کتاب راهنمای تهیه طرح توجیهی اقتصادی

قسمت اول: مقدمه

فصل اول: الفبای یک طرح اقتصادی

الف. یک طرح اقتصادی چیست؟

یک طرح اقتصادی، تشریحی مدون و جامع از کسب و کار یک بنگاه اقتصادی است. این طرح گزارشی مفصل در زمینه تولیدات یا خدمات یک شرکت، فنون تولید، بازارها و مشتریان، راهبرد بازاریابی، منابع انسانی، سازماندهی، نیازهای زیربنایی و ملزومات، نیازهای مالی و منابع و نحوه استفاده از انواع سرمایه است.
طرح وضعیت حال و گذشته یک نوع کسب و کار را تشریح می کند ولی هدف آن ارایه آینده یک بنگاه اقتصادی است. این طرح معمولاً به صورت سالیانه به روز می شود و یک دوره زمانی معادل ۳ تا ۵ سال آینده را بسته به نوع کسب و کار و نوع موسسه مدنظر قرار می دهد.
طرح اقتصادی عنصری ضروری برای هر نوع درخواست سرمایه گذاری چه از یک سازمان سرمایه گذاری و چه از سایر منابع سرمایه ای و وام دهی است. در نتیجه این طرح باید کامل، صادق، واقعی و با ساختاری خوب و مناسب برای مطالعه باشد.

ب. چرا طرح اقتصادی؟

دلایل زیادی برای تدوین یک طرح بدین شرح وجود داد:
به دست آوردن دورنمایی کامل از کسب و کار خود: با تهیه طرح خود می توانید دورنمایی کلی از تمام موضوعات مربوط به کسب و کار خود به دست آورید. برای نمونه، این طرح کمک می کند تا مشتریان مورد هدف خود را بهتر بشناسید. طرح کلی آن بخش از بازار را که به کسب و کار شما مربوط می شود، مشخص نمایید، راهبرد قیمت گذاری خود را شکل دهید و شرایط رقابتی را که باید تحت آن برای دستیابی به موفقیت فعالیت کنید مورد شناسایی قرار دهید. طرح اقتصادی تضمین می کند که تمام این ملاحظات با هم سازگار و به درستی هماهنگ هستند. فرآیند طرح همچنین اغلب به کشف یک مزیت رقابتی یا فرصت های تازه و نواقص در طرح منجر می شود. با آوردن طرح های خود روی کاغذ اطمینان می یابید که توانایی کلی شما برای مدیریت کسب و کار بهبود خواهد یافت. شما قادر خواهید شد تا تلاش های خود را بر هرگونه انحراف از طرح قبل از این که شرایط بحرانی شود متمرکز نموده و فرصت خواهید داشت تا آینده را بررسی نمایید و جلوی بروز هرگونه مشکلی را بگیرید.

• تفاهم متقابل بین مدیران: رسیدن به تفاهمی مشترک بین اعضای مدیریت یک شرکت به ویژه در مواردی که در آن سیاست پیشنهادی مبنی بر دخالت تعداد بیشتری از مدیران در تهیه طرح اقتصادی به کار خواهد رفت حائز اهمیت است.
  
• تعیین نیازهای مالی و درخواست منابع: تعیین میزان، نوع و منابع مالی و زمان نیاز به این منابع، استفاده از طرح در فرآیند درخواست برای منابع مالی.
  
• تصویب هیات مدیره/ سهامداران: می توان از طرح به عنوان اساسی برای به دست آوردن تایید و تصویب هیات مدیره یا سهام داران شرکت استفاده نمود.
  
• استخدام: استفاده از طرح در استخدام و معرفی اعضای جدید مدیریت و کارکنان.
  
• کسب اهدافی برای کارکنان: به دست آوردن معیارها و اهدافی از طرح برای واحدها و افراد در سازمان (مدیریت مبتنی بر هدف).
  
• اطلاع رسانی به کارکنان: استفاده از طرح به عنوان ابزاری برای مطلع ساختن یا ایجاد انگیزه در کارکنان در زمینه اهداف شرکت.
  
• اطلاع رسانی به وام دهندگان: ارایه طرح به بانک ها و موسسات سرمایه گذاری که در کسب و کار شما سرمایه گذاری کرده اند و به اطلاعات دوره ای با هدف نظارت نیاز دارند.
  
• اطلاع رسانی به شرکا: با استفاده از طرح می توان به شرکای تجاری و سایر سازمان های مرتبط اطلاع رسانی کرد.
  

در تهیه این کتابچه راهنما فرض بر این بوده است که هدف اولیه تهیه یک طرح تعیین نیازهای مالی کسب و کار شما و درخواست برای منابع مالی خارجی باشد.

ج. چه افرادی طرح را مطالعه می کنند؟

از جمله کسانی که طرح شما را مطالعه خواهند کرد می توان به کارکنان کلیدی، هیات مدیره و سهام داران، بعضی از شرکای تجاری، سرمایه گذاران و وام دهندگان کنونی و آتی اشاره کرد. این که کدام بخش از طرح بین کدام یک از افراد توزیع شود، بستگی به محرمانه بودن آن و مسئولیت ویژه افراد ذی ربط دارد. اگر در طرح خود اسرار یا تصمیمات راهبردی محرمانه را گنجانده اید، باید در توزیع نسخه هایی از آن مراقب باشید و باید آن را تنها به اشخاصی بدهید که مطمئن هستید اطلاعات را بدون اجازه شما به دیگران نخواهند داد. در بعضی موارد لازم است از دریافت کننده بخواهید یک برگه را مبنی بر محرمانه بودن طرح امضا کند.
بعضی از افراد مطالعه کننده طرح شما ممکن است سرمایه گذاران یا وام دهندگان بالقوه باشند. چنانچه به دنبال جذب منابع برای توسعه کسب و کار خود باشید، منابع مالی احتمالی زیادی وجود دارد که می توانید با طرح خود به آن ها دست یابید. مهم ترین این منابع عبارتند از:

• بانک های تجاری: بانک های تجاری به کسب و کارهای بادوام طبق شرایط و ضوابط استاندارد بازار وام اعطا می نمایند. این بانک ها معمولاً بسیار ریسک گریزند و درخواست پوشش مناسب به وسیله وثیقه می نمایند که با توجه به ترجیح بانک ها شامل حساب های نقدی، فلزات گران بها، اوراق بهادار قابل مبادله، مستغلات (زمین، ساختمان و ماشین آلات)، حساب های دریافتی و موجودی است. اگر بعضی از این دارایی ها به عنوان وثیقه مورد قبول واقع شود، بانک ممکن است درخواست نماید تا وام با ۲۰۰ درصد و یا حتی بیشتر از ارزش آن ها تحت پوشش قرار گیرد. نرخ بهره به شرایط اقتصادی حاکم بر کشور و همچنین میزان ریسکی که بانک برای یک پروژه در نظر می گیرد بستگی دارد. تجربه نشان داده است که نرخ های بهره مورد درخواست بانک های تجاری در برخی از کشورها به قدری بالاست که در واقع حمایت کننده توسعه یک کسب و کار نخواهد بود.
  
• منابع سرمایه ای بخش خصوصی: سال های اخیر شاهد یک افزایش سریع در تعداد صندوق های اعطاکننده سرمایه بوده است که بر یک اساس تجاری فعالیت می کنند. هدف این صندوق ها تحصیل سود است و کسب و کار شما را با دقت زیاد موشکافی خواهند کرد تا متقاعد شوند می توانند بازگشت مناسبی روی سرمایه اعطایی خود با ریسکی معقول به دست آورند. مزیت ویژه چنین صندوق هایی در مقایسه با وام های بانکی این است که آن ها می توانند کسب و کار شما را با وضع سهم متعارفی بدون درخواست وثیقه تامین مالی نمایند. از سوی دیگر آن ها توقع سهم مناسبی از سود را خواهند داشت و خواهان کنترل کسب و کار شما مثلاً از طریق تعیین یکی از اعضای خود به عنوان عضوی از هیات مدیره شرکت شما می باشند.
  
• وجوه توسعه ای: این وجوه سرمایه ای ابتدا توسط دولت ها یا موسسات دولتی با هدف توسعه اجتماعی و اقتصادی ایجاد می شوند. ویژگی های چنین وجوهی عبارتند از:
  

- ریسک بیشتری نسبت به وجوه سرمایه ای بانک های تجاری و خصوصی می پذیرند.
- این وجوه تنها برای یک مدت کوتاه در کسب و کار به کار می روند و هنگامی که کسب و کار مورد نظر از لحاظ مالی خودکفا شد آن را ترک می کنند.
- این منابع به ویژه طرف دار کسب و کارهایی با منافع ویژه اجتماعی و زیست محیطی می باشند (ایجاد مشاغل زیاد می کنند از جمله بخش های دارای ارزش افزوده بالا و دانش فنی زیادی منتقل می کنند و با محیط زیست سازگار هستند و غیره). بنابراین اگر در نظر دارید از چنین سرمایه هایی استفاده کنید، باید این موارد را در طرح تجاری خود بگنجانید.
علاوه بر این، بیشتر سرمایه های توسعه ای مانند سایر موسسات سرمایه گذاری تنها در صورتی آماده تامین مالی یک پروژه اند که طرح اقتصادی امکان موفقیت و سودآوری کسب و کار را به اثبات برساند.
* موسسات توسعه ای چندجانبه: از جمله مهم ترین موسسات توسعه ای چندجانبه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- موسسه بین المللی تامین مالی (IFC) که بخشی از بانک جهانی است و مقر آن در واشنگتن است.
- بانک اروپایی بازسازی و توسعه (EBRD) که مقر آن در لندن است.
- بانک آسیایی توسعه (ADB) مستقر در مانیل پایتخت فیلیپین.
- بانک آفریقایی توسعه (ADB) مستقر در آبیجان، ساحل عاج.
- موسسه سرمایه گذاری بین کشورهای آمریکایی/ بانک توسعه بین کشورهای آمریکایی مستقر در واشنگتن.
سرمایه سهامی این موسسات در اختیار بسیاری از دولت هاست. هدف مشترک این موسسات کمک به توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق تحت پوشش آن هاست. فلسفه و هدف آن ها مشابه اهداف موسسات مالی مذکور است. آن ها مایل به تامین مالی مستقیم پروژه های بزرگ (با حق السهم یا وام) به ارزش ۵ تا ۱۰ میلیون دلار یا بیشترند و همچنین پروژه های سرمایه گذاری کوچک تری را از طریق شعب خود مانند بانک های تجاری داخلی و شرکت های لیزینگ تحت پوشش قرار می دهند.
سرمایه گذاران خصوصی: سرمایه گذاران خصوصی معمولاً افراد مستقل و متمولی هستند که به دنبال فرصت هایی برای سرمایه گذاری پول خود در کسب و کارهای موفق می باشند و انگیزه آن ها سود بالا روی سرمایه گذاری خود نسبت به سایر سرمایه گذاری ها مانند اوراق بهادار یا سرمایه گذاری در یک موسسه است. آن ها اغلب درصدی از مایملک خود را به شروع یا گسترش پروژه ها اختصاص می دهند. سرمایه گذاری در چندین کسب و کارهایی سبب کاهش ریسک در سبد سرمایه می شود.
* اعتبارات و کمک های نقدی به عنوان کمک های فنی: بسته به نوع و موقعیت کسب و کار شما، ممکن است امکاناتی برای دسترسی به وجوه و سرمایه های دولتی به صورت وام ها و کمک های بلاعوض وجود داشته باشد. این وام های ساده و با سود کم، بیشتر برای آموزش پرسنل، تهیه مطالعات امکان سنجی، اجرای پروژه مقدماتی پیش از سرمایه گذاری و انجام اقداماتی برای حفاظت از محیط زیست به کار می رود.
علاوه بر این، کمک کننده حتی به عنوان یک کمک بلاعوض، به احتماس بسیار زیاد کسب و کار شما را پیش از اتخاذ هر تصمیمی مورد ارزیابی قرار می دهد. کمک کنندگان مایلند کمک های خود را صرفاً به کسب و کارهای دارای برنامه ریزی خوب و پایدار ارایه نمایند. آن ها به درستی بر این عقیده اند که این گونه کسب و کارها می توانند آثار اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی قابل ملاحظه ای داشته باشند.

د. چگونه طرح اقتصادی را تهیه کنیم؟

۱. چه کسی طرح اقتصادی را تهیه می کند؟

پاسخ به این سوال تا حد زیادی به نوع کسب و کار، ساختار و اندازه واحد تجاری بستگی دارد. در یک شرکت بسیار کوچک کار برنامه ریزی و تهیه پیش نویس اسناد توسط مدیران و صاحبان شرکت انجام می گیرد. در سازمان های بزرگ تر افراد مختلفی به این امر کمک می کنند.
هرچه تعداد اعضای تیم مدیریت بیشتر باشد و پرسنل زیادتری درگیر تهیه طرح باشند شانس دستیابی به راه حل های ناموفق کمتر خواهد شد. در نهایت این که افراد استخدام شده توسط آن واحد تجاری بخشی از مسئولیت اجرای طرح را برعهده خواهند داشت. بنابراین قابل توجیه است که از نقطه نظر فنی و روان شناختی، کار گروهی این افراد را در مراحل اولیه این فرآیند درگیر نماییم. اول این که کارکنان بهترین اطلاعات را راجع به جوانب گوناگون عملیات شرکت دارند و ثانیاً هیچ طرحی بدون این که کارکنان کلیدی خود را با اهداف آن تعریف کرده و به آن ها معتمد باشد موفقیت آمیز نخواهد بود. کارکنانی که به تهیه طرح کمک می کنند عبارتند از:

• رئیس کل، که قاعدتاً باید مسئولیت اصلی نظارت بر فرآیند تهیه طرح را برعهده داشته باشد.
  
• مدیر فروش و بازاریابی، که تقاضای بازار، پتانسیل رشد آن، نیازهای ویژه مشتریان، قیمت هایی که مشتریان حاضر به پرداخت آن هستند، حرکات رقبا و غیره را بهتر از هرکسی درک می کنند.
  
• مدیران توسعه و تولید که اطلاعات مهمی را برای گنجاندن در طرح ارایه می کنند مانند زمان مناسب برای توسعه تولیدات، نیاز به ماشین آلات جدید تولیدی و تجهیزات، پرسنل و مواد اولیه.
  
• مدیر مالی، که معمولاً اطلاعات مالی طرح و همچنین نیازهای مالی شرکت را تعیین می کند و یکی از افراد کلیدی در مذاکره با سرمایه گذاران و موسسات وام دهنده به شمار می رود.
  

در بعضی از موسسات، افراد مذکور، کارکنان را در جریان فرآیند طرح قرار می دهند و از آن ها می خواهند با ارایه اطلاعات و نظرات خود به این فرآیند کمک نمایند. چنین رویکردی در سیستم مبنی بر بسیج بخش وسیعی از سازمان، مزیت بسیار بزرگ آگاهی بخشی و ایجاد انگیزه در شرکت را به همراه دارد.
بهترین مهارت های موجود در شرکت باید در راستای تحلیل و هماهنگی داده های ارایه شده توسط افراد مذکور و برای تهیه گزارش واقعی مورد استفاده قرار گیرد. این کار صرفاً نباید به تعداد معدودی از پرسنل که وقت لازم دارند اختصاص یابد. بسیاری از واحدهای تجاری بزرگ مدیران شایسته ای برای توسعه آن کسب و کار دارند که وظیفه اصلی آن ها هماهنگی فرآیند طراحی کسب و کار و ویراش اسناد مرتبط است. سایر بنگاه ها که منابع داخلی کافی ندارند مشاورانی را از خارج از شرکت برای هدایت و تسهیل فرآیند طراحی کسب و کار استخدام می کنند.

ز. ساختار طرح

قبل از بحث راجع به محتوای یک طرح، لازم است بعضی موضوعات پایه ای در ارتباط با شکل و چارچوب طرح را مدنظر قرار دهیم. اگر قرار است طرح، حرفه ای به نظر آید و ابزار مفیدی به شمار رود باید نکات زیر مورد توجه خاص قرار گیرد.

• جلد: هدف از جلد رویی طرح این است که به خوانندگان بگوید چه می خواهند بخوانند و چگونه به مقصود نویسنده دست یابند. جلد رویی یک سند، اولین نمود بارز از یک کسب و کار است که هر شخص ثالث یا سرمایه گذاری تحت تاثیر آن قرار می گیرد. علاوه بر این، جلد طرح وسیله ای برای جلب توجه خواهد بود. سرمایه گذاران هر هفته تعداد زیادی طرح دریافت می کنند ولی چیز ساده ای مانند جلد از کاغذ کیفیت دار ممکن است توجه آن ها را جلب نماید (در نتیجه احتمال در اولویت قراردادن طرح). روی جلد طرح باید عبارت «طرح اقتصادی» و موارد زیر آورده شود:
  

- نام حقوقی کسب و کار؛
- آرم واحد تجاری (اگر وقت و کار زیادی برای تهیه آرم شرکت صرف کرده اید، جلد طرح بهترین مکان برای درج آن است. اگر چنین کاری نکرده اید، سفارش می کنیم به آن اقدام کنید چرا که این کار به منظور ایجاد هویت برای این که مردم کسب و کار شما را بشناسند و به یاد داشته باشند بسیار حیاتی است)؛
- تاریخ تهیه یا تغییر سند و دوره زمانی اعتبار آن؛
- آدرس؛
- شماره تلفن؛
- شماره دورنگار؛
- پست الکترونیک و وب سایت؛
- سایر اطلاعات مربوط به تماس با شرکت مانند صندوق پستی و غیره؛
- اختیاری: عبارتی مبتنی بر محرمانه بودن طرح. در صورتی که نسخه های متعددی از طرح خود تهیه کرده اید، می توانید روی جلد طرح نیز یک شماره بزنید تا توزیع نسخه های طرح بهتر کنترل شود.
جلد طرح باید جالب و حرفه ای به نظر آید. فونت های به کار گرفته شده باید خوانا و ترکیب رنگ ها جذاب باشد. یک گرافیک یا عکس زیبا می تواند آن را جذاب تر بکند.

• فهرست مندرجات: فهرست مندرجات به خوانندگان این امکان را می دهد که بخش های مورد نظر خود را در طرح به راحتی پیدا کنند. تمام سرفصل ها و زیربخش های مهم را در این فهرست بگنجانید. اگر فهرست مندرجات حجمی بیش از یک صفحه را در برگیرد، عبارات زیر فهرست مندرجات، حجم طرح و تعداد اسناد پیوست را یک بار دیگر مرور کنید.
  
• کاغذ طرح: طرح را روی کاغذ با کیفیت خوب و به صورت یک رویه چاپ کنید.
  
• مشخصات فرد مورد تماس: اطلاعات مربوط به شناسایی کسب و کار و نام فردی که می تواند اطلاعات بیشتری را در این زمینه ارائه کند، درج کنید.
  
• فونت: خطی برای تایپ کردن استفاده کنید که به راحتی خوانا باشد و فونتی که چشم را نیازارد. این امر ممکن است مستلزم جدول هایی با پیش بینی های مالی باشد که در چندین صفحه به منظور حفظ درج شوند.
  
• حاشیه بندی: در صفحات مربوط به طرح حاشیه هایی مناسب پیش بینی کنید. این حواشی برای یادداشت سوالات و نکاتی که برای خوانندگان پیش می آید مفید است.
  
• اصطلاحات و عبارات مخفف: اگر در کسب و کار شما عبارات و اصطلاحات تخصصی به کار می رود، آن ها را به صورت مختصر به کار برید و حتماً هر اصطلاح و عبارتی که ممکن است افراد بیرون از بنگاه شما آن ها را ندانند تعریف کنید.
  
• شماره صفحات: شماره صفحات را ذکر کنید و مطمئن شوید که این شماره ها در جدول مندرجات صحیح درج شده است.
  
• اندازه سند: طرح را کوتاه و مختصر کنید. گنجاندن مطالب نامربوط را محدود کنید. می توانید جزییات اضافی را در صورت نیاز به صورت پیوست بیاورید.
  
• نمونه ها: نمونه هایی از آگهی های تبلیغاتی، بازاریابی و هرگونه اطلاعاتی که به معرفی طرح کمک می کند را به صورت پیوست بیاورید.
  
• ویراستاری: متن سند را با دقت ویرایش کنید. اشتباهات املایی و دستور زبان تاثیر خوبی ندارند. نرم افزارهای جدید به خوبی این کار را انجام می دهند. می توانید از یک یا دو نفر بخواهید متن را بخوانند و آن را کنترل کنند.
  
• جلدبندی: سند را جلدبندی کنید تا از خم شدن صفحات جلوگیری شود.
  
• کیفیت عمومی ظاهر سند: لازم نیست از جلدهای گران قیمت برجسته استفاده کنید. اهمیت بیش از حد دادن به شکل و ظاهر طرح به جای محتوای آن می تواند در خوانندگان ایجاد شک و تردید نماید، ولی در عین حال نگذارید که طرح سبک و سرهم بندی شده به نظر آید.
  

ح. مدت طرح

یکی از پرسش های شما هنگام شروع تهیه طرح این خواهد بود: «طرح در چه مدتی از زمان باید تهیه شود؟»
هیچ پاسخ صریحی را نمی توان به این پرسش داد. واحدهایی هستند که برای یک سال برنامه ریزی می کنند و واحدهایی هستند که برای ده سال یا بیشتر طرح خود را تهیه می کنند. با این حال آمار نشان می دهد که بیشتر واحدهای تجاری مایلند طرح هایی برای دوره زمانی سه تا پنج سال تهیه کنند. دوره زمانی مناسب برای طرح بستگی به نوع کسب و کار و نوع شرکت دارد. بعضی معیارها و ملاحظات در تصمیم گیری راجع به دوره زمانی بدین شرح است:

• نقطه سربه سر: اگر در حال شروع یا گسترش کسب و کار خود می باشید، احتمالاً توقع دارید برای سال اول یا دوم ضرر خالص داشته باشید. در چنین حالتی طرح شما باید ورای حالت نقطه سربه سر را پیش بینی کند و دست کم دو سال سودآور را نیز بپوشاند. یعنی طرح باید حداقل دوره زمانی چهارساله را مدنظر قرار دهد. چرا که از نظر روانی مهم است که وام دهنده یا سرمایه گذار شما دست کم دو سال پیاپی سوددهی را ملاحظه کند که در انتهای آن سود سهام قابل پرداخت باشد.
  
• تغییر مدیران: میزان تغییر مدیران در یک شرکت متوسط بین ۱۰ تا ۱۵ درصد است. اگر میزان فروش شما نیز به همین میزان باشد، به این معنی است که در ظرف چهار سال بیش از نیمی از مدیران تغییر خواهند کرد. در این حالت برنامه ریزی برای بیش از این مدت معنی نخواهد داشت. مدیران آینده باید با نظرات خود به برنامه ریزی کسب و کار برای مدت زمانی خود کمک نمایند. از جانب دیگر اگر کسب و کار شما خانوادگی است، یا گروه مدیران تیمی کوچک از شرکاست، می توانید طرح را برای یک دوره زمانی طولانی تر تهیه کنید.
  
• دوره توسعه زیرساخت ها: دوره زمانی مناسب برای طرح همچنین بستگی به مدت زمان مورد نیاز برای توسعه زیرساخت های کسب وکار دارد.
  

اگر کسب و کار مورد نظر شما تملک زمین، کشت درخت کائوچو و تولید لاتکس باشد، باید دوره زمانی حداقل ۱۰ تا ۱۵ سال را مدنظر قرار دهید. درخت کائوچو معمولاً در سن شش یا هفت سالگی شروع به تولید لاتکس می کند و در سن ۱۰ سالگی به حداکثر بازدهی خود می رسد. از طرف دیگر اگر تصمیم به اجاره مزرعه و تجهیزات آن برای کشت گوجه فرنگی دارید زودتر می توانید به تجارت بپردازید؛ چرا که چند ماه بعد از اجاره مزرعه و کشت گوجه فرنگی می توانید محصول خود را به بازار روانه و پول نقد دریافت کنید. بنابراین در این مورد یک دوره زمانی بین یک تا سه سال کافی خواهد بود.
پروژه های زمانی با دوره زمانی طولانی تر، پروژه های زیربنایی هستند. ایستگاه های برق، جاده ها و... مدت زمان زیادی برای ساخت و سرمایه قابل توجه نیاز دارند و استهلاک هزینه سرمایه باید در طول یک مدت زمان طولانی توزیع شود. در نتیجه دوره زمانی ۲۰ تا ۳۰ سال برای چنین کسب و کارهایی ضروری است.
در طیف دیگر، کسب و کارهایی هستند که به سرعت راه اندازی می شوند و به سرمایه گذاری های عظیم برای ایجاد زیربناهای لازم نیاز ندارند. مثلاً داد و ستد یک نمونه از این کسب و کارهاست. اگر شما دلال صادرات پارچه و منسوجات باشید، تنها امر زیربنایی مورد نیاز شما یک دفتر کار کوچک است. می توانید با یک شرکت حمل و نقل قرارداد ببندید تا کالاهایی را مستقیماً از فروشنده شما به مصرف کنندگانتان تحویل دهد و در این صورت حتی به انبار نیز نیاز نخواهید داشت. در این صورت شما بیش از چند سال به یک طرح نیاز نخواهید داشت.

جعبه (۱-۱)- عادت برنامه ریزی ۵ ساله از کجا نشات گرفته است؟
شوروی سابق نمونه جالبی از چگونگی تعیین دوره های زمانی به وسیله میزان زمان مورد نیاز برای تکمیل پروژه های زیربنایی است. برنامه توسعه اقتصادی آن کشور مبتنی بر دوره های پنج ساله برنامه ریزی تمرکز و متوالی بود که به عنوان برنامه های پنج ساله معروف شد. این روش بعدها توسط سایر حکومت های سوسیالیست مورد پذیرش قرار گرفت و بسیاری از بنگاه های اقتصادی غربی نیز این روش برنامه ریزی کسب و کار خود را به صورت پنج ساله پذیرفتند.
چرا رهبران شوروی سابق یک دوره پنج ساله را انتخاب کردند؟ پاسخ این پرسش بر می گردد به اولین برنامه پنج ساله برای دوره ۱۹۳۲- ۱۹۲۸، بعد از انقلاب. صنعت کشور در وضعیت وخیمی به سر می برد و نسبت به اروپای غربی و آمریکا بسیار عقب افتاده تر بود. در اواسط دهه ۱۹۲۰، رهبران شوروی پیش نویس برنامه بلندپروازانه صنعتی شدن کشور را با تمرکز بر بخش های فولاد، انرژی و تولید ماشین آلات سنگین تهیه کردند. پرچم دار فرآیند صنعتی شدن کارخانه ذوب آهن ماگنیتوگورسک بود که باید مواد خام بیشتری را تحویل می داد. سایر بخش های برنامه عبارت بود از کارخانه ماشین آلات کشاورزی و نیروگاه آبی که یکی از بزرگ ترین نیروگاه های جهان در آن بود. این برنامه صنعتی شدن محور اصلی برنامه اقتصادی کشور را تشکیل می داد.
دوره زمانی تکمیل کارخانه ذوب آهن و سایر صنایع وابسته و اقماری آن حدود پنج سال پیش بینی شد. مدت زمان اولین برنامه (۱۹۳۲- ۱۹۲۸) به نحوی انتخاب شد که دربرگیرنده مرحله شروع، به تولید رسیدن و سایر دستاوردهای صنعتی در پایان دوره باشد. در این مدت مبلغی معادل ۹ /۶۴ میلیارد روبل در کل اقتصاد سرمایه گذاری شد که ۳/ ۲۳ میلیارد آن به صنایع سنگین اختصاص یافت. در نتیجه از آن به بعد مرسوم شد تا برنامه های توسعه اقتصادی شوروی به صورت پنج ساله تهیه و تدوین شوند(۱).

• دوره زمانی توسعه بازار/ مشتری: بیشتر طرح ها رشد کسب و کار را در طول زمان نشان می دهند. فرض مهم این است که تعداد خریداران، همچنان که شرکت در بازار بهتر شناخته می شود رو به افزایش خواهد بود. بنابراین، میزان رشد یک شرکت به مدت زمان مورد نیاز برای شناساندن خود یا محصولات آن بستگی دارد. اگر تصمیم به دایر کردن یک گالری برای فروش نقاشی و مجسمه دارید، ممکن است پنج تا هشت سال طول بکشد تا اعتبار لازم را به دست آورید و منحنی فروش شما شروع به حرکت به سمت بالا کند. ولی اگر یک دکه ساندویچ فروشی در معبر اصلی ایستگاه مرکزی راه آهن بزنید، متوجه خواهید شد در ظرف چند ماه به بیشترین میزان فروش دست خواهید یافت. در مورد اول زمان بسیار زیادی لازم است تا دوست داران هنر در آن ناحیه گالری شما را بیابند، خود را با نوع هنری که ارائه می دهید آشنا سازند و سپس تصمیم به خرید بگیرند. در اینجا کلام نقش مهمی ایفا می کند. در مورد دوم مردمی که از جلو دکه ساندویچ فروشی شما عبور می کنند خیلی زود ساندویچ های اشتهاآور در ویترین شما را کشف خواهند کرد. بنابراین در مورد ایجاد یک گالری هنری باید طرح را برای یک مدت زمان طولانی تری نسبت به راه اندازی دکه ساندویچ فروشی برنامه ریزی کنید.
  
• ثبات اقتصادی: اگر در شرایط اقتصادی قابل پیش بینی و با ثباتی فعالیت می کنید، قادر خواهید بود برای یک دوره زمانی طولانی تر پیش بینی های مالی داشته باشید. مثلاً اگر نرخ تورم و بهره در طول پنج سال گذشته ثابت باقی مانده باشند (به صورت جزئی تغییر کنند) منطقاً می توانید برای یک دوره پنج ساله دیگر برنامه ریزی کنید. ولی اگر این عوامل دچار تغییرات زیادی شوند و هیچ دلیلی مبنی بر وضعیت با ثبات و قابل پیش بینی وجود نداشته باشد، منطقی نخواهد بود که پیش بینی های مالی را برای دوره زمانی طولانی تر از دو یا سه سال به عمل آوریم.
  
• فناوری های جدید: فناوری ها یک چرخه زندگی مشخصی دارند. دوره زمانی طرح نیز بستگی به نوع محصول، فناوری آن و فناوری مورد استفاده در تولید آن دارد. اگر در نظر دارید از امکاناتی برای تولید شلوار جین آبی یا تی شرت نخی استفاده کنید، باید تقریباً مطمئن شوید که برای سالیان زیادی تغییر قابل ملاحظه ای در محصول یا روش تولید آن پدید نخواهد آمد. خطر، به وجود آمدن رقبای بیشتر در بازار خواهد بود نه تهدید کالاهای جایگزین، بنابراین از حیث محصول و فناوری می توانید کسب و کار خود را برای پنج سال یا بیشتر برنامه ریزی کنید.
  

ولی اگر در نظر دارید شرکت کوچکی برای ارائه خدمات دسترسی به اینترنت ایجاد کنید، نمی توانید مطمئن شوید که کسب و کار شما بعد از دو یا سه سال در چه وضعیتی خواهد بود. چرا که نه تنها این بازار به روی هر رقیب جدیدی بدون سرمایه گذاری عمده باز است، بلکه تغییر و تحولات تکنولوژیکی آن قدر سریع صورت می گیرد که پیش بینی ها برای بیش از دو یا سه سال منطقی نخواهد بود.

• میانگین دوره زمانی: در کل برای یک کسب و کار متوسط، یک طرح چهار ساله معقول است. این بدین معنی نیست که باید ماه به ماه یا هر هفته به طور مفصل مشخص کنیم که در ۴۸ ماه آینده چه اتفاقی خواهد افتاد. میزان جزییات همچنان که طرح با زمان به جلو می رود، کاهش می یابد. جریان نقدینگی که در سال اول به صورت ماهیانه ارزیابی می شود، در سال دوم به صورت هر سه ماه یک بار و در سال های سوم و چهارم به صورت سالیانه بررسی می شود. برای سال اول ممکن است مجبور شوید بودجه خود را براساس هزینه های واقعی (حقوق، اجاره و غیره) و فروش احتمالی (سفارشات تایید شده، فرصت های شناسایی شده و غیره) برنامه ریزی کنید.
  

برای سال های آینده باید فرضیاتی در مورد میزان هزینه ها و فروش خود ارائه کنید. واقعی ترین رویه آن است که طرح را به طور سالیانه به روز کنید.

ط. محتوا و ساختار یک طرح

پس از آن که هدف طرح را مدنظر قرار دادید و مقدمات لازم را به عمل آوردید، زمان آن فرا می رسد تا عوامل واقعی را برای گنجاندن در سند مدون لحاظ کنید. این عوامل باید شامل پنج نوع اطلاع به شرح زیر باشد:

• رسالت کسب و کار شما و اهدافی که خواهان دستیابی به آن ها هستید؛
  
• بازارها و مشتریان مورد هدف شما، محصولات یا خدماتی که ارائه خواهید داد و وضعیت رقبای تان؛
  
• نتایج کمی و کیفی که توقع دارید به دست آورید؛
  
• منابع انسانی، زیرساخت ها، تجهیزات، موادخام و منابع مالی مورد نیاز برای رسیدن به هدفتان در کسب و کار؛
  
• فرآیندهای فنی، سازمانی و اداری که به کار خواهید گرفت.
  

اطلاعات فوق را می توانید به نحو مناسبی در طرح خود در هشت فصل به صورت زیر بگنجانید:

این قسمت تحقیقاً مهم ترین بخش از سند شما به شمار می رود. این قسمت یک دید کلی سطح بالا از هدف طرح، نکات مهم و منابع مالی مورد نیاز است.

***

پیشینه بخشی است که اطلاعات مختصری از ویژگی های واحد تجاری، تشریح سازمان، موقعیت و تشکیلات، محصولات اصلی و مشتریان، اطلاعات مهم، اساسنامه/ مالکیت و مدیریت، تاریخ و دیدگاه و راهبرد تجاری ارائه می کند. این بخش یک دید کلی در مورد کسب و کار قبل از جزییات کامل به خواننده ارایه می کند.

***

توضیح محصولات و تاریخ، ویژگی های محصول، تحقیق و توسعه، هزینه ها و قیمت ها، فرآیند تولید، تضمین و کنترل کیفیت، تامین منابع و مالکیت فکری.

***

ویژگی های بازار، مشتریان، رقابت، موقعیت یابی، راهبرد بازاریابی و پیش بینی میزان فروش.

***

موقعیت و محوطه ساختمانی، روش شناسی بازاریابی و فروش، تولید صنعتی، توزیع، فرآیند گرفتن سفارش و کنترل موجودی، سازمان یا ساختار شرکت، مدیریت پروژه و نظام بندی و گزارش دهی اطلاعات مدیریت.

***

مدیریت (سهام داران، هیات مدیره، مدیریت اجرایی یا عملیاتی، مدیریت میانی، خدمات پشتیبانی بیرون از سازمان) و کارکنان.

***

کسب مجوزها و تاییدیه های لازم، ریسک های محیطی، پذیرش های اجتماعی، منافع توسعه ای و اجتماعی.

***

پیشینه مالی (صورت حساب های مالی)، صورت حساب درآمد پیش بینی شده، جریان نقدینگی، ترازنامه و نسبت های مهم، نیازهای سرمایه ای و سایر اطلاعات پشتیبانی.

***

- ادبیات محصول؛
- ارزیابی دارایی ها؛
- صورت حساب های مالی گذشته و گزارشات حسابرسی؛
- اسناد قانونی (مثلاً ثبت شرکت)؛
- شرح احوال مدیران اصلی؛
- تحقیقات بازار؛
- سایر اطلاعات مهم و مرتبط.

فصول بالا به همان ترتیبی که معمولاً در یک طرح ظاهر می شوند ارائه می گردند. ولی اگر روش دیگری برای تهیه طرح به دلیل ویژگی های کسب و کارتان وجود دارد لازم نیست ترتیب فوق را رعایت کنید. فصل های بعد ضوابط و ملاحظاتی را که ممکن است در تهیه فصول طرح برای شما قابل استفاده باشند به بحث می گذارد.

۲. مراحل تهیه طرح اقتصادی کدامند؟

طرح نباید برگه ای باشد که آن را تهیه کنید و توی قفسه بگذارید و سپس همه چیز فراموش شود. طراحی و برنامه ریزی کسب و کار باید بخش جدایی ناپذیری از مدیریت کسب و کار شما باشد. بسیاری از واحدهای تجاری موفق، سالیانه یک طرح سه تا پنج ساله آماده می کنند. این امر شامل به روز کردن طرح سال گذشته با مقایسه ارقام و آمار و اهداف مورد نظر با نتایج به دست آمده و احتساب تغییرات، اطلاعات، تجارب و نظرات جدید است. مراحلی که در یک طرح باید طی شود عبارتند از:

این مسئله باید شامل ارزیابی چگونگی تلقی مشتریان، شرکا، رقبا و فروشندگان کالا نسبت به شما باشد. در این مرحله باید به این سوال جواب دهید. «الان کجا هستیم؟» و باید بتوانید صادقانه و به صورت انتقاد از خود به پرسش های مهمی که هر اهل پیشه و حرفه ای باید مدام از خود بپرسید پاسخ دهید از جمله: نقاط ضعف و قدرت مهم ما کدامند؟ چه کارهایی باید انجام دهیم و چه کارهایی را اصلاً نباید انجام داد؟ چه اشتباهاتی در گذشته انجام داده ایم و چه درس هایی می توان از آن ها فرا گرفت؟ آیا تعداد اشتباهات ما منطقی است؟

قبل از این که در فرآیند تهیه طرح جلوتر روید، باید چند جمله روشن و واضح را در زمینه رسالت بنگاه خود تدوین کنید. این مرحله در واقع با ارزش ترین بخش از فرآیند تهیه طرح است؛ چرا که می تواند به تغییر یا تایید مجدد مسیر کسب و کار شما منجر شود. مقصود از تعیین رسالت، تفهیم هدف بنگاه و عمل به عنوان ابزاری جهت انتقال این مساله است که کسب و کار به کدام سمت و سو می رود. تعیین رسالت می تواند سبب ایجاد انگیزه در سهامداران، کارکنان و شرکای تجاری شود و از آن حمایت کند.

• دیدگاه شما بیان می دارد که خودتان را در آینده دور چگونه می بینید؛ یعنی دوست دارید که شرکت شما چه آینده ای داشته باشد. دیدگاهی که تمام افراد مرتبط با کسب و کار در آن سهیم باشند، عاملی مهم برای توسعه موفقیت آمیز آن به شمار می رود.
  
• رسالت شما آنچه را که می خواهید به دست آورید مشخص می کند و منافعی را که کسب و کار شما به مشتریان، کارکنان، سهام داران و جامعه می رساند بیان می دارد.
  
• فلسفه شما ارزش ها و عقاید فرهنگ سازمانتان را تبیین می کند.
  
• راهبرد شما تعیین نمی کند که چگونه به مقصد برسید.
  

هر کسب و کاری اغلب بر پایه دیدگاه یک فرد بنا می شود. همچنان که واحد تجاری به رشد خود ادامه می دهد، سازمان نیز ممکن است دلیل وجودی اولیه خود را از دست بدهد و رسالت آن تغییر کند. رسالت سازمان باید به طور مستمر بازنگری و در صورت نیاز تصویب شود.
این امر باید تصویری به روز شده از آن چه سعی دارید به دست آورید ارائه دهد و به پرسش هایی مانند آنچه ذیلاً می آید پاسخ گوید:

• مشغول چه کسب و کاری هستید؟
  
• چه کاری را بهتر انجام می دهید؟
  
• نیاز چه کسانی را برآورد می نمایید؟
  
• چه نیازهایی را تامین می کنید؟
  
• چه منافعی ایجاد می کنید؟
  

فلسفه ها و ارزش ها باید در طرح مدون گنجانده شوند. این موارد مبنایی مهم هستند که باید به تمام سطوح سازمان و شرکای تجاری خارج از سازمان منتقل شوند.
یک فرهنگ سازمانی، با ثبات و درکی مناسب از تصمیم و ارزش های واحد تجاری می تواند فرآیند تصمیم سازی و بهره وری کارکنان را بهبود بخشد. در نتیجه کارکنان در مورد آنچه انجام می دهند احساس خوبی خواهند داشت و با چیزی بیش از دریافت صرفاً حقوق و پاداش در آن ها ایجاد انگیزه خواهد شد.
دیدگاه رسالت، فلسفه و راهبرد یک شرکت که معمولاً توسط مدیران عالی تدوین می شوند، بعضی مواقع در خارج از سازمان می تواند منافع زیادی داشته باشد (به دور از آشفتگی های روزمره برای تهیه این فرآیند).

پس از آن که رسالت و مبنای فلسفی تاسیس بنگاه تعیین شد، باید کار واقعی تهیه طرح را شروع کنید. نکات مهمی که باید در این مرحله مدنظر قرار دهید عبارتند از:
تعیین یک هماهنگ کننده: یکی از کارکنان را به عنوان مسئول هماهنگی فرآیند تهیه طرح و برای ارائه سند نهایی (مدیر پروژه طرح) در زمان مقرر منصوب کنید.

• استخدام یک تسهیل کننده: ارزش یک تسهیل کننده مجرب را در نظر بگیرید. در صورتی که در میان کارکنان خود فرد در دسترس و دارای تجربه و استعداد لازم برای هدایت فرآیندهای پیچیده تدوین طرح نداشته باشید، فردی با چنین ویژگی هایی را استخدام کنید. در بسیاری از مواقع یک فرد خارج از سازمان که بی طرف و مستقل نیز باشد می تواند در تعدیل جلسات پیچیده ای که در آن ها نیاز به اجماع است بسیار مفید واقع شود. فرد مذکور باید اطلاعات لازم را در مورد نیازهای خوانندگان طرح داشته باشد.
  
• تعیین کارها: کارها و مراحل مختلف فرآیند و همچنین زمان بندی و برنامه کلی کار را تعیین کنید.
  
• تعیین اعضای گروه: تعیین افرادی که قرار است در فرآیند تهیه طرح دخیل باشند و همچنین تعیین نقش، شایستگی ها، مسئولیت ها و میزان کمک آن ها.
  
• جمع آوری اطلاعات: تمام اطلاعات اساسی را از منابع داخلی و خارجی (مانند تحقیق بازار، گزارش های مربوط به رقابت، پیشرفت های تکنولوژیک و غیره) جمع آوری و سازماندهی کنید. علاوه بر این، اطلاعات موجود مانند اتحادیه های صنعتی، پایگاه های اطلاعاتی و مشاوران متخصص مورد نیاز نیز منابع و ابزارهای با ارزشی خواهند بود.
  

تعیین اهداف برای توسعه آینده کسب و کار پیش شرطی برای تهیه طرح است. گرچه این اهداف باید در فرآیندهای بعدی تعدیل شوند ولی می توانند در «نظم بخشیدن» و ایجاد «روحیه» برای کار بیشتر موثر واقع شوند. اهداف باید دارای دوره زمانی مشخص، واقعی و قابل سنجش باشند. نمونه های چنین اهدافی به شرح زیر است:

• در طول سه سال آینده حجم فروش را در هر سال به طور متوسط ۲۰ درصد با تشدید تلاش های بازاریابی و فروش در کشورهای همسایه (صادرات) افزایش دهیم.
  
• در سال آتی هزینه های تولید را از طریق مکانیزه کردن خطوط تولید ۱۰ درصد کاهش دهیم.
  
• تا آخر سال دوم برنامه، سه محصول جدید وارد بازارهای داخلی کنیم.
  

تعبیه کردن طرح اساساً شامل همگذاری و هماهنگ کردن اهداف بازاریابی، فروش، توسعه، تولید، عملیات و تامین مالی به طریقی است که بنگاه بتواند اهداف کلی خود را برآورد سازد. این جفت و جورکردن معمولاً در فرآیندی تکراری تا هنگام حصول استحکام عوامل دخیل در کسب و کار تدوام می یابد.

یکی از مهم ترین اقداماتی که بعد از تکمیل طرح یابد صورت گیرد، استفاده از آن به عنوان مبنایی برای تعیین اهداف واحدها و افراد در شرکت است. هدف مدیر فروش شما این است که به حجم فروش تعیین شده در طرح دست یابد. مدیر تولید باید استانداردهای کیفیت و همچنین میزان تولید پیش بینی شده را محقق سازد. کارکنان بخش توسعه باید برنامه های تدوین شده برای به تولید رساندن محصول جدید را دنبال کنند. این اهداف فردی باید به طور مکتوب تثبیت شوند و نتایج کار باید متناوباً مورد بررسی و نظارت قرار گیرند. این نتایج باید مبنای هزینه های مالی کارمند قرار گیرند.

شکل ۱-۱: نقش کارکنان در فرآیند طرح

نظارت منظم بر اجرای طرح عاملی مهم برای موفقیت کسب و کار شما به شمار می رود. برنامه های عملی، نظام های نظارتی و بازخورد منظم باید به منظور اجرای موفق طرح و دستیابی به اهداف آن با یکدیگر انجام شوند. حضور در این فرآیند همچنین می تواند اثری عمیق بر نحوه نگرش اعضای گروه شما به نقش خود در بنگاه داشته باشد و همچنین اثری فوری بر عملکرد آن ها بر جای گذارد. ولی اگر طرح کامل شود و سپس در قفسه ها بماند و فراموش شود، کارکنان شما هرگز فرآیند تهیه طرح را جدی نخواهند گرفت. در صورتی که مفروضات تعویض شوند، طرح باید تعدیل شود. در ضمن اصلاحات میان مدت نیز پیشنهاد می شود. رمز به حداکثررسانی منافع تهیه طرح، در دست اجرا، اقدام و به روز نگه داشتن طرح نهفته است.

ه. چه توقعاتی از سرمایه گذار یا وام دهنده داریم؟

علاوه بر اعطای سرمایه مورد نیاز برای راه اندازی و توسعه بیشتر کسب و کار که در طرح پیش بینی شده است، سرمایه گذاران و بانکداران نیز می توانند حمایت های زیر را به عمل آورند:

• فردی مجرب از سازمان سرمایه گذار باید به عنوان یکی از اعضای هیات ناظر بر واحد تجاری شما تعیین شود. وی می تواند روابط جدیدی بین بازار و واحد تجاری برقرار نماید و نظرات و توصیه های مفیدی به آن منظور ارائه دهد.
  
• اگر سرمایه گذار یک شرکت عامل در یکی از بخش های مربوط به کسب و کار شما باشد، پتانسیل مناسبی برای هم افزایی ها و همکاری در یکی از زمینه های زیر به وجود می آید:
  

- ورود به بازارهای جدید از طریق شبکه شرکای تجاری.
- افزودن محصولات شریک تجاری به فهرست خود برای طبقه بندی.
- پیوستن به تلاش های توسعه ای و تولیدی به منظور استفاده از آثار ناشی از صرفه جویی مقیاس.
- انتقال دانش فنی و فناوری.
اگر سرمایه گذار یک موسسه دولتی باشد، شرکت شما ممکن است حمایت های اضافی سیاسی و مذاکراتی نیز به دست آورد.

و. انواع مختلف طرح های اقتصادی

ساختار، محتوا و عمق یک طرح بستگی به عوامل بسیاری از جمله موارد زیر دارد:

• هدف اصلی طرح؛
  
• مرحله ای که کسب و کار در آن به سر می برد (شروع، شرکت موجود یا مرحله توزیع سهام)؛
  
• نوع کسب و کار یا صنعت؛
  
• وضعیت تامین مالی؛
  
• اندازه شرکت و غیره.
  

بحث مختصر زیر، مواردی از عوامل مرتبط را ارائه می دهد:

• نوع کسب و کار یا صنعت: اگر مشغول تجارت هستید، طرح شما نباید به موضوعاتی مانند فرآیند تولید کارخانه ای یا سرمایه گذاری در زمینه ماشین آلات بپردازد. باید بیشترین تاکید را بر به دست آوردن وجوهی برای تامین مالی گسترش تدارکات و شبکه فروش و تامین مالی اولیه کالاهایی که با آن ها تجارت می کنید، داشته باشید. ترکیب محصولات و خدماتی که باید ارائه شود می تواند بر محتوای یک طرح تجاری اثر بگذارد. موضوعات مرتبط با موجودی کالا، انبار و غیره همچنان که ترکیب محصول/ خدمت به سمت یک کسب و کار صرفاً خدماتی پیش می رود، از اهمیت کم تری برخوردار خواهد شد. به هر حال، طرح شما باید موضوعات مشخصی مانند توسعه نیروی انسانی و بازاریابی را تحت پوشش قرار دهد.
  
• بنگاه انفرادی: اگر مالک انفرادی یک کسب و کار کوچک باشید، احتمالاً کل طرح را به تنهایی تهیه خواهید کرد. برای یک کسب و کار کوچک، اندازه، پیچیدگی و تلاشی که صرف تهیه طرح می شود، باید با محدودیت هایی همراه باشد. در این حالت در طرح بیشترین تاکید باید بر خودتان باشد. احتمالاً اطلاعات مالی فردی برای بیان این که بخشی از وجوه خود را به عنوان سرمایه گذاری در کسب و کار اختصاص خواهید داد، ضروری باشد. همچنین باید جزئیات لازم مربوط به هرگونه دارایی غیرمالی که قصد دارید در کسب و کار خود به کار برید، ذکر شود.
  
• شرکت فراملی: طرح اقتصادی یک شرکت فراملی با حجم فروش سالیانه ای معادل چندین بیلیون دلار قاعدتاً مسائلی را که یک شرکت متوسط با درآمد سالیانه ای معادل چند میلیون دلار با آن مواجه است مورد تاکید قرار نمی دهد.
  

مسائلی که در طرح اقتصادی شرکت های فراملی گنجانده می شوند عبارتند از:
- راهبردهای ارتقای تصویری جهانی از شرکت؛
- گسترش از طریق تملک سایر شرکت ها یا از طریق ادغام؛
- تجزیه و تحلیل تحولات اقتصادی کلان و سیاست های بین المللی که احتمال می رود بر روی کسب و کار آن شرکت ها تاثیر داشته باشد؛
- پیش بینی روندها و تحولات درازمدت در رفتارهای اجتماعی، جمعیت و مصرف کنندگان؛
- توسعه محصول در درازمدت (۵ تا ۱۰ سال یا بیشتر)؛
- روابط دولت ها و سیاست های مذاکراتی.
موضوعاتی که از اهمیت کمتری نسبت به موارد فوق برخوردارند عبارتند از:
- فنون تولید (چنین شرکت هایی انواع مختلفی از محصولات را تولید می کنند)؛
- تاکتیک های فروش (این تاکتیک ها می توانند بر حسب قاره ها و کشورهای مختلف، تغییر کنند)؛
- سیاست سازمان نسبت به کارکنان (احتمالاً به استثنای مدیریت عالی در کشورهای مختلف و غیره).

• طرح اقتصادی بخشی: طرح اقتصادی یک بخش (واحد) از یک شرکت بزرگ نسبت به طرح اقتصادی یک شرکت مستقل تفاوت چندانی ندارد. ولی این طرح علاوه بر موضوعات معین مشترک در تمامی طرح های اقتصادی (تولید، فروش، منابع و غیره) باید تمام موضوعات مربوط به هم افزایی و همکاری با سایر واحدهای شرکت را نیز تحت پوشش قرار دهد.
  
• آغاز یک کسب وکار: اگر هنگام شروع به دلیل نداشتن تجربه قبلی با مشکل خاصی مواجه شدید، مهم نیست. در عوض باید بر توانایی خود تاکید نمایید و وانمود کنید که مانند یک فرد موفق عمل می کنید. مهم نیست که از طرح خود در تلاش برای به دست آوردن منابع مالی یا متقاعد کردن افرادی برای کارکردن با خود استفاده می کنید. شما باید افرادی که طرح شما را می خوانند متقاعد کنید که نظر تجاری تان یک موفقیت خواهد بود. در واقع توانایی شما در وانمود کردن به موفقیت، جایگزین تجربه ای است که وجود ندارد. در نتیجه طرح شما باید شامل اطلاعات شخصی تمامی افرادی باشد که در سرمایه گذاری اولیه کسب و کار شما دخیل هستند (مشخصاتی مانند شغل قبلی، تجربه، دستاوردهای تجاری و غیره).
  

علاوه بر این، لازم است صورت حساب سود و زیان و گردش نقدی خود را نیز ارایه کنید. این اسناد نتایج مورد انتظار از فعالیت های شما را به صورت ارقام و اعداد اعلام می دارند. همچنین اطمینان حاصل کنید که تمام هزینه هایی که قبل از افتتاح کسب و کار خود متقبل می شوید نیز در طرح گنجانده شود. در حالی که ممکن است مجبور شوید مجموعه ای از هزینه های منحصر به کسب و کارتان را در طرح بگنجانید، باید به برخی از هزینه های عمومی مورد نیاز برای شروع به کار نیز توجه شود؛ از جمله:

- دستمزدهای مربوط به شغل های حرفه ای مانند حقوق دانان و حسابدارها؛
- هزینه های قانونی (مانند کسب مجوزهای لازم، ثبت شرکت و غیره)؛
- سپرده هایی برای اجاره مکان؛
- مطالعات مربوط به بازار.

• گسترش کسب و کار: اگر هدف اصلی طرح شما افزایش منابع مالی برای گسترش کسب و کارتان است، باید دو موضوع زیر به درستی در طرح گنجانده شود:
  

- این که بازار برای بخش مورد نظر از کسب و کار شما ظرفیت رشد و پذیرش را داشته باشد،
- این که واحد تجاری شما براساس پیشینه و قدرت رقابت آن، برای به دست آوردن سهمی اساسی از این بازار به خوبی موقعیت یابی شده باشد.

• تداوم قانونی کسب و کار: همچنین طرح هایی وجود دارد که در آن ها رشد بالا یا سرمایه گذاری های کلان مورد نظر نیست و در نتیجه سروکاری با موضوع افزایش سرمایه نخواهد داشت. در چنین مواردی طرح اقتصادی برای اطلاع رسانی یا کسب تایید از نهادهای تصمیم گیرنده و سرمایه گذاران فعلی و یا تیم مدیران که طرح را به منظور دستیابی به تفاهمی مشترک از اهداف خود و تعیین اولویت ها و فعالیت های آتی می نویسند، است. بدیهی است در چنین طرح هایی تاکید کم تری بر اثبات پتانسیل بازار برای رشد می شود. بسیاری از شرکت ها هر ساله این نوع طرح را تهیه می کنند.
  
• مرحله تامین مالی: چنانچه قبلاً گفته شد، یکی از اهداف اولیه تهیه طرح، اطلاع رسانی به وام دهندگان و سرمایه گذاران است. اگر قصد به دست آوردن منابع مالی جدیدی ندارید و صرفاً می خواهید به تامین مالی کنندگان خود اطلاع رسانی کنید، نیازی نیست که بر سابقه کسب و کار خود (که قبلاً در این زمینه اطلاع رسانی شده) تاکید نمایید، بلکه بیشترین تاکید باید بر پیشرفت های جدید کسب و کار باشد. ولی اگر قصد مراجعه به وام دهندگان یا سرمایه گذاران جدیدی (به اصطلاح دست دوم و سوم و یا بازار سهام) دارید، طرح باید توضیحات مفصل تری راجع به سابقه کسب و کار شما (از جمله بازار محصولات) در برگیرد.
  
• پروژه ای خاص: احتمالاً طرح شما نه برای کل کسب و کار بلکه برای یک پروژه سرمایه گذاری مانند موارد زیر خواهد بود:
  

- افتتاح یک شعبه در یکی از کشورها؛
- شروع یک واحد تجاری جدید برای مجموعه ای از محصولات یا خدمات جدید.
برای چنین طرح هایی تنها کافی است اطلاعات عمومی را در مورد کل گروه خود ارایه نمایید. طرح شما باید بر کسب و کار جدید ویژه متمرکز باشد. ولی وام دهندگان و سرمایه گذاران علاقه مند خواهند بود که تصویر گسترده تری از سایر روش های تامین مالی شرکت شما برای ارزیابی ریسک های مالی داشته باشند. اگر شرکت شما مشکلات مالی داشته باشد قاعدتاً این مسائل نیز باید در طرح منعکس شود.