کتاب بررسی اعتبار آرای کیفری دادگاه های خارجی حسین رنجبر نشر مجمع علمی و فرهنگی مجد

موضوع جستار پیش رو، بررسی اعتبار آرای کیفری محاکم خارجی با توجه به صلاحیت اضافی محاکم داخلی ایران است. مستفاد از مقررات آیین دادرسی کیفری دادگاه برای رسیدگی به جرم باید صلاحیت داشته باشد و مفهوم صلاحیت تجویز قانون به رسیدگی است. اما صلاحیت کیفری زمانی در حقوق جزای بین‌الملل مطرح می‌شود که حداقل یک عنصر خارجی در جرم موضوع صلاحیت وجود داشته باشد. منظور از عنصر خارجی در جرم، عاملی است که به وسیله آن، جرم مزبور به دولتی خارجی ارتباط می‌یابد که از این رو، صلاحیت کیفری در حقوق جزای بین‌الملل را صلاحیت کیفری بین‌المللی نیز می‌نامند. در نگاه اول شاید این صلاحیت اضافی در عنوان مذکور یادآور صلاحیت اضافی طبق آیین دادرسی کیفری باشد ولی با نگاه دقیق تر مشخص می‌شود که این عنوان معنای عام تری را شامل می‌شود. چرا که در حقوق جزای بین‌الملل اصل بر صلاحیت سرزمینی است. با وجود این از آنجا که همه کشورهایی که جرم در آنجا واقع می‌شود به دلایلی چون فرار مرتکب جرم به کشور دیگر یا عدم توانایی کشور محل وقوع به رسیدگی به آن جرم و یا اساسا جرم در قلمرو هیچ کشوری نباشد مثل ارتکاب جرم در دریای آزاد، توان محاکمه این مجرمین را بر اساس صلاحیت سرزمینی ندارند. در نتیجه کشورها دست به توسعه صلاحیت تقنینی و قضایی خود با توجه به اصول صلاحیت کیفری بین‌المللی دیگر می‌شوند که این اصول برون مرزی استثنایی بر اعمال صلاحیت سرزمینی محسوب می‌شوند که عبارتند از صلاحیت واقعی، صلاحیت شخصی مثبت و منفی و صلاحیت جهانی. حال چنانچه هر کشوری بر اساس صلاحیت مورد ادعا اقدام به تعقیب و مجازات متهم کند، متهم واحد به خاطر عمل مجرمانه واحد چندین بار در کشورهای مختلف مورد محاکمه و مجازات مضاعف قرار خواهد گرفت.