کتاب فعالیت‌های الکترونیکی
کلید یادگیری فعال در فضای مجازی

جان دانیل
معاون مدیرکل یونسکو و رئیس جامعه بینالمللی آموزشهای آزاد و از راه دور

من سر جان دانیل(۴)، خوشحالم که پروفسور گیلی سالمون تصمیم گرفت تا این کتاب مهم را ویرایش و به روز کند که باعث افزایش موفقیت در فعالیت تسهیل گران محیط برخط شده است. وی در این کتاب برای بهبود فعالیت های یادگیری تلاش بسیار کرده است و این برای آموزگاران و معلمان لذت بخش و رضایت بخش بوده است. بررسی های انجام شده نشان می دهد ۸۰ درصد از دانشجویان آمریکایی در سال ۲۰۱۴ در دوره های برخط شرکت کردند، در سایر نقاط جهان نیز رشد شرکت در دوره های برخط گزارش شده است؛ لذا ویرایش و چاپ جدید این کتاب به موقع و ضروری بوده است.
هنگامی که چاپ اول این کتاب در سال ۲۰۰۲ منتشر شد، یادگیری برخط در اغلب نهادها، دوران اولیه خود را می گذراند. شایع ترین مدل برای تولید دوره های یادگیری الکترونیکی این بود که موسسه های خصوصی نسخه های برخط از ارائه کلاس های حضوری خود را تولیدکرده و در اختیار دانشجویان خود یا سایر متقاضیان قرار می دادند. تونی بیتس(۵) این مدل را به عنوان مدل «تکاور تنها»(۶) نامید و اظهار داشت که بعید است که این دوره ها یا برنامه های مرتبط با آن از کیفیت موردانتظار برخوردار باشند.
نسبت به آن زمان، یادگیری برخط به بلوغ بسیار بیشتری رسیده است. درک اهمیت آموزش برخط برای راهبران آموزشی و استراتژی های آینده آنها باعث شده است که اکنون آموز ش های برخط، چارچوب موثرتری برای توسعه دوره و حمایت از دانشجویان ارائه دهد.
در همین حال که فناوری در حال پیشرفت بود، اولین نسخه فعالیت های الکترونیکی در همان سالی منتشر شد که بخش آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو)(۷) در نشست سالانه خود اصطلاح «منابع آموزشی باز»(۸) را مطرح کرد. یک دهه پس از آن شاهد رشد سریع منابع آموزشی باز در سراسر جهان و توسعه ابزارهای قدرتمند برای ارتباط این منابع آموزشی با یک دوره خاص بودیم. امروزه، هنگام ایجاد دوره های برخط، تمرکز، بیشتر بر پیدا کردن و تطبیق منابع آموزشی بازِ خوب، نسبت به توسعه محتوای اصلی ابتدایی است. در عین حال، رسانه های اجتماعی به طور جدی نقش تعامل در یادگیری برخط را تقویت کرده اند، به گونه ای که نمادی از مفهوم «ارتباط با واسطه رایانه» شناخته شده اند. این تغییرات و پیشرفت ها به منظور هدایت معلمان با ایده های طراحی یادگیری ترکیب شده است؛ چیزی که یک دهه پیش کمتر با آن روبه رو بودیم. این نسخه جدید از فعالیت های الکترونیکی این روند تلفیق را کاملا حمایت کرده و به پیش می برد.
گیلی سالمون یک دهه را صرف تحقیق و بررسی روش هایی کرده است که این انتقال یا گذر را به صورت پربار و لذت بخش انجام دهد. این نتایج در فصل ۵ به طور خاص ارائه شده است؛ جایی که کارگاهی با عنوان «دم را غنیمت شمار»(۹) برگزار شده و هر لحظه ای که گروه ها با هم تمرین می کنند باید برای طراحی چیزی که می تواند برای استفاده فوری شرکت کنندگان به کار گرفته شود، تلاش شود. با استفاده از این روش، توسعه یادگیری با فناوری دیگر یک فعالیت انفرادی نیست بلکه یک تجربه طراحی و زیست محیطی(۱۰) است.
نام گیلی سالمون مترادف با یادگیری الکترونیکی موثر، مهیج و تعاملی شده است، من خوشحالم تازه ترین ایده ها و تجربه های خودش را برای به اشتراک گذاری، در این کتاب در طبق اخلاص گذاشته است.

این ویرایش و تجدیدنظر در مورد فعالیت های الکترونیکی، ده سال پس از اولین انتشار آن در سال ۲۰۰۲ انجام شده است. در این مدت هزاران فعالیت الکترونیکی توسط جمعیت بزرگ در حال رشد در سراسر جهان از طراحان برخط، تکنولوژیست های یادگیری، تسهیل گران الکترونیکی، محققان، مفسران و البته یادگیرندگان برخط، برنامه ریزی، اجرا و تجربه شده است.
امروزه فراگیران جدید، جوان، پیر و میانسال، با سرعت نور متصل می شوند. هر فرد یک گره در یک شبکه یادگیری است. ما می توانیم آن ها را نسل کوانتومی بنامیم: آن ها ساخته یک جهش کوانتومی به دنیای دیجیتالِ پیچیده هستند. مهم تر از همه، در نهایت باید اذعان کنیم که ما در حال تلاش برای تکرار کلاس یا تجربه یادگیری کلاس های درسی قدیم نیستیم، بلکه می توانیم آن را بهتر انجام دهیم، هر چند در مورد این موضوع امروزه بیش ازحد نگرانیم.
موری(۱۱) (۱۹۹۷) در مقدمه کتاب «هملت در هولودک: آینده داستان سرایی در فضای مجازی»(۱۲)، این مورد را مطرح کرد که ادبیات برخط با روش های د ردسترس تر، به ما امکانات و تجربه های زیادی که برای ادبیات مبتنی برچاپ ضروری است می دهد.
برای موری، فرامتن، فضای مجازی و ادبیات فناوری های جدید، چیز متناقضی با متون و فرهنگ مبتنی بر چاپ نیست، بلکه درحقیقت تعمیمی از آن هستند. وی بیان می کند که: «من از آن هایی که مشتاق مرگ کتاب هستند، نیستم، همچنین از این موضوع به عنوان یک رویداد قریب الوقوعی که به وقوع خواهد پیوست، نخواهم ترسید. رایانه دشمن کتاب نیست، بلکه به نوعی زاده فرهنگ چاپ است. نتیجه پنج قرن تحقیقات و اختراعات سازمان یافته و جمعی که دستگاه چاپ امکان پذیر ساخته است. (موری، ۱۹۹۷، ص ۸)
در یک دهه گذشته، کوشش های زیادی برای ایجاد بهترین و جدیدترین فناوری ها و تغییر شکل یادگیری که دستآورد این فناوری ها است، انجام شده است. لذا من ناظر و همچنین قسمتی از فرایند رشد نوآوری در یادگیری معلمان و فراگیران بودم. رشدی که از طریق دسترسی به شبکه های رایانه ای به عنوان یک منبع آفرینش گر بزرگ در عصر ما شعله ور شد. رسانه هایی که در حال حاضر استفاده می کنیم، رسانه های سازگار جهت خلق فرصت هایی برای نوع تازه ای از بیان، اشکال نوآورانه کمک ها و همکاری ها و همچنین انقلابی در ماهیت خود دانش، هستند.
موری اشاره کرد که رایانه های شخصی، دانش را به گونه ای تغییر داده است که بتواند بعضی اوقات مکمل و بعضی اوقات جانشین کار کتاب و سالن سخنرانی شود (صص ۹-۱۰). با این حال، آن حوزه ای که فعالیت های الکترونیکی نامیده شده است، تاثیر مثبت و موفقیت آمیزی بر ارتقای انواع یادگیری داشته است.
اگر من توانسته باشم مردم را برای همراهی در این جهش کوانتومی تحریک و وادار و گاهی اوقات اصرار! کرده باشم، به خودم می بالم و بسیار خوشحالم، اما من معتقدم این زمینه روبه رشد فعالیت ها و تجربیات مردم، هنوز موردانتقاد قرار نگرفته است. بنابرین لازم دانستم ویرایش دوم این کتاب را بنویسم. طراحان، ناظران و مدرسان آموزش برخط، تا به حال از طریق اصول و شیوه های بیان شده در این کتاب تاثیر بیشتری گرفته اند.
اجازه دهید آن چه را که در دنیای یادگیری و تدریس در ۱۰ سال گذشته رخ داده است بررسی کنم. چون آن ها می توانند توضیح دهند که چرا فکر می کنم، فعالیت های الکترونیکی کلید موفقیت آمیز یادگیری برخط فعال و تعاملی است.
در سال ۲۰۰۲، وقتی اولین نسخه از فعالیت های الکترونیکی منتشر شد. تنها ۴۰ درصد موسسات آموزشی در کشورهای توسعه یافته دارای یک بستر یادگیری برخط بودند، بستری که سامانه مدیریت یادگیری یا محیط یادگیری مجازی نامیده می شود. در آن سال، یکی از بستر های محبوب امروز به نام مودل(۱۳) برای اولین بار منتشر شد که در حال حاضر آخرین نسخه مودل در ۷۰،۷۹۳ سایت ثبت و تایید شده، فعال است و به ۶۳.۲ میلیون کاربر در بیش از ۶.۷ میلیون دوره تحت نظارت بیش از ۱.۲ میلیون معلم کمک می کند. بسیاری از بسترها و محصولات محبوب دیگری نیز وجود دارد که به طور گسترده و به خوبی به کار خود ادامه می دهند. تقریبا هر موسسه ای در سراسر جهان یک سامانه مدیریت یادگیری/محیط یادگیری مجازی دارد و بسیاری از این سامانه ها در نسخه های دوم یا سوم خود هستند. بسیاری از آن ها اکنون تنوع گسترده ای از گزینه های رسانه های اجتماعی و موبایل را به گونه ای در خود ادغام کرده اند که دیگر شبیه نسخه های اولیه خود نیستند. جهش کوانتومی دیگر! بنابراین، یک بستر مهم یا لایه توانمند تکنولوژیکی که فعالیت های الکترونیکی را ارائه و موردحمایت قرار می دهد، در طی ۱۰ سال گذشته به صورت گسترده ای شایع شده است.
در سال ۱۹۹۴، میزان تولد در جهان، سالیانه حدود ۲۱ تولد در ۱۰۰۰ نفر تعیین شد. در زمانی که جمعیت جهان حدود ۶ میلیارد نفر بود. پس تا سال ۲۰۱۲ حدود ۱۲۶ میلیون نفر بر روی این سیاره ممکن است که به آموزش عالی رسیده باشند. هر یک از ۹۰۰۰ دانشگاه تخمین زده شده در سراسر جهان باید در سال جاری ۱۴۰۰۰ دانشجو را جذب کنند و این کار را در سال های آینده ادامه دهند تا این نیاز را برآورده سازند. در ضمن، افراد بیشتری به پایان تحصیلات اجباری خود با مدارک تحصیلی می رسند که به تحصیل بیشتر نیاز دارند. موسسات زیادی در اکثر کشورها از فضای باز، امکانات و محیط آموزشی مناسب بهره مند نیستند. بیشتر دانشگاه ها از لحاظ مالی می توانند هر ساله بین ۱۰۰۰ تا ۷۰۰۰ دانشجوی جدید برای بهینه سازی ظرفیت و ایجاد کسب و کار یادگیری خود جذب کنند.
جهان به سادگی نمی تواند تجربه و دوره های سنتی که در محیط دانشگاه برگزار می شود را برای پاسخ گویی به چنین تقاضایی ارائه دهد. ما توانایی ساخت امکانات فیزیکی اضافه موردنیاز رانداریم و نمی توانیم ظرفیت موجود را به اندازه کافی برای ایجاد تقاضای اضافه بالا ببریم. بنابراین یک مدل قدیمی ۱۰۰۰ ساله که در آن کسانی که خواهان تحصیل بودند به آنجا سفر و مراجعه می کردند، دیگر ارزش سرمایه گذاری زیرساختی، منابع و رشد کافی برای برآورده ساختن بازار قرن بیست ویکم ندارد.
پاسخ به این سوال یا بخشی از آن، به هرحال، به موضوع قالب های مختلف ارائه آموزش و فرصت های متنوع یادگیری مربوط می شود. رویکردهای دیجیتالی می تواند این مدل ۱۰۰۰ ساله را بدین گونه در نظر گیرد که اگر دانشجو نمی تواند به دانشگاه برود، این دانشگاه است که باید به دانشجو بیاید. و چرا این کار را انجام ندهیم و آموزش را نیز بهتر نکنیم؟ این کار می تواند با ارزش بالا و هزینه های کم به وسیله فناوری های یادگیری انجام شود. طراحی دوره های دیجیتالی برای جوامع متصل به هم و درعین حال پراکنده و توزیع شده در سراسر جهان افزایش یافته است، به همین دلیل نیازمند فعالیت های الکترونیکی در برنامه های گام به گام و برنامه ریزی شده هستیم. فعالیت های الکترونیکی سخنرانی نیستند؛ حتی آن ها دوره های برخط انبوه گسترده (موک)(۱۴) هم نیستند؛ ولی آن ها مقیاس پذیر و به صورت آسان انجام می شوند. بسیاری از فعالیت های الکترونیکی کوچک به یک جهش کوانتومی در تجربیات یادگیری و تدریس اضافه شده است.
فناوری های قابل اطمینان، در دسترس، قوی، توانا و مبتنی بر مصرف کننده مانند لپ تاپ ها، ارتباطات بی سیم و تلفن های هوشمند توسط آموزش و پرورش پذیرفته شده و سازگار شده اند. هنگامی که این پتانسیل بازار شناخته شد، سایر توسعه دهندگان فناوری نیز این فضا را با محصولات بیشتری اشباع کردند و پس از آن موسسات بر حساسیت و جذابیت قیمت برای به دست آوردن سهم خود از بازار گسترده و به طورمداوم در حال تغییر و بسیا سودآور با یکدیگر به رقابت پرداختند. به گونه ای که فناوری های تولیدشده توسط این موسسات از انتخاب های افراد پیشی گرفته و قدرت انتخاب از طیف وسیعی از فناوری های موجود، خود به یک چالش تبدیل شده است. این پیشروی شدید فناوری و پذیرش آن توسط یک جامعه مصرف کننده در سطح جهانی به سادگی مشخص نیست و بیشتر نشات گرفته از تفاوت های بین یک نوع مصرف کننده و مصرف کننده دیگر است. امروز هر دو دانشجوی کارشناسی ارشد و مدیر اجرایی یک تلفن هوشمند دارند و هر دو به منابع گسترده اینترنت در زندگی روزمره خود دسترسی پیدا می کنند و این دستگاه ها از طرف آنها مرتبا مورداستفاده قرار می گیرند. و این به شدت و به سرعت در حال تبدیل شدن به این مفهوم است که شما به آسانی و بسیار ارزان می توانید پیام ها، اطلاعات، داده ها را ارائه کرده و یا به آموزش به فردی که با این وسایل به شما متصل است، بپردازید و این تقریبا در هر کجا و در هر زمان ممکن شده است. در نتیجه، دنیای اجتماعی و شیوه زندگی ما، زندگی مان را تغییر می دهد.
با توجه به اینکه این فناوری های پیشرفته و کم هزینه می توانند چنین جرقه ای را برای هر فعالیتی ایجاد کنند، ما یک فرصت بسیار جالب و شگفت انگیز برای به حداکثر رساندن و بهره برداری از آنها، پیشرفت و گسترش، توسعه و رسیدن به مقررات آموزشی مان و ارائه این فرصت به همه داریم. چرا مدیر مدرسه یا مدیر شرکت در حالی که برای تحقق اهداف راهبردی شرکت به فعالیت خود ادامه می دهد؛ در کسب مدرک کارشناسی ارشد مدیریت کسب وکار(۱۵) از طریق تلفن هوشمند، تبلت و یا لپ تاپ شرکت نمی کند؟ چرا برای فراگیران جوان ما، روش های درخشان جدید برای درک مفاهیم فراهم نمی کنند؟ چرا از فناوری برای دستیابی به مشتریان جدید برای آموزش، بازارهای جدید برای یادگیری همراه؛ حذف محدودیت مرزها و موقعیت جغرافیایی و دسترسی غیرمستقیم استفاده نکنید؟ و چرا این کار را انجام ندهید و دانش کوانتومی ایجاد نکنید؟
دلیل «چرا نه»ها این است که ما ۱۰۰۰ سال سنت و زمان را در اختیار نداریم. در حقیقت موسسات آموزشی ما برای تغییر سریع ساختار، آمادگی ندارند. تا به امروز شکست های زیادی در یادگیری الکترونیکی رخ داده است، زیرا تنها طراحی یادگیری که شناخته شده و به کار برده شده است، بر اساس رویکرد دانشگاه با امکانات فیزیکی است. لذا یک بازنگری در روش های پذیرفته شده و ترجیح داده شده قبلی نیاز است. خوشبختانه اکنون دید مناسب و محدودیت های کمی نسبت به این که فناوری همراه دوست آموزشی ماست، وجود دارد. هم اکنون فرصت تجربه های آموزشی نوآورانه ای داریم که قبلا امکان آن را غیرمعقول و غیرممکن می دانستیم.
از سال ۲۰۰۲، اقدامات و سیاست ها با هدف افزایش نسبت جمعیتی که می توانند به فراتر از تحصیلات رسمی دانشگاهی بپردازند بیشتر متمرکز شده است. یادگیرندگان آینده، نسل های متولدشده در دنیای فناوری، بستری غنی تر خواهند بود. علاوه بر این، دنیای دیجیتال و تمام مزایای یادگیری آن تقریبا همه نسل ها را می پذیرد. تازه واردان به دنیای دیجیتال با فناوری ها آشنا شده، تجربه کسب کرده و حرفه ای خواهندشد، همچنین تقریبا از زمان تولد، فرصت های غیرقابل تصوری برای یادگیری واقعی در طول عمر خواهند داشت. آن ها در مورد هر گونه قالب قدیمی اطلاعات، دانش، دسترسی به یادگیری و کسب دانش، کمتر می دانند و کمتر علاقمند به دنبال کردن آن راه های قدیمی و غیرممکن هستند. آن ها بیشتر از هر نسل گذشته ای در حرکت هستند و به طور همزمان ارتباطات بیشتر داشته، دردسترس و قابل انتقال خواهند بود.
انتظارات مصرف کننده، با داشتن تحصیلات دانشگاهی تغییر خواهد کرد، دانشجویان پس از آن، در شغلی که برای آن تحصیل کرده اند، کارهایی را انجام می دهند. این اعتقاد در میان بسیاری از دانشجویان نشان می دهد که اگر آنها برای کسب تجربه هزینه کنند، برای آن به خوبی تحصیل خواهند کرد، چون بعد از تحصیل با درآمدی که از کارکردن دارند هزینه تحصیل را جبران خواهند کرد. در حال حاضر شکل هایی از تحصیل نیمه وقت و یا تحصیل در محل کار روبه رشد است، هر دو شکل برای ارتباط و ارائه درس به یک موقعیت ارتباطی ازراه دور به جای فضای فیزیکی دانشگاه نیاز دارند که ممکن است به بحث و گفتگوهای مربوط به فناوری با کارفرمایان و شرکت ها نیز احتیاج داشته باشد. سرمایه گذاری بر ظرفیت ها و ساختمان های تدریس و یادگیری بیشتر در محیط فیزیکی دانشگاه فقط برای موسساتی کار می کند که به طور مداوم، دو یا چند متقاضی دولتی فارغ التحصیل می کنند که به دنبال رسیدن به استانداردهای محل کار خود هستند. در عوض، استفاده از دستاوردهای قبلی دانشجویان به عنوان ملاکی برای کیفیت، آموزش بهتر و خیلی مناسب تر تغییر بزرگی خواهد بود. برای هر موسسه، آینده بر ارائه آموزش و یادگیری به نقاط دور دست و محل های متغیر مشتریان تکیه دارد که تنها شرط آن در ارتباط بودن دانشجویان با یکدیگر و با موسسه است.
چطور می توانیم این مساله یا چالش را حل کنیم و پاسخ دهیم؟ مسلما بخش قابل توجهی از پاسخ، به تغییر در جهت کیفیت، ارائه دیجیتال و برخط موفق، طراحی جدید، وظایف مشارکتی برخط، تکالیف برخط، تجربیات برخط آموزشی دانشجویان مربوط است. تمام این ها موضوعاتی هستند که فعالیت های الکترونیکی می تواند تحریک، تشویق و حمایت کند.
بخوانید و لذت ببرید! شما می توانید کتاب را مرتبا بخوانید و عمیق شوید. کتاب در دو بخش اصلی است: معرفی و توضیح فعالیت های الکترونیکی در بخش اول و مسائل کاربردی و الهام بخش در بخش دوم ارائه شده است. لطفا ابتدا چارچوب "دعوت نامه" را که در صفحات بعدی است بررسی کنید. فراموش نکنید که چارچوب فعالیت های الکترونیکی را از طریق سایت های مربوط به این کتاب(۱۶) (۱۷) بررسی کنید. این راهی است که چگونه آینده را شکل می دهیم، پس بخشی از نسل کوانتومی طراحی یادگیری باش!
تحقیق و کاربرد برای ویرایش دوم کتاب فعالیت های الکترونیکی شامل ۱۰ سال تلاش بسیار پرشور و سازنده است که طی آن من در دو دانشگاه انگلستان و دو دانشگاه استرالیا کار می کردم. من تا سال ۲۰۰۴ در مدرسه بازرگانی دانشگاه آزاد(۱۸) و تا سال ۲۰۱۰ در دانشگاه لسستر(۱۹) مشغول فعالیت بودم. برای دو سال گذشته من در استرالیا کار کرده ام: در دانشگاه کوئینزلند جنوبی در توومبا(۲۰) و در حال حاضر در دانشگاه فناوری سووین برن در ملبورن(۲۱).
هر دانشگاه به روش خاص خود نه تنها به من فضا، منابع، حمایت مردمی و تشویق برای توسعه و درک فعالیت های الکترونیکی و مدل پنج مرحله ای داده است، بلکه هزاران نفر از کارکنان و دانشجویان را در اختیار داشتم که برای توسعه درک چگونگی چیدمان اجزای مدل ها و چارچوب ها، همراهی، کمک و فعالیت کرده و موثر بودند.
از مدیران ارشد و مدیریت هر دانشگاه برای حمایت و تشویقشان و شناخت آن ها از اهمیت ایجاد آینده از طریق طراحی آموزشی، تشکر می کنم. اما بیشتر از همه به همکارانم برای تحمل فوق العاده من، پشتیبانی و بازخورد شان، در هر مکان و زمان بسیار سپاسگزارم.
من خوشحالم که می بینیم آنها کاملا مفاهیمی از مدل پنج مرحله ای، مدل ها و فعالیت های الکترونیکی را پذیرفتند. همان طور که می نویسم، واحد مجازی دانشگاه سوین برن دانشجویانی را از طریق این سازمان دیجیتالی جدید و با کیفیت بالا پذیرفته است که کمتر از ۱۲ ماه به موفقیت های بزرگی رسیده اند. این برای فعالیت های الکترونیکی عالی است که به این شیوه افزایش یابد، اما این بیشتر به لطف انسان های شگفت انگیزی همچون تسهیل گران الکترونیکی و همراهی شرکت کنندگان آن ها است که باعث این اتفاق شده اند؛ شما از طریق این کتاب نظرات و تاثیر کمک های آن ها را مشاهده خواهیدکرد. دوره های تسهیل گران و فعالیت های الکترونیکی، در بین همه دوره ها، اولین بسترهای آزمون و فرصت های توسعه برای فعالیت های الکترونیکی بود و شما می توانید این صحبت ها را در طول کتاب مشاهده کنید. تشکر فراوان از اعتقاد و تعهد همه طراحان نخستین دوره های تسهیل گران الکترونیکی و فعالیت های الکترونیکی، که بسیاری از آن ها برای تاثیر طراحی یادگیری در زمینه ها، حوزه ها و رشته های مختلف به فعالیت خود ادامه می دهند. رسانه های اجتماعی به تدریج ما را با هم جمع می کنند تا دانش بیشتری را به اشتراک بگذاریم، بنابراین فراموش نکنید که به گروه ما سری بزنید(۲۲).
تحقیقات اولیه در زمینه فعالیت های الکترونیکی در حالی انجام شد که من در دانشکده تجارت دانشگاه انگلستان، به عنوان یکی از بزرگترین و مشهورترین موسسات آموزشی ازراه دور در جهان، مشغول فعالیت بودم. من بسیار خوش شانس بودم که چنین محیطی را در یادگیری، آموزش و پژوهش در روزهای اولیه داشتم.
بسیاری از افراد مختلف در توسعه و تکامل روند کارگاه های «دم غنیمت شمردن» نسبت به روزهای اولیه اش و گسترش و توسعه ریشه های آن ها در گلاسکو به شاخه های فعلی، در بسیاری از نقاط مختلف کمک کرده اند. شما می توانید در مورد این موضوع فصل پنج کتاب را بخوانید. به ویژه کسانی که در دانشگاه لسستر در این زمینه کمک کردند.
درباره متن های خاکستری قسمت هایی از کتاب:

در طول این کتاب، من از پیام های برخط واقعی، برای دوره هایی که طراحی یا اجرا شده اند، استفاده کرده ام. در این پاراگراف، من یک پیام را به صورت خاکستری به نمایش گذاشتم. پیام ها باید ساده باشند تا بتوانند مقدار فضایی را که در این کتاب گرفته اند، کاهش دهند. اما من تلاش نکرده ام که گرامر یا دستور زبان آن درست باشد. فعالیت های الکترونیکیِ زنده ممکن است که به احتمال زیاد شلوغ و به هم ریخته به نظر برسند.

گیلی سالمون
ملبورن، ژانویه ۲۰۱۳

درباره نویسنده

پروفسور گیلی سالمون بیش از ۳۰ سال است که یک نوآور در زمینه یادگیری دیجیتالی است. او هم اکنون رئیس مرکز خدمات آموزشی باز(۳) در انگلستان، و استاد نوآوری و تحول و معاون دانشکده مدیریت دانشگاه لیورپول است.

او سخنرانی ها، تحقیقات و کتب متعددی درباره زمینه های نوآوری و تغییر در آموزش عالی و به کارگیری انواع فناوری های جدید برای یادگیری دارد. او بخاطر فعالیت هایش درباره آموزش برخط، پژوهش های مرتبط، مطالعات موردی، نوآوری، طراحی محیط های یادگیری، روش های تدریس و استفاده از فناوری های جدید مشهور است.
او قائم مقام رئیس دانشگاه استرالیای غربی، معاون نوآوری های یادگیری دانشگاه فناوری سوین برن در ملبورن، مدیر اجرایی و استاد در موسسه آینده دیجیتال در دانشگاه کوئینزلند جنوبی را در رزومه کاری خود دارد. وی همچنین استاد یادگیری الکترونیکی و فناوری های یادگیری و رئیس مرکز تحقیقات و باغ وحش رسانه در دانشگاه لسیستر و همچنین مدیر دانشکده مدیریت در دانشگاه آزاد در انگلستان بوده است.

بخش ۱: معرفی فعالیت های الکترونیکی

فصل ۱: فعالیت های الکترونیکی برای یادگیری فعال برخط

با فعالیت های الکترونیکی(۲۳) که در این کتاب معرفی و توضیح داده خواهند شد، از خوشحالی، درگیرشدن و موفقیت یادگیرندگان برخط به وجد خواهید آمد. فعالیت های الکترونیکی نامی است که نویسنده برای چارچوب هایی که یادگیری فعال و مشارکتی برخط افراد و گروه ها را ممکن می سازند در نظر گرفته است. اهمیت فعالیت های الکترونیکی در دنیای آموزش و یادگیری برخط به دلیل استفاده از اصول و تعالیم مفید و بررسی شده یادگیری و همچنین بهره بردن از فناوری های شبکه ای است.
فعالیت های الکترونیکی نیز مانند سایر روش ها از کمک و اثربخشی مربیان به عنوان افراد آگاه تر، کسانی که در این کتاب تسهیل گران الکترونیکی(۲۴) نامیده می شوند، استفاده خواهد کرد، ولی کار این افراد با تمرکز و بهره وری بیشتر انجام می شود. آنها بر یادگیرندگان، افرادی که در این کتاب شرکت کننده(۲۵) نام دارند، متمرکز می شوند چون در شکل گیری عمده دانش نقش داشته، مجدداً به آن پرداخته، تفسیر کرده، و دانش های مختلف را با یکدیگر ترکیب می نمایند. آنها این دیدگاه که «یادگیری به وجود یک کارشناس بزرگ و انتقال دانش از سوی او بستگی دارد» را دگرگون ساخته اند.
فعالیت های الکترونیکی، یادگیری برخطِ لذت بخش و سودمند برای بیشترین تعداد شرکت کنندگان با کمترین هزینه ممکن را میسر می سازند. آنها مبتنی بر این ایده اند که دانش توسط فراگیران و به واسطه و با کمک دیگران ساخته می شود. چنین فرایندهایی در محیط های برخط به خوبی محیط یادگیری و آموزش حضوری یا رسمی، و یا حتی بهتر از آن روی می دهند و همچنین با محیط های زندگی واقعی و جهان واقعی به گونه مناسبی تلفیق می شود.
در این فصل به نتایج پژوهش و یادگیری فعالیت های الکترونیکی که حاصل ۱۲ سال تمرین فشرده و گسترده است، دست خواهید یافت و به کمک این نتایج خواهید توانست به راحتی، سریع و با اثربخشی هرچه بیشتر، فعالیت های الکترونیکی را طراحی و ارائه نمایید.
در ابتدا، فعالیت های الکترونیکی با استفاده از محیط های رایانه ای متن محور، مانند تابلوهای اعلانات یا فروم ها(۲۶) طراحی شدند. این ساده ترین محل برای شروع است. درادامه توضیح داده می شود که چطور می توان آنها را بر روی بسترهای(۲۷) دیگر به کار بست. زمانی که ایده اصلی را متوجه شوید، می توانید از آن به روش های مختلف استفاده کنید.
منابع و مواد یادگیری که محتوا(۲۸) نامیده می شوند، در طراحی و ارائه فعالیت های الکترونیکی مد نظر قرار می گیرند، اما صرفاً برای شروع یا به عنوان محرک (جرقه(۲۹)) تعامل و مشارکت، نه این که تمرکز فعالیت بر آنها باشد. بنابراین، فعالیت های الکترونیکی، نقطه گسست نهایی از فرایند وقت گیر نوشتن در دوره های برخط هستند.

خلاصه ای مختصر و مفید از ماهیت فعالیت های الکترونیکی که خاص چه کسی بوده، چه ماهیتی دارند، چه وقت ارزشمند هستند، مقصود آنها چیست و برای تولید آنها به چه چیز نیاز خواهید داشت، در جدول زیر ارائه شده است.
فعالیت های الکترونیکی برای افراد زیر مناسب هستند:

• حداقل دو نفر و معمولاً بیشتر که به نحوی با هم تعامل دارند و فرامی گیرند.
  
• شرکت کنندگانی که در مکان های یکسان قرار ندارند. با این حال فعالیت های الکترونیکی به راحتی با فعالیت های یادگیری و تدریس مبتنی برمکان ترکیب می شوند.
  
• طیف وسیعی از افراد که شامل افرادی با ناتوانی ها و نیازهای ویژه نیز می شود، که به کمک فناوری می توان به آنها کمک کرد. هر چه تنوع بیشتر باشد، فعالیت های الکترونیکی بهتر جواب می دهند.
  
• همه: فعالیت های الکترونیکی توجه طراحان آموزشی، جامعه دانشگاهی، معلمان و مربیان حوزه ها و سطوح مختلف آموزشی را جلب کرده است.
  

فعالیت های الکترونیکی دارای مشخصات زیر هستند:

• پیش از برخط شدن شرکت کنندگان طراحی می شوند.
  
• به سرعت و به راحتی تولید می شوند. کار معلم یا تسهیل گران الکترونیکی را سریع تر، ساده تر، و مفیدتر می سازد؛
  
• برای کلیه برنامه های برخط، یادگیری یکپارچه و ترکیب شده، یادگیری موبایل و هر آنچه که حد وسط این موارد قرار می گیرد، مناسب اند؛
  
• تولید و اجرای آنها ارزان است؛
  
• مقیاس پذیر و قابل شخصی سازی هستند؛
  
• برای طراحان، شرکت کنندگان، و تسهیل گران الکترونیکی کارآمد هستند؛
  
• قابل استفاده مجدد بوده و به راحتی می توان آنها را آزمود، بازسازی نمود، مجدداً استفاده کرد و تغییر داد: هر چه بیشتر به کارروند و سازگار شوند، بیشتر بهبود می یابند.
  

فعالیت های الکترونیکی برای موارد زیر مناسب هستند:

• یک دوره یا برنامه کامل که بادقت توالی بندی شده باشد؛ همچنین اگر بخواهید یک یا دو فعالیت برخط را امتحان کنید؛
  
• استقبال از طیف گسترده ای از چشم اندازها جهت بهره گیری از ایده های به روز و تجربیات موثق شرکت کنندگان؛
  
• جایگزینی یا پشتیبانی از دیگر روش های یادگیری و تدریس؛
  
• هر رشته، تخصص، یا حوزه یادگیری و برای تمام موضوعات.
  

فعالیت های الکترونیکی دارای اهداف زیر هستند:

• امکان دهی به دانشگاهیان، طراحان، طراحان برنامه آموزشی و معلمان به منظور انجام طراحی جهت مشارکت برخط همراه با دانشجویان خود؛
  
• فراهم ساختن تکیه گاهی موثر برای فراگیران جهت پشتیبانی از آنها در کسب نتایج؛
  
• امکان همکاری فراگیران و تسهیل گران الکترونیکی درزمینه منابع یادگیری الکترونیکی؛
  
• ارتقای رویکردهای فراگیرمحور، تکلیف محور یا مساله محور و تبدیل آنها به یادگیری برخط (فاصله گرفتن از طراحی محتوامحور)؛
  
• به چالش کشیدن شرکت کنندگان و انگیزه دادن به آنها تا به شیوه ای متمرکز ایده ها را به نقد کشانده، مطرح کنند، مورد بررسی قرار دهند و تحکیم نمایند؛
  
• افزایش مشارکت فراگیر؛
  
• صرفه جویی در زمان برای کارکنان؛
  
• سودمند و جالب ساختن دوره؛
  
• به کارگرفتن فناوری های جدیدتر نظیر رسانه های اجتماعی به سادگی؛
  
• به سادگی، یافتن روش هایی هدفمند برای استفاده از منابع جالب، موضوعی و منابعی که به صورت رایگان دردسترس قرار دارند؛
  
• ادغام سریع اصول صحیح آموزش با تدریس و یادگیری، که شامل رویکردهای بزرگ برخط نظیر MOOC (دوره های برخط باز و گسترده) می شود.
  

برای طراحی فعالیت های الکترونیکی باید موارد زیر را رعایت کرد:

• به هدف و فرایند هر فعالیت الکترونیکی بیاندیشید و قالب پیش نویس را تهیه نمایید (سناریو و داستان)؛
  
• بیندیشید که درنهایت چگونه می توانید آن را در یک توالی یادگیری جای دهید (تکیه گاه)؛
  
• به نحوی آن را بنویسید که بتوانید نتیجه را به صورت برخط عرضه کرده و شرکت کنندگان هم بتوانند آن را دنبال کنند (دعوت)؛
  

در فعالیت های الکترونیکی، چه کسانی حضور دارند؟

شرکت کنندگان

تمام فراگیران برخط، دانشجویان، و دست اندرکارانی که در فعالیت های الکترونیکی مشارکت دارند، شرکت کنندگان نامیده می شوند.

طراحان، آینده را رقم می زنند! شخصی که با توجه به نتایج و اهداف یادگیری، مقصد و هدف رویارویی های برخط را درک می کند، باید در طراحی مشارکت داده شود. این فرد می تواند طراح یا معلمی باشد که ساختار تجربه برخط را تعیین می کند و یا ممکن است این شخص همان تسهیل گر الکترونیکی باشد. برخی اوقات، دو یا سه نفر با هم کار می کنند. فعالیت های الکترونیکی، حتی با حضور سه نفر هم به خوبی طراحی می شوند!
دانشجویان هم می توانند به طراحی کمک کنند. زمانی که تجربه کسب کردند، آنها هم می توانند به یک طراح فعالیت الکترونیکی تبدیل شوند.
یا اگر شمار زیادی از شرکت کنندگان برخط حضور داشته باشند، فرد یا گروه کوچکی که طراحی فعالیت های الکترونیکی را انجام می دهند، متفاوت از فرد یا افرادی خواهند بود که دوره را ارائه می دهند. گاهی اوقات یک گروه کوچک می تواند فعالیت های الکترونیکی را طراحی و آماده نماید و سپس شمار زیادی تسهیل گر الکترونیکی برای ارائه آنها نیاز خواهد بود.
گروه های حرفه ای کوچک و متعدد می توانند با هم بر روی فعالیت های الکترونیکی کار کنند- ما این فرایند را «دم غنیمت شمردن»(۳۰) می نامیم (رک. فصل ۵، و منابعی برای کارشناسان ۲۱ تا ۲۳).

مربیان، آموزگاران، تسهیل گران یا معلمان را «تسهیل گر الکترونیکی» می نامیم زیرا آنها در یادگیری الکترونیکی دخالت داشته و از آن پشتیبانی می نمایند. در حقیقت این نام، توصیف نقش متفاوتی است که در فضای برخط خواهند داشت.
نقش تسهیل گر الکترونیکی، ترویج و تعدیل یادگیری از طریق فعالیت های الکترونیکی است. تسهیل گر الکترونیکی باید آشنایی کافی با موضوع داشته باشد تا بتواند مطالب را به یکدیگر بافته(۳۱) (ایده ها و مطالب مختلفی که شرکت کنندگان ارائه داده اند را به یکدیگر ربط داده)، خلاصه کند (موضوع را بسته و نکات آموزشی را بیان نماید)، بازخورد داده و پشتیبانی انجام دهد و موجب توسعه، پیشرفت و چالش گردد.

داستان هایی از خط مقدم-۱

گروه برخط سوین برن(۳۲) در استرالیا، برنامه های دانشگاه را براساس فعالیت های الکترونیکی و الگوی پنج مرحله ای (رک. فصل ۲) ارائه داده و تجربه برخط مناسبی برای شرکت کنندگان رقم می زند. فصل ۵، روش های بیشتری برای طراحی فعالیت های الکترونیکی از طریق گروه های همیاری توصیف می نماید که این روش ها در واقع پایه و اساس کار طراحی این گروه را تشکیل می دهند.
پروفسور کای لیپسون(۳۳)، رئیس گروه برخط سوین برن، در این رابطه توضیح می دهد:
این گروه مجموعه اصولی را طراحی کرده است که هم راهنمای طراحی یادگیری و هم راهنمای ارائه آن قرار می گیرد تا تضمین شود دانشجویان با تجربه یادگیری برخط متناسب با قواعد آموزشی مواجه شوند.
فرایند طراحی یادگیری، همکاری میان جامعه دانشگاهی اعم از متخصصان رشته های دانشگاهی و گروه طراحی یادگیری است که در زمینه آموزش برخط، فناوری آموزشی، خرید و حق انتشار منابع برخط تخصص دارند. درمجموع، تجربه یادگیری برخط را برای دانشجویان به گونه ای رقم می زنند که فعالیت های الکترونیکی تکیه گاه آنها باشند. فعالیت های الکترونیکی با دقت خلق شده اند تا درگیری معنادار آنها با مواد آموزشی، مشاوران یادگیری و با یکدیگر تضمین شود.
یادگیری، سفری است که دانشجویان و مشاوران در آن قدم گذاشته و مسیری را طی می کنند که فعالیت های الکترونیکی راهنمای آنها قرار می گیرند. مشاوران یادگیری، نقش تسهیل گر الکترونیکی را می پذیرند. آنها نقش تسهیل کننده برای گروه های شرکت کننده داشته و از آنها سوال پرسیده و به ایشان دلگرمی می دهند. هدف آنها این است که در هر فرد و گروه، درکی از حوزه دانش مربوط به وجود آورده و همچنین ظرفیتی برای تامل و خودارزیابی ایجاد کنند. بسیاری از مشاوران یادگیری جزئی از جامعه دانشگاهی نیستند بلکه از کارشناسان باتجربه در حوزه خود بوده که برای نقش تسهیل گر الکترونیکی تربیت شده اند.

پست الکترونیکی، گروه های مباحثه، تابلوهای اعلانات، و کنفرانس هایی که به کمک رایانه برگزار می شوند، تعامل میان افراد را میسر می سازند. اگر پیام صوتی یا متنی ارسال شود، نویسنده انتظار پاسخ از همان فرد را خواهد داشت. از این ویژگی کلیدی می توان به منظور تعامل و مشارکت بهره گرفت.
برخی از ابزارها و بسترهایی که به کار می گیریم نظیر سامانه های مدیریت یادگیری(۳۴) و محیط های یادگیری مجازی(۳۵)، چندمنظوره هستند. موارد دیگری هم برای اهداف اجتماعی یا برای سرگرمی، ارتباطات، یا کسب وکار طراحی شده اند. در فصل ۴، بیشتر در این رابطه می خوانید.
فناوری هایی که برای فعالیت های الکترونیکی به کار می روند، اگر به درستی به کار بسته شوند، می توانند مشارکت و فعالیت را ارتقا دهند. ارتقای دانش قابل استفاده از طریق دخیل ساختن فراگیران در تکالیف و موقعیت های موثق بسیار حائز اهمیت است (هرینگتون و همکاران(۳۶)، ۲۰۱۰).
ترکیب ایده های جدید مربوط به وساطت در یادگیری و تدریس از طریق فناوری و نظریه های یادگیری، فرصت های جالبی را رقم زده است ولی وقت و انرژی برای عملی ساختن آنها نیز نیاز است. تعامل باکیفیت، مشارکت کامل، و تامل صرفاً با داشتن فناوری اتفاق نمی افتد؛ از این رو، طراحی دقیق فعالیت های الکترونیکی، کاهش موانع و بالابردن پتانسیل فناوری مورد نیاز است.
بسیاری از معلمان و مربیان در تمام سطوح آموزش به شدت تحت تاثیر روشی قرار دارند که خود آموزش دیده اند. اغلب یاد نگرفته اند نقشی فعال در گروه های ازراه دور یا پراکنده داشته باشند. بسیاری از معلمان، فرصت کار موثر و راحت در فضای برخط را از دست می دهند، زیرا تصور می کنند همکاری و مشارکت برخط باید تابع همان الگوهای تعامل کلاس درس باشد (ارمن(۳۷)، ۲۰۱۲). با وجود اینکه فعالیت های الکترونیکی بهترین جلوه از یادگیری گروهی فعال هستند، ولی الگوها و فرایندهای آنها متفاوت است.
برخی از دانشجویان، حتی آنها که با رسانه های اجتماعی نیز آشنایی دارند، نگران یادگیری برخط هستند. آنها کاهش ارتباطات اجتماعی در محیط های یادگیری را تهدیدی واقعی می بینند و از عدم دریافت انگیزه و هیجان از سوی «رفقای» خود و عدم وجود رابطه ای خاص با معلمان، مربیان، و استادان دچار اضطراب می شوند. از این رو، فراگیران برای توسعه مهارت کار با دیگران از طریق انواع فناوری های تعاملی و همچنین تماس برخط با رهبران و معلمان، نیازمند پشتیبانی اند. فعالیت های الکترونیکی به دلیل تمرکز بر اشتراک گذاری و موفقیت در کنار هم می تواند در این زمینه یاری رسان باشند.

خلق آینده از طریق طراحی یادگیری

فعالیت های الکترونیکی پیش از رسیدن شرکت کنندگان به محیط برخط، طراحی و تولید می شوند. فرایندهای طراحی خوب منجر به فعالیت صریح تر و باکیفیت تر شرکت کنندگان شده و توسعه محیط های یادگیری و مداخله های موثرتر را ممکن می سازد (کنل(۳۸)، ۲۰۱۲). در حقیقت با تبدیل شدن به طراح فعالیت الکترونیکی، افراد در خلق تجربه یادگیری باکیفیت سهم دارند.
فعالیت های الکترونیکی براساس پیشرفت مستمر مشارکت و سازگاری در عمل، تدریس را «به عنوان علم طراحی» مطرح می کنند (لاریلارد(۳۹)، ۲۰۱۲، ص ۸-۹)، و راهی برای دسترسی و اعمال خلاقیت، بینش، و نبوغ معلمان به شیوه ای دیجیتال است (چارمر(۴۰)، ۲۰۰۹). فعالیت های الکترونیکی ریشه ای عمیق در طراحی فراگیرمحور و مبتنی بر فناوری، در جهان پیچیده دیجیتال که دارای تغییرات سریع است، دارند. (شارپ و همکاران(۴۱)، ۲۰۱۰). فعالیت های الکترونیکی راهی برای شرکت کردن واقعی در «تغییر بازی» است که به سرعت و به طرز بی سابقه ای در تمام انواع آموزش رخ می دهد (ابلینگر(۴۲)، ۲۰۱۲؛ بانک(۴۳)، ۲۰۰۹؛ الیس و گودیر(۴۴)، ۲۰۱۰). آنها رویکردی کاربردی، اصولی، و ممکن ارائه می دهند. آنها سامانه های انسانی را برای یادگیری از طریق توسعه و تکامل تایید می کنند؛ به نظم و سازمان دهی تمایل دارند. نظمی که از دل ارزش ها و منافع مشترک پدید می آید (ونگر و همکاران(۴۵)، ۲۰۰۹).
آماده سازی مواد یادگیری برخط و موثر، هم از نظر هزینه های واقعی و هم از نظر هزینه فرصت های ازدست رفته گران بوده و بسیاری از سازمان ها را به زانو انداخته است! تعداد اندکی معلم یا اعضای جامعه دانشگاهی از تمام مهارت های لازم، وقت، و علاقه کافی جهت صرف ماه ها زمان برای تولید متن و فیلم ویدئویی برخوردار هستند. علاوه بر این، معمولاً به پروژه ای مستمر با یک یا دو کارشناس موضوع، طراحان آموزشی و طراحان وب نیاز خواهد بود. همچنین اگر نوآوری نیاز باشد، پای طراحان برنامه های موبایل، متخصصان اطلاعات، طراحان ویدئو، و غیره نیز به میان خواهد آمد.
برخی مردم به مقایسه کار برخط با یادگیری سنتی چهره به چهره علاقه دارند. برخی دیگر دوست دارند درمورد تفاوت های میان یادگیری برخط و یادگیری از راه دور مبتنی بر مطالب چاپی بحث نمایند. در عمل، مزایا و هزینه ها در مقایسه با یادگیری در فضای دانشگاه بسیار متفاوت است. یکی از چیزهایی که می دانیم این است که هزینه روش های سنتی تولید مواد آموزشی برای دوره های برخط بسیار بالا است اما در فعالیت های الکترونیکی، صرفه جویی مشهودی نسبت به روش های سنتی ممکن می شود (رامبل(۴۶)، ۲۰۱۰). فعالیت های الکترونیکی به صرفه جویی در هزینه ها کمک می کند زیرا از منابع موجود بهره می گیرند، قابل استفاده مجدد، سازگار و مبتنی بر تبادل دانش شرکت کنندگان هستند.
فرایندهای تضمین کیفیت و ارزیابی هم ضروری ولی وقت گیر بوده و نیاز به تلاش بیشتر دارند. متاسفانه بسیاری از سازمان های یادگیری و تدریس همچنان با توسعه منابعی که به روش های سنتی تولید شده است آغاز می کنند، زیرا به نظر بی خطرترین روش برای ورود به یادگیری الکترونیکی است. سپس متوجه می شوند که امکان تعمیر یا ترمیم سریع وجود ندارد و تنها متحمل آزمایش های پرهزینه و نمونه هایی که به شکست می انجامند می شوند.
سازمان ها به جای آنکه به دنبال توسعه باشند، باید بدانند فعالیت های الکترونیکی ریسک پایین تری داشته، کم هزینه تر بوده و نقطه مناسب تری برای شروع هستند، همچنین آنها به تهیه نمونه اولیه و تصمیم گیری نیز کمک می کنند. اگر توسعه فعالیت های الکترونیکی در جریان عمل یک گروه کوچک تعبیه شود، آنگاه در سرتاسر سازمان توانایی ایجاد می شود (رک. فصل ۵).

تجربه شرکت کنندگان در یادگیری از طریق فعالیت های الکترونیکی

کار با دیگران، آن هم در محیطی برخط بسیار لذت بخش بوده و احساس آزادی و رهایی به دنبال دارد. شرکت کنندگان برخط اغلب تمایل دارند همه چیز را پویاتر از شیوه چهره به چهره امتحان کنند؛ به این معنا که فعالیت های الکترونیکی جالب تر بوده و یادگیری را بهبود می بخشند. آنان می توانند احساسات خود را بروز دهند اما در موقعیت های چهره به چهره از ابراز احساسات خودداری می کنند. از طرفی می دانیم واردکردن عواطف می تواند به تامل بهتر کمک کند (مون(۴۷)، ۲۰۰۶).
در تلاش برای درگیرساختن فراگیران، فعالیت های الکترونیکی نقش ویژه ای دارند. شرکت کنندگان برخط جدید در مورد تجربه خود چنین نوشته اند:

* برای من تجربه ای بسیار خاص و منحصربه فرد است. فرستادن پیام به کنفرانس های برخط مانند صحبتکردن با هوا یا نوشتن در هوا است، گویی مخاطب ما همه و هیچ کس است! من در فضای برخط می چرخم و هربار جوابی دریافت کرده و حیرت می کنم!
* ببخشید من دقیقا کجا هستم؟ آیا پنجره ای جدید به اتاق سخنرانی من باز شده؟ چرا کلمات من می رقصند انگار که روی صحنه ام؟
* از دعوت شما متشکرم. می دانم انتظار می رود چه کاری انجام دهم و حتی با چه کسی قرار است کار کنم... اما ممکن هست بگویید پذیرایی چیست؟
* جالب و جدید است. دوست دارم حضور داشته باشم. قبلاً تلفن پادشاهی می کرد، اما حال متن روی صفحه نمایش را داریم. دسترسی شخصی من به جهان! تماس های زیاد، همه چیز در نوک انگشتان من است. از درون احساس می کنم کار درستی است. گاهی اوقات دور از انتظار است. خوب است.

شیب منحنی یادگیری شرکت کنندگانی که به زبانی غیر از زبان خود کار می کنند، تند است. این شرکت کننده از تجربه خود چنین گفت:

سال گذشته پیش از ارسال مطلبی حس می کردم باید کاملاً درست و بدون اشتباه باشد! گاهی اوقات بیش از حد طول می کشید و من دیر می رسیدم زیرا گفتگو پیش رفته بود. امسال متوجه شدم بومی ها هم اشتباه می کنند. اشتباه تایپی دارند یا همان طور که حرف می زنند می نویسند. آن وقت بود که اعتماد به نفس بیشتری به دست آوردم! به خودم گفتم، «لازم نیست بی نقص باشد، چرا من امتحان نکنم و به بحث ها نپیوندم؟» و این کاری بود که من انجام دادم! شاید گاهی اوقات بی ربط و نامفهوم، اما حداقل تلاش می کردم، و فکر می کنم ارتباط متنی تنها زمانی به صورت برخط جواب می دهد که شما چیزی بگویید و شخص دیگری بگوید، «بله، اما».... و سپس ممکن است شما را وادار کند مجدد به فکر بیفتید. بنابراین، برای من تجربه جدیدی بود که می توانستم چیزی بنویسم، اما هنوز گویی با کسی صحبت می کردم و همیشه این امکان وجود دارد که خود را تصحیح کنید یا چیزی اضافه کنید.

***

معلمان در نقش طراحان فعالیت الکترونیکی

بسیاری از معلمان قدیمی از حجم یادگیری که به واسطه شبکه سازی سازمان یافته برخط رقم می خورد، حیرت می کنند.

داستان هایی از خط مقدم-۲

تحول تجربه گروهی

دان(۴۸)، رهبر تیمی بود که مدرس، شبانه روزی آخر هفته را خلق کردند و سپس با کمک یکی از همکاران به آماده سازی معادل برخط این مدرسه شبانه روزی پرداخت. وی درمورد این تجربه یک پست الکترونیکی ارسال کرد.
فکر می کردیم کار ما نوشتن برنامه برای مدرسه شبانه روزی است. اگر به نسخه برخط فکر کرده بودیم، آن را تقلیدی از مدرسه شبانه روزی تصور می کردیم. به هیچ وجه منظور ما «تقلید سطحی» نبود، اما احساس می کنم که طبقه بندی را در ذهن داشتیم.
بسیار اشتباه می کردیم. آماده سازی (طراحی، پرداختن دوباره به مواد آموزشی خاص مدارس شبانه روزی) و مشاهده نحوه عملکرد مدرسه برخط، تصور مرا تغییر داد. مدرسه برخط، رویدادی خاص و قابل توجه بود. همچنان که بر روی طراحی کار می کردیم، و تبادلات مجازی را زیر نظر گرفتیم، یک به یک به ویژگی های قابل توجه محیط برخط پی بردیم.
در مدارس شبانه روزی، هماهنگ سازی دانشجویان به صورت شفاهی، کوتاه، و بی درنگ صورت می پذیرد. طی تمرین فروش و بازاریابی، دانشجویان نظرات اولیه خود درمورد تکلیف پیش رو را به طور علنی ابراز می کنند و تنها منبع ایده ها، مفاهیم و الگو ها، حافظه خود دانشجویان است. یکی از اعضا نیز معمولاً این ایده ها را به طور مختصر بر روی نمودار می نویسد. بالعکس، در محیط برخط، سابقه کاملی از تمام چیزهایی که گفته شده وجود دارد و میدانی برای تفکر و تامل مهیا است.
نقش معلمی که با دانشجویان به صورت چهره به چهره تعامل دارد نیز متفاوت با نقش تسهیل گر الکترونیکی است. در مدرسه شبانه روزی، معلم مدتی به گروه می پیوندد، آنچه در جریان است را حس کرده و نظر خود را بیان می نماید و سپس گروه را ترک می کند. معلم همچنین جزوه ها را توزیع می کند! از آنجا که تسهیل گر الکترونیکی تمام آنچه گفته (نوشته) می شود را می شنود (می خواند) و بدون مختل کردن مکالمات می تواند نظر خود را بیان نماید، می توان گفت تجربه برخط، این الگو آشنا را به چالش می کشاند. دانش آموز، پیامی را ارسال می کند که نه تنها گروه، بلکه تسهیل گر الکترونیکی هم آن را می خواند. به علاوه، تسهیل گر الکترونیکی بیش از آن که در چنین شرایطی تسهیل گر باشد، تفسیرگر است. در فضای برخط، نه تنها تسهیل گر الکترونیکی جزوه را ارسال می کند، بلکه می تواند درمورد آن نظر هم بدهد، و همچون واسطه ای میان محتوا و یادگیری عمل کند.

دان کوپر، دانشکده تجارت دانشگاه آزاد(۴۹)

پذیرش چالش

کاری که این کتاب با استناد به آن جمع آوری شده است، نوعی اقدام پژوهی بود. اقدام پژوهی شامل کنکاش جنبه های مختلف آموزش برخط از طریق پژوهش در عمل و تجربه است. در (سالمون(۵۰)، ۲۰۰۲b، ۲۰۰۴ و ۲۰۱۱) درمورد این روش ها می توانید اطلاعات خوبی به دست آورید. در اینجا تا حد ممکن سعی شده است که اصول به توصیه ها و نمونه هایی مبتنی بر عمل تبدیل شده و ارائه شوند.
برای موفقیت در طراحی و اجرای فعالیت های الکترونیکی، نیاز به صبر و تعهد است. طراحی یک محیط برخط نیازمند تغییر زمان و تغییر الگوهای نحوه کار با همکاران و دانشجویان است. نیاز به رایانه و نرم افزار است و ممکن است شامل کمک گرفتن از دیگران نیز شود. شاید لازم باشد درمورد تدریس خود تجدید نظر کرده و درمورد موضوعی که می خواهید تدریس کنید، بررسی کنید که چه چیزی واقعاً مهم است. فعالیت های الکترونیکی وقتی عملی می شوند، بسیار جالب و قابل توجه خواهند شد و نیروی جنبشی خاص خود را دارند. فقط کافی است امتحان کنید، شما را به یک اقدام پژوه تبدیل می کند که با فراگیران خود همکاری دارد. درواقع، فکر می کنم وقت آن است که از قدرت یادگیری برخط برای مقاصد خود بهره بگیریم. ممکن است فکر کنید خیال و توهمی بیش نیست، اما این کتاب را بخوانید و این کار را امتحان کنید و نتیجه را ببینید. این کتاب پر از جادوی کسانی است که در این مسیر گام نهاده اند. کافی است شما هم امتحان کنید.

درباره مترجمان

احسان طوفانی نژاد فارغ التحصیل دکتری تکنولوژی آموزشی از دانشگاه علامه طباطبائی و لیسانس مهندسی برق الکترونیک است. همچنین به عنوان محقق میهمان به مدت یک سال در دانشگاه استرالیای جنوبی و دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در حوزه روش های آموزش و یادگیری در محیط های برخط و شبکه های اجتماعی مجازی تحقیق و فعالیت کرده است. تجربه ۱۰ ساله وی در تدریس دانشگاهی در حوزه تکنولوژی آموزشی، ۴ سال تدریس مجازی در واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی، برگزاری بیش از ۱۰ کارگاه مرتبط با آموزش و یادگیری در محیط مجازی و همچنین بیش از ۱۵ سال تدریس مهارت های رایانه، فناوری های نوین آموزشی و روش های تدریس مجازی، باعث شده که بتواند تلفیق مناسبی از تئوری ها و یافته های پژوهشی، با کاربرد در محیط های آموزشی و یادگیری ایجاد کند. از او مقالات و پژوهش هایی درباره حوزه های مختلف مرتبط با آموزش و یادگیری مجازی به چاپ رسیده است.

رضا پاشا دانشجوی دکتری رشته تکنولوژی آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی تهران و فارغ التحصیل کارشناسی زبان انگلیسی است. مدرس دانشگاه در حوزه تکنولوژی آموزشی به مدت ده سال و مولف کتاب زبان تخصصی برای دانشجویان
رشته تکنولوژی آموزشی و مترجم پنج کتاب دیگر در این حوزه می باشد. وی همچنین فعال در حوزه فناوری و امور هوشمندسازی مدارس و نفر برتر استان مازندران در دو دوره جشنواره تولید محتوای الکترونیکی است. مقالات و ترجمه کتب متعددی در این حوزه از وی چاپ و منتشر شده است.
ارتباط با مترجمان: e.toofaninejad@atu.ac.ir