کتاب طراحی رهنمود جدید برای مدیریت ریسک نقدینگی در سیستم بانکی ایران رسول خوانساری نشر پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

هرچند در سال‌های اخیر، مدیریت انواع مختلف ریسک مورد توجه ناظران و مقررات‌گذاران فعال در عرصه ملی و بین‌المللی قرار گرفته بود، اما شکل‌گیری بحران مالی در سال ۲۰۰۷ به‌عنوان شاهدی دال بر نقطه‌ضعف‌هایی بیشمار در مدیریت ریسک نقدینگی بانک‌ها و از این‌رو نقصان‌هایی در رهنمودها، اصول و دستورالعمل‌های مدیریت ریسک نقدینگی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به‌شمار می‌رود. به‌بیان دقیق‌تر، نحوه مدیریت ریسک نقدینگی در تطابق با ماهیت این ریسک طراحی نشده بود، به‌نحوی که بسیاری از ابعاد این ریسک در فرایند مدیریت روزانه ریسک نقدینگی مورد توجه قرار نمی‌گرفت یا توجه کافی به ابعاد واقعی آن نمی‌شد. در نتیجه مدیریت نامناسب ریسک نقدینگی و نقطه‌ضعف‌های فراوان در شناسایی، مدیریت، کنترل و نظارت بر این ریسک، نقش مؤثری در شکل‌گیری و عمق‌بخشیدن به بحران مالی اخیر ایفا نمود. این مسئله منجر به درک ضرورت اعمال تغییراتی در مدیریت ریسک نقدینگی بانک‌ها و از این‌رو شتاب گرفتن فرایند تنظیم رهنمودها و دستورالعمل‌های جدیدی در حوزه مدیریت ریسک نقدینگی در عرصه بین‌المللی شد، رهنمودهایی که هر یک جهت رفع نقطه‌ضعف‌های فعلی تدوین شدند و به تنظیم رهنمودهای جدیدی برای مدیریت این ریسک در کشورهای مختلف منجر شدند. در ایران نیز ارزیابی دقیق رهنمود فعلی مدیریت ریسک نقدینگی بیانگر آن است که این رهنمود نه تنها با انتقاداتی در ارتباط با هر یک از مواد آن مواجه است، بلکه شکاف‌های موجود بین رویکرد کلی این رهنمود در مقایسه با رویکرد رهنمودهای جدید بین‌المللی تدوین‌شده در مدیریت و نظارت بر ریسک نقدینگی، بیانگر الزام طراحی رهنمود جدیدی در مدیریت این ریسک در سیستم بانکی می‌باشد. به بیان دقیق‌تر باید همگام با بسیاری از کشورهایی که بعد از بحران مالی اخیر به طراحی رهنمود جدیدی در مدیریت این ریسک پرداختند، برای برطرف‌نمودن نقصان‌های موجود، گام مشابهی برداشته شود. گفتنی است در سیستم بانکی ایران نیز تحولاتی در راستای تحولات بین‌المللی، هر چند با سرعت کمتر، در حال شکل‌گیری است، به‌نحوی که عدم توجه به آنها در فرایند مدیریت ریسک نقدینگی، مشکلاتی را پدید خواهد آورد. به‌عنوان مثال شکل‌گیری گروه‌های بانکی، طراحی و حرکت به‌سمت استفاده از ابزارهای مالی جدید، گسترش سامانه‌های پرداخت و توسعه‌های پدیدآمده در حوزه بانکداری الکترونیک، بر ضرورت توجه هر چه بیشتر به مقوله مدیریت ریسک نقدینگی درون‌گروهی، ارتباط بین ریسک نقدینگی و ریسک نقدشوندگی بازاری و مدیریت ریسک نقدینگی در طول روز در فرایند مدیریت ریسک نقدینگی می‌افزاید. این در حالی است که این مسائل در رهنمود فعلی مدیریت ریسک نقدینگی بانک ‌مرکزی مصوب تیر ۱۳۸۶ مورد توجه قرار نگرفته است. از این‌رو الزام تنظیم رهنمود جدیدی در این حوزه به‌وضوح مشاهده می‌شود. بنابراین با توجه به الزام مقررات‌گذاری پویا توسط بانک ‌مرکزی به‌منظور مدیریت پویای ریسک نقدینگی در بانک‌ها، رهنمود جدیدی در این کتاب با مخاطب قرار دادن دو بعد مدیریت ریسک نقدینگی مشتمل بر بانک‌ها و بانک‌ مرکزی ارائه شده است.