کتاب الذریعة الی اصول الشریعة رضا هاشمی نشر انتشارات موسسه فرهنگی هنری کتاب مرجع

الذَّریعَة الی اصول‌الشّریعة از نخستین آثار جامع در اصول فقه امامی، و تألیف سیدمرتضی علم‌الهدی فقیه و متکلم نامور امامی قرن چهارم و پنجم است. شریف مرتضی مشهور به سیدمرتضی و علم‌الهدی (۳۵۵ـ۴۳۶) از شاگردان برجسته شیخ مفید (متوفی ۴۱۳) و از شاخص‌ترین فقیهان مکتب بغداد (مکتب متکلمان) است. از ویژگیهای مهم این مکتب فقهی، کوشش برای گذار از اکتفا و اتکای صِرفِ فقها به نصوص‌قرآنی و حدیثی و «فقه منصوص» در مقام افتا بود که پیشتر بر پایبندی بدان تأکید می‌شد. لازمه این امر، استخراج‌ و تدوین اصول و ضوابطی عام مطابق با مبانی مذهب امامیه بود تا فقها برپایه آن افزون‌بر فهم نصوص، بتوانند در مسائل جدید و بی‌سابقه به استنباط فقهی (اجتهاد) بپردازند. هرچند، فقهای امامی پیشتر به اجرای برخی قواعد اصولی اهتمام و التزام داشتند و حتی آثاری چند درباره برخی مباحث‌اصولی (ازجمله مباحث ‌الفاظ و تعارض احادیث) در عصر امامان علیهم‌السلام نگاشته شده ‌بود، سالها پس از آغاز عصر غیبت بود که نیاز به تنظیم ضوابطی منسجم و تدوین آثاری جامع درباره اصول استنباط، در فقه امامی عمیقاً احساس شد.