عدالت و اجرای آن، یکی از نیازهای اساسی و فطری انسان است که همواره در طول تاریخ، وجود آن بستری مناسب به منظور توسعه جوامع انسانی فراهم کرده است. ساختار و بنای اصلی مدیریت اسلامی نیز بر همین اصل عدالت استوار شده است؛ حقیقت آن است که نظام هستی و آفرینش بر پایه نظم و عدل استوار است و افکار، اندیشهها و رفتاری که با این نظام تطبیق داشته و در مسیر سنتهای الهی حرکت کرده و روش و رفتار عادلانهای داشته باشند و در تلاش به نفی و مخالفت آن برنیایند، پایدار باقی میمانند وگرنه به صف ستمگران و ظالمان تاریخ میپیوندند و از خط عدالت و انصاف خارج میشوند و نهایتاً به فنا و نابودی محکوم خواهند بود.
در واقع، عدالت یکی از مهمترین اهداف و آرمانهای انسان است که تحقق آن خواسته تمام جوامع بشری است و حقوق و عدالت اگرچه مفاهیمی توامان نیستند اما پیوندی ناگسستنی با هم دارند و دو همزاد تاریخیاند. این مساله که با حیات اجتماعی انسان بر روی کره زمین آغاز شده و همواره در زمره ارزشهای معنوی بشر، حقیقتی ثابت و تغییرناپذیر بوده است، نسبت به سایر ارزشهای معنوی مانند آزادی، دموکراسی، مساوات، برابری، جود و... از جایگاه والاتری برخوردار است. همانگونه که امیرالمؤمنین نیز در مقایسه میان عدل و جود فرمودند: «العدل یضع الامور مواضعها و الجود یخرجها من جهتها، العدل سائس عام و الجود عارض خاص، فالعدل اشرفهما و افضلهما» (نهج البلاغه، حکمت ۴۳۷).
برقراری عدالت در جامعه اسلامی، در کنار رشد اقتصادی جامعه اسلامی و تأمین زمینههای رشد معنوی برای آحاد شهروندان، وظیفهای کلیدی برای دولت اسلامی میباشد. حکومتی که داعیه اسلامی بودن دارد، موظف است عدالت را در جامعه برقرار سازد. امام خمینی (ره) هدف از تشکیل حکومت را برقراری عدالت اجتماعی در جامعه ذکر نموده است: «عهدهدار شدن حکومت فی حد ذاته شأن و مقامی نیست، بلکه وسیله انجام وظیفه اجرای احکام و برقراری نظام عادلانه اسلام است.»(امام خمینی، ۱۳۸۵، ج ۴: ۳۹۷).
در قرآن کریم، تعداد ۲۹ آیه از آیات قرآن مستقیماً درباره عدالت نازل شده است و حدود ۲۹۰ آیه دیگر هم در مورد ظلم- که ضد عدالت میباشد- نازل شده است و این امر نشاندهنده اهمیت آن در دین اسلام است و قرآن کریم حتی هدف بعثت انبیا را هم به منظور برقراری قسط و عدل مطرح میکند (حدید/۲۵). استاد شهید مطهری در این خصوص میفرمایند: «عدل به مفهوم اجتماعی، هدف نبوت و به مفهوم فلسفی، مبنای معاد است».