کتاب حسابداری بانکی سعید جمشیدی نشر پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

فعالیت‌های مؤسسات اقتصادی را می‌توان به گروه‌های بازرگانی، تولیدی، مسکن‌و‌ساختمان، و خدمات طبقه‌بندی کرد. این گروه‌ها در قالب انواع شرکت‌ها، اشخاص حقوقی یا حقیقی فعالیت می‌کنند. بازرگانی هر گونه فعالیت اقتصادی در امر خرید، تهیه، توزیع، و فروش کالا (به‌صورت عمده یا خرده) است که بدون تغییر شکل فیزیکی یا ایجاد ارزش افزوده‌ی عمده انجام می‌شود. بازرگانی به دو بخش داخلی و خارجی، شامل صادرات و واردات، تقسیم می‌شود. فعالیت‌هایی مانند عمده‌فروشی، خرده‌فروشی، حق‌العمل‌کاری، مغازه‌داری، تهیه و توزیع کالا، و غیره در این گروه قرار می‌گیرند. تولید مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی است که با تغییر، تبدیل، و ایجاد ارزش افزوده‌ی عمده همراه است و از سه زیرمجموعه‌ی صنعت، معدن، و کشاورزی تشکیل می‌‌شود. صنعت تغییر و تبدیل شکل فیزیکی یا شیمیایی مواد اولیه به محصولات جدید است؛ صنعت به فعالیت‌هایی گفته می‌شود که ممکن است با دست یا با ماشین یا تلفیقی از این دو و در محلی به‌نام کارخانه یا خارج از آن انجام شود. صنعت خود شامل زیر‌مجموعه‌های زیر است: ‐ تولید مواد غذایی، نوشابه‌ها، و توتون؛ ‐ صنایع منسوجات و پوشاک و چرم؛ ‐ تولید چوب و محصولات چوبی؛ ‐ تولید مواد شیمیایی و مشتقات نفت، زغال سنگ، لاستیک، و پلاستیک؛ ‐ تولید محصولات معدنی غیر‌فلزی غیر از محصولات نفت و زغال سنگ؛ و ‐ صنایع فلزات اساسی و غیره. معدن استخراج و عمل‌آوری مواد معدنی طبیعی (جامدات، مایعات، و گازها) تا مرحله‌ای است که بتوان برای مصرف‌های صنعتی عرضه کرد و فعالیت‌هایی نظیر خردکردن، الک‌کردن، شستن و پاک‌کردن، درجه‌بندی، آسیاب‌کردن، شناورکردن، ذوب‌کردن، و غیره را شامل می‌شود. کشاورزی مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی است که هدف آن بهره‌برداری از طبیعت و محیط زیست (آب، خاک، هوا، آفتاب، انواع گیاهان و جانوران) با کمک نیروی انسانی یا ماشین یا تلفیقی از این دو، برای تأمین نیازهای غذایی جامعه یا تولید مواد اولیه‌ی لازم برای بخش‌های اقتصادی دیگر از جمله صنعت، است. زیرمجموعه‌های کشاورزی عبارت است از: ‐ آب وخاک (زیربنایی): شامل فعالیت‌های مربوط به ساخت و بهره‌برداری از شبکه‌های آب‌رسانی، آبیاری، ساخت و بهره‌برداری از سدهای مخزنی، مهار آب‌های هرز، آبیاری قطره‌ای، زه‌کشی، حفر چاه، حاصل‌خیزی و پردازش خاک، و غیره؛ ‐ جنگل و مرتع: شامل احیای مراتع و جنگل‌ها، بریدن درختان جنگلی و تهیه‌ی الوار و غیره؛ ‐ دام و طیور: شامل پرورش و بهره‌برداری از زنبور عسل، گاوداری، و غیره؛ ‐ زراعت (فلاحت): شامل کشت محصولات مزرعه‌ای، بستانی، گلخانه‌ای، و غیره؛ و ‐ شیلات: شامل بهره‌برداری غذایی و صنعتی از جانداران دریایی. مسکن‌و‌ساختمان مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی است که مجریان اصلی یا پیمان‌کاران ساختمانی در زمینه‌ی ساخت و تولید یا توسعه‌ی انواع بناها و تأسیسات شهری و روستایی برای رفاه عموم انجام می‌دهند؛ مانند ساخت یا تکمیل ساختمان‌های مسکونی، تجاری، صنعتی، آموزشی، مذهبی، اداری، فروشگاه، سیلو، خطوط انتقال نیرو، اسکله، بندر، راه و جاده، تونل، پل، کانال، سد، و قنات. در همه‌ی زیربخش‌های فعالیت‌های تولیدی و مسکن‌و‌ساختمان تغییر و تبدیل و در نتیجه ارزش افزوده ایجاد می‌‌شود؛ از‌این‌رو، برای تهیه‌ی صورت‌های مالی نهایی باید هزینه‌های مربوط به این تغییرها و تبدیل‌ها به‌طور جداگانه استخراج شود. به‌همین علت این تغییرها و تبدیل‌ها و ارزش افزوده در حساب تولید می‌آید. فعالیت‌های گروه خدمات از عناصر مهم تشکیل‌دهنده‌ی تولید ناخالص ملی است که اقلام لمس‌نشدنی و غیرکالایی اقتصاد را دربرمی‌گیرد و روزبه‌روز بر دامنه‌ی فعالیت‌های آن افزوده می‌شود.