از ۲۱ مقاله برتر انتخاب شد که اینک با تغییراتی جزیی با عنوان «نماز جماعت و سرمایه اجتماعی» در بخش آغازین مجلد حاضر جانمایی شده است. عنوان نوشتار دوم کتاب ما «نماز، سبک زندگیِ دینی و تعالی فرهنگی» است. این نوشتار نیز مقالهای پژوهشی بوده که به بیست و سومین اجلاس سراسری نماز (اهواز، دی ماه ۱۳۹۳) ارایه شده و از میان بیش از ۱۷۰۰ مقاله واصل شده به دبیرخانه اجلاس، به عنوان برترین مقاله انتخاب گردیده و اینک با ویرایشی نو به حضور شما معرفی میگردد. «جامعهشناسی سبکهای عزاداریهای عاشورا در ایران امروز» سومین فصل از کتاب ماست. در این بخش نگاهی جامعه شناختی به تنوع و تکثر سبک عزاداریها و سوگواریهای عاشورا - به عنوان یک کنش دینی و اجتماعی – داشتهایم. در نوشتار چهارم مقوله دینی «صله رَحِم» را با نگاه و عینک جامعهشناختی بررسی کردهایم. در نوشتار پنجم به مقوله «صنعت فرهنگ و جنبشهای نوپدید دینی» پرداختهایم. این نوشتار نیز پیش از این به اولین کنگره بینالمللی پیوستنگاری فرهنگی (بوشهر،۱۳۹۱) ارایه شده بود که در آنجا به عنوان یکی از مقالات منتخب و برگزیده معرفی شده بود. در نوشتار ششم با عنوان «کارل مارکس و دین» به بررسی دیدگاههای کارل مارکس جامعه شناس و فیلسوف آلمانی در باب دین پرداختهایم و سعی ما بر این بوده که با مراجعه به انبان جامعه شناسی و با نگاهی منتقدانه دیدگاه وی را در موضوع «دین افیون تودههاست» بررسی کنیم. نوشتار پایانی و حسن ختام کتاب ما مفهوم مناقشهبرانگیز «سکولاریسم و سکولاریزاسیون» است. چیستی و ماهیت سکولاریسم و آنگاه مفهوم سکولارزدایی از اهم مباحثی است که در نوشتار پایانی به آن پرداختهایم.