کتاب آندری تارکوفسکی و راهش نشر چشمه

تدوین، در تحلیل نهایی، شکل ایده‌آل چسباندن پلان‌هاست، اما همین شکل ایده‌آل، حال دیگر سرشار از مواد اولیه‌ی سینمایی‌ شده است؛ مواد اولیه‌ای که درون پلان‌های فیلمِ فیلم‌برداری‌شده نهفته است. درست و با قاعده تدوین کردن فیلم و پیدا کردن شکل تدوین ایده‌آل یعنی عدم مزاحمت صحنه‌های مختلف در اتصال به یکدیگر. چون در این شرایط به‌نظر می‌رسد این صحنه‌ها از قبل خود‌به‌خود به‌هم تدوین شده‌اند، درون آن‌ها قانونی وجود دارد که حس می‌شود و در انطباق با این قانون می‌توان این یا آن پلان را برش داد و به این یا آن پلان دیگر چسباند. احساس قانون تناسب و ربط پلان‌ها در پاره‌ای موارد اصلاً کار ساده‌ای نیست. (به‌خصوص وقتی که صحنه به دقت فیلم‌برداری نشده باشد) در آن صورت، پشت میز تدوین نه‌تنها اتصال مکانیکی صورت نمی‌گیرد، بلکه روند آزار‌دهنده‌ی یافتن راهی برای اتصال قطعات، هر لحظه آن‌چه را که هنگام فیلم‌برداری متریال برای اتصال پلان‌ها فکر کرده‌ایم، از چشم می‌اندازد.