کتاب فناوری بومی محصولات گیاهی تراریخته نشر کنکاش

ایران نه تنها در زمینه انتقال دانش فنی مهندسی ژنتیک، بلکه در توسعه دانش تخصصی ایمنی‌زیستی نیز جزو کشورهای آسیایی پیشرو است. متخصصان ایرانی در اولین جلسات کمیته مشورتی تدوین پروتکل ایمنی‌زیستی کارتاهنا حضور داشته‌اند و ایران یکی از اولین کشورهای آسیایی است که به این پروتکل ملحق شده است. تاسیس اولین انجمن علمی ایمنی زیستی در بین کشورهای آسیایی، معرفی مرجع ملی ایمنی‌زیستی، تهیه، تنظیم و تصویب قانون ایمنی‌زیستی، تشکیل شورای ملی ایمنی‌زیستی، تشکیل دبیرخانه‌های تخصصی در سه وزارتخانه و یک سازمان دولتی و تنظیم و اجرایی کردن سازوکار ارزیابی و صدور مجوز واردات، صادرات و رهاسازی محیطی محصولات تراریخته تنها بخشی از اقداماتی بوده است که در حوزه ایمنی‌زیستی ایران به انجام رسیده است. با این حال و با وجود تمام زیرساخت‌ها و دستاوردهای درخشانی که حاصل شده است، به دلیل مقاومت‌های صورت گرفته، ایران در زمینه تولید و تجاری سازی فناوری محصولات تراریخته موفق نبوده است. با وجود اینکه تا کنون چندین لاین گیاه تراریخته تولید شده توسط محققان ایرانی آزمایشات مزرعه‌ای را با موفقیت به پایان رسانده‌اند، اما به جز برنج تراریخته که در سال ۱۳۸۳ رسما رهاسازی شد و بعدها با تغییر دولت جلوی کشت آن گرفته شد، هیچ محصول تراریخته‌ای تا کنون موفق به اخذ مجوز رهاسازی نشده است. دلیل اصلی ایجاد این ناهمخوانی معنادار بین توانمندی‌های موجود کشور با دستاوردهای حاصل از آن در حوزه فناوری مهندسی ژنتیک گیاهی، عدم حاکمیت علم، آینده‌نگری و مصلحت‌اندیشی مبتنی بر منافع ملی در مواجهه با این فناوری و تخریبی‌شدن فضای بحث و تبادل نظر بر سر آن بوده است. اکنون که زیرساختهای لازم برای توسعه تجاری حساب شده و قانونمند محصولات تراریخته مطابق الگوهای معتبر جهانی ایجاد شده است، ارتقای سطح آگاهی‌های درست اقشار مختلف جامعه (سیاستگذاران، مدیران و مردم) و توسعه دانش فنی ایمنی‌زیستی مهمترین اقدام در زمینه رفع موانع توسعه تجاری محصولات تراریخته در کشور است. با توجه به تجربیات بین­المللی بسیار موفقی که در این زمینه وجود دارد، ایران نیز خواهد توانست از جو غیر علمی و غیر مستند حاکم بر فضای بحث و تبادل نظر در موضوع محصولات گیاهی تراریخته عبور کند و این فناوری جایگاه خود را در رفع بخشی از مشکلات مهم کشاورزی کشور به دست آورد. تا کنون دهها اثر مستند توسط مراجع علمی معتبر کشور برای پاسخگویی و شفاف‌سازی چالش‌های مطرح شده پیرامون محصولات تراریخته تهیه و منتشر شده است. این کتاب، ده موضوع تاثیرگذار بر روند توسعه فناوری بومی محصولات تراریخته را از منظر کلان مورد بررسی قرار داده است و بر لزوم تغییر نگرش به موضوع محصولات تراریخته به عنوان یک فناوری قابل استفاده به نفع مصالح کشور تاکید دارد.