کتاب موانع رشد و توسعه بیمه آثار هنری نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

نماد اصلی هر کشور فرهنگ و هنر آن مرزوبوم است به‌طوری که کشورها و مردمانش با آثار هنری و تمایزهای ادراکی‌شان برای تمایز قرار می‌گیرند. چون اعتلای هنر اصیل ایرانی و رشد خلاقیت هنرمندان، تأثیر عمیقی در بازنگری ساختار و فعالیت‌های فرهنگی جامعه چه در داخل و خارج از کشور دارد می‌توان گفت که هنر نوعی ابزار ارتباطی بین افراد تلقی می‌شود. درنتیجه بهبود وضعیت تولید و عرضه آثار هنری و برقراری ارتباط با تشکل‌ها و هنرمندان زمینه توسعه فرهنگی و اقتصادی کشور را فراهم می‌کند. در کشور ما با وجود برخی تلاش‌ها، آن‌چنان‌که باید، بیمه آثار هنری جدی گرفته نشده است. شاید یکی از دلایل اصلی‌اش، این باشد که در جامعه ما به بخش‌های فرهنگی، نگاه اقتصادی نشده و مسائل اقتصادی ـ اجتماعی هنرمندان پی‌گیری نشده است. یکی از مسائل و مشکلات جامعه هنری، نبود بیمه آثار هنری به منظور حفاظت از آثار آنان است به‌طوری که هنگام ارائه اثر در نمایشگاه یا ارسال آن به خارج از کشور دچار مشکلاتی می‌شوند. هنر شکل غلظت یافته واقیت پیرامون است. امروزه پیچیدگی هنر و زندگی به قدری افزایش پیدا کرده که آثار هنری یک طبیعت دوسویه بین اجتماع و هنرمند پدیدآورده است. طبیعت دوسویه هنر و جامعه نیاز به پیوندی بین هنرمند و اجتماع دارد که محکم‌تر و با ثبات‌تر باشد (دلشاد، ۱۳۸۵: ۳۱). بیشتر فعالیت‌های انسانی در بردارندۀ مقداری ریسک و عدم اطمینان است. خسارات بالقوه در یک موقعیت در بردارندۀ ریسک می‌تواند برحسب آثار اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، روانی، فیزیکی یا قانونی یا ترکیب این‌ها طبقه‌بندی شود. نخستین هزینۀ عدم اطمینان فشار روحی و جسمانی ناشی از ترس و نگرانی است (ویلیامز و ‌هاینز، ۱۳۸۲: ۲۷). ریسک‌پذیری(۱) و تسلط بر عدم اطمینان بازار نیازمند تمایل به رسیدن به سطح بالای پیشرفت، یادگیری مهارت‌های جدید و پیروی از قواعد برای رویارویی با مشکلات است. همچنین نیازمند تمایل به آماده‌سازی و پذیرش حمایت دیگران است (کیو، ۱۳۹۱: ۳۳). افراد در مقابل ارزیابی خویش از ریسک‌ها و عدم اطمینان واکنش متفاوت در مقایسه با ریسک دارند. دومین هزینه عدم اطمینان، بی‌نظمی‌ در استفاده از منابع در زمینۀ نیروی کار، سرمایه و دانش فنی است که منجر به ناکارآیی و انباشت بیش از حد بعضی از کالاها و خدمات و کمبود بعضی از آنها، قیمت‌های بسیار بالای بعضی از کالا‌ها و خدمات و بیش از حد پایین برای بعضی دیگر می‌شود (ویلیامز و‌ هاینز، ۴۱:۱۳۸۲). روان‌شناسان و سایر دانشمندان در بررسی‌های آماری که دربارۀ افراد ریسک‌پذیر و ریسک‌گریز انجام داده‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که افراد متفاوت در موقعیت‌های دارای ریسک مشابه، واکنش‌ها و رفتارهای بسیار متفاوتی از خود نشان می‌دهند. این رفتارها ممکن است ناشی از پیش‌زمینۀ خانوادگی، آموزش، وضعیت اجتماعی، تجربه‌های پیشین و موقعیت جغرافیایی باشد. نظریه انسان‌شناسی متداول هم بر این عقیده است که افراد در انتخاب بین ریسک‌گریزی و ریسک‌پذیری تحت تأثیر فرهنگشان قرار دارند (اوترویل، ۱۳۸۱: ۱۴۹). فرد ریسک‌گریز در نظریه مطلوبیت بیان می‌کند که مردم ترجیح می‌دهند از وضعیت‌های دارای ریسک با خسارت زیاد اجتناب کنند. اگر پوشش بیمه‌ای با قیمت عادلانه پیش‌بینی شود، هنگامی‌ که خسارت بالقوه زیاد می‌شود تمایل افراد برای بیمه شدن زیاد می‌شود. بنابراین باید توجه داشت ریسک، ناشی از عدم اطمینان از آینده پیش رویمان است. میزان عدم اطمینانی که فرد می‌تواند کنترل کند و چگونگی مدیریت فرد بر کنترل ریسک درنهایت میزان موفقیت وی را فراهم می‌کند. زمانی که درخصوص بیمه اتومبیل یا زندگی صحبت می‌کنیم واکنش مساعد و مثبتی در ذهن افراد در این خصوص ایجاد می‌شود اما درخصوص بیمه هنر این‌چنین نیست. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، بیمه آثار هنری موضوعی است که از چندین سال پیش به آن پرداخته شده است. در کشورهایی مانند فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا، سوئد، انگلستان و امریکا، شرکت‌های بیمه، آثار هنری آسیب‌دیده را ترمیم کرده و پس از بیمه کردن یا به موزه باز می‌گردانند یا آنها را در اختیار خانواده‌های صاحب آثار قرار می‌دهند. در این کشورها آثار هنری و فرهنگی تحت پوشش بیمه هستند. شرکت‌های بیمه‌ای نخستین هدف خود از بیمه آثار هنری را حفظ فرهنگ آن کشورها می‌دانند. هدف دیگر آنها این است که مالکان، اشیای با ارزش و آثار هنری را از زیان مصون داشته و این آثار را برای نسل‌های آینده حفظ کنند. ریسک عاملی اجتناب‌ناپذیر در پروژه‌ها بوده و همیشه در اطراف ماست. ریسک و ارزش دو روی یک سکه‌اند. با مدیریت ریسک در مرحله شناخت و طراحی پروژه و به عبارتی قبل از رخداد ریسک می‌توان بازده بالقوه بالایی را به دست آورد. اگر ریسک نادیده گرفته شود و به‌ طور صحیح مدیریت نشود کنترل از کار خواهد افتاد. در این میان بیمه تکنیکی برای تأمین مالی ریسک است و تعداد کافی از واحد‌های در معرض خسارت را ترکیب و خسارت آن‌را قابل پیش‌بینی می‌کند. متأسفانه در کشور ما به بیمه آثار هنری توجه چندانی نشده و به‌طور اخص به آن پرداخته نشده است، به‌طوری که نه اقداماتی برای عرضه این نوع بیمه از طرف صنعت بیمه انجام شده است و نه اینکه از طرف جامعه هنر مصرانه این نوع بیمه‌نامه درخواست و تقاضا شده است.