کتاب ریشه شرقی تمدن غربی نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

در این کتاب خواننده چیزی دربارۀ منازعۀ اعطای مقام، جنگ سی‌ساله یا پیمان صلح وستفالیا نخواهد یافت. در حالی‌که، دربارۀ انجمن‌ها و گروه‌های بازرگان ایتالیایی بحث خواهیم نمود و نشان خواهیم داد که آنها همواره همچون انسان‌هایی مقلّد به اقتباس از توسعه و پیشرفت‌های مبتکرانۀ خلق شده در اقتصاد جهانی تحت رهبری شرقی‌ها پرداخته‌اند. رنسانس اروپا و انقلاب علمی بیشتر از منظر و زاویه خاورمیانه اسلامی و شمال آفریقا مورد ملاحظه و بررسی قرارگرفته است تا توسکانی. داوینچی، فیچینو و کوپرنیک در حضور افرادی همچون ابن­شاطر، خوارزمی و طوسی زانو می‌زنند. و واسکوداگاما کم‌کم در پرتو تلألؤ و درخشش آسیا همچون سایه‌ای موهوم و کم‌رنگ به حواشی رانده می‌شود. در این کتاب هیچ ذکری از الیزابت اول [ملکه انگلستان، ۱۵۳۳-۱۶۰۳م.]، اُلیوِر کراموِل و ملکه ویکتوریا به میان نیامده است، و لویی چهاردهم [پادشاه فرانسه، ۱۶۴۳-۱۷۱۵م.] و فردریک ویلیام، برگزیننده کبیر [حاکم پروس(آلمان کنونی)، ۱۶۴۰-۱۶۸۸م.] هم صرفاً در چهره افرادی نیازمند دفاع و ضعیف [در برابر همتایان شرقی خود] به تصویر کشیده شده­اند. چراکه در عمدۀ دوران مورد بحث این کتاب، شهرهای مادرید، لیسبون، لندن و ونیز در برابر شهرهای بزرگی همچون بغداد، قاهره، کانتون و کلکته جزو جاهای دور افتاده و محلی محسوب می‌شده‌اند. با توجه به اینکه صنعتی‌شدن بریتانیا صرفاً مرحلۀ نهایی انتقال بسیاری از ابتکارات و اختراعات پیشین صورت‌گرفته در چین می‌باشد، باید گفت که افتخار به نمایشگاه بزرگ قدیمی لندن تنها از تکبر و نخوت ناشی می‌شود. و فرایندهای اتکای به دولت، صنعتی­شدن نظامی­مآبانه و حمایت‌گرایی [سیاست حمایت از تولیدات داخلی]، صرفاً در درون بافت و محیط بریتانیا مورد طرح و اجرا قرار گرفته‌اند و نه ژاپن عصر میجی. و بالأخره به عنوان آخرین اما نه بی‌اهمیت‌ترین مطلب باید گفت که به جای «صنعتی‌شدن دیرهنگام» آلمان، خواننده با بحثی درباره «توسعه و پیشرفت زودهنگام» ژاپن در عصر توکوگاوا مواجه خواهد شد. به طور کلی، خواننده چیزهای بسیار بیشتری درباره شرق- به ویژه خاورمیانۀ اسلامی، شمال آفریقا، هند، جنوب شرق آسیا، ژاپن و بالاتر از همه، چین- خواهد آموخت، و البته در همین راستا چیزهای جدیدی نیز دربارۀ غرب و ریشه‌ها و خاستگاه‌های آن یاد خواهد‌گرفت. از همین رو، خوانندگانی که در انتظار برخورد، با همۀ عوامل و جزئیات خاص کیفیت و چگونگی توسعه و پیشرفت غرب، صرفاً از منظری اروپایی می‌باشند، به ناچار ناامید خواهند شد. با وجود این، قصد من نیز دقیقاً ناامید کردن و مأیوس ساختن چنین خواننده‌ای، و در عین حال مواجه ساختن او با تاریخ گمشده­ای است که در آن به بیان چگونگی فراهم نمودن امکان ظهور و پیدایش غرب توسط شرق پرداخته شده است. چه خواننده کاملاً توسط مباحث خاص طرح شده از سوی من در این کتاب که از جهاتی برای من حائز اهمیت می‌باشند، متقاعد شود و چه حتّی بالاتر از آن موجب تجدیدنظر و ایجاد نگاهی نو از سوی وی در قبال این مباحث شود، به هرحال این برای من مهم و جالب و حاکی از بصیرت خواننده خواهد بود.