کتاب راهنمای فن‌آوری سیستم‌های آبرسانی در اجتماعات کوچک

۵ -۲- بازرسی های بهداشتی

علاوه بر نمونه برداری و آزمایشات کیفی آب، یک اقدام ضروری در برنامه کنترل کیفیت آب آشامیدنی در جوامع کوچک، بازرسی های بهداشتی می باشد. تنوع کیفی منابع آب به یافتن منبع آلودگی در طول عملیات تصفیه یا شبکه توزیع کمک می کند. چنین ارزشیابی ممکن است در آینده از طریق آزمایش تایید شود. چون کیفیت میکروبی آب به سرعت تغییر می کند، ممکن است در نمونه برداری و آنالیز، بعضی از نقاط از نظر آلودگی دور بمانند.

جدول۵- راهنمای کیفیت باکتریولوژی آب (تعداد مجاز باکتری ها در آب)

جدول ۶- راهنمای مقدار ترکیبات شیمیایی و مشخصات فیزیکی آب آشامیدنی

در تعیین منابع آلودگی که به تنهایی با آزمایش قابل تشخیص نیستند، بازرسی های بهداشتی اهمیت زیادی دارند. بنابراین یک روش مستقیم شناخت منابع آلودگی بازرسی های بهداشتی است. همچنین در جلوگیری و کنترل شرایط خطرناک از جمله اپیدمی های بیماری های ناشی از آب نیز اهمیت دارد. اطلاعات به دست آمده از بازرسی های بهداشتی ممکن است دارای خطاهای مشخص، غیر عادی، خطاهای اپراتور و هر نوع انحراف از حالت طبیعی باشد که بر تولید و توزیع آب آشامیدنی سالم تاثیر می گذارد. هنگامی که بازرسی های بهداشتی به طور صحیح و در فواصل مناسب جهت تعیین مشکلات صورت گیرد و راه حل های فنی داشته باشد، می تواند یک روش کم خرج برای کمک به حفظ خدمات آبرسانی به حساب آید.
بازرسی های بهداشتی نیاز به بررسی دقیق سیستم آبرسانی و یا حداقل نقاط کلیدی آن دارد. به این ترتیب که آیا دستگاه ها رضایت بخش هستند و آیا بهره برداری به طور صحیح انجام می شود. در آبرسانی اجتماعات کوچک این موضوع برای نگهداری و بهره برداری کافی نیست. پیشنهاد می شود که بازرسی بهداشتی (و نمونه برداری) از منبع آب و ساختمان آبگیر انجام نشود، این کار باید از نقطه ذخیره شروع شود، به دلیل اینکه ممکن است در طول بازرسی آلودگی وارد شود. بنابراین پیشنهاد می شود که شروع کار به طور متوالی از محل توزیع، ذخیره، گندزدایی و تصفیه صورت گیرد و در پایان، آبگیر و منبع آب مورد بازرسی قرار گیرند. ثبت مشاهدات در هر نقطه در فرم های مناسب ضروری است. در بازدید اول باید یک فرم پر شود و سپس نتایج این بازدید و بازدید های بعدی در آن ثبت گردد. فرم های مختلفی مورد نیاز است که بر اساس نوع تصفیه، منبع تامین آب، نحوه نمونه برداری و نگهداری در موارد اضطراری متفاوت است.
فرم باید شامل نظارت های خاص همه سیستم ها باشد به طوری که به صورت اختصاصی برای سیستم مورد بازرسی به کار رود (شکل ۱). بیشتر موارد باید به صورت «بله و خیر» باشد و پیش نویس صورت گیرد. پاسخ مربوطه مشکلات موجود را نشان می دهد و این مورد از فرم های ثبت بازرسی های بهداشتی قابل تشخیص است. پیشنهاد می گردد که فرم ها به صورت جداگانه بر اساس یک طرح پر شده و توسط بازرس بهداشت در طول یک بازرسی کامل شود.

هدف کلی از نظارت بر آب آشامیدنی، کمک به ارتقاء بهداشت عمو می از طریق بهبود خدمات آبرسانی با تکیه بر کیفیت، کمیت، پوشش، هزینه و تداوم است. اگر کمبود های بهداشتی که از طریق نظارت شناسایی شده اند بر طرف نشوند، هر کوششی در این برنامه بی فایده است و چه بسا وضعیت خطرناکی پیش آید، زیرا جامعه از اجزاء برنامه نظارت باخبر است و این آگاهی موجب احساس امنیت کاذب شده و به نوعی آرامش ایجاد می کند.
هر اقدام چاره سازی که ضروری به نظر می رسد، نتیجه مستقیم ارزیابی آزمایشات باکتریولوژیکی و بازرسی های بهداشتی است. اقدامات چاره جویانه توسط سازمان تامین آب یا سازمان نظارت و بازرسی انجام شده و در این مورد شناسایی مشکلات امری ضروری است. نمونه هایی از این اقدامات عبارتند از: انتخاب منابع کافی و سالم، مراقبت پیوسته، کنترل گندزدایی با آزمایش کلر باقی مانده، برنامه های آموزش جامعه و مراقبت های بهداشت اولیه، آزمایش باکتریولوژیکی پس از اقدامات چاره ساز، اخطار به جامعه برای جوشاندن آب یا اضافه نمودن گندزدا وقتی که یک مشکل جدی اتفاق می افتد و کنترل بهداشتی برای اطمینان از اینکه این اقدامات انجام می شود. بعضی از کمبود های بهداشتی مطابق با قابلیت جامعه، به راحتی جبران می شود اما برخی دیگر بدون حمایت فنی یا مالی خارجی، مشکل یا گران می باشد. بازرس بهداشت باید بهترین فرد را برای انجام اصلاحات و کارهای ضروری انتخاب کند. ضرورت نسبی بعضی از اقدامات پیشگیری کننده و چاره ساز در جدول ۷ نشان داده است.

بازدید بهداشتی چشمه

سوالات

۱- آیا چشمه در معرض آلودگی سطحی است؟

پاسخ (بله / خیر)

اگر چشمه توسط اتاقک چشمه یا بنای محافظ دیگری حفاظت نشده است، به سوالات ۲ تا ۶ پاسخ داده شود.
۲- اگر اتاقک محافظ چشمه وجود دارد، آیا مصالح ساختمانی آن معیوب است؟

پاسخ (بله / خیر)
۳- اگر اتاقک محافظ چشمه وجود دارد، آیا دریچه بازرسی غیر بهداشتی است؟

پاسخ (بله / خیر)
۴- آیا اتاقک چشمه حاوی آلودگی لجن یا فضولات حیوانی است؟

پاسخ (بله / خیر)
۵- اگر تهویه کننده هوا وجود دارد، آیا دارای شرایط بهداشتی است؟

پاسخ (بله / خیر)
۶- در صورت وجود لوله سرریز، آیا بهسازی شده است؟

پاسخ (بله / خیر)
۷- آیا محوطه اطراف چشمه حصار کشی شده است؟ (۱۰ متر)
پاسخ (بله / خیر)

۸- آیا حیوانات حداقل ۲۰ متر دورتر از چشمه هستند؟

پاسخ (بله / خیر)
۹- آیا چشمه فاقد گودال انحراف آب سطحی در بالادست است و یا اگر گودال وجود دارد به خوبی عمل می کند؟

پاسخ (بله / خیر)

۱۰- آیا توالت در بالادست چشمه وجود دارد؟ (یا در محدوده ۳۰ متری)

پاسخ (بله / خیر)

جمع بله ها
جمع خیرها

پس از اینکه بله و خیرها مشخص شد به هر کدام از آنها نمره ۱ بدهید و مجموع بله ها را مطابق زیر تفسیر کنید.

شکل ۱- فرم بازرسی بهداشتی

جدول۷- اقدامات پیشگیری کننده و چاره ساز برای حفاظت از منابع

یادداشت

.....

فصل سوم: سیستم های تامین آب

۱ -۳- انواع سیستم های تامین آب

بسته به نوع منبع و بازده آن، تجهیزات تصفیه و ذخیره، سیستم های آبرسانی روستایی به شکل لوله کشی به طور کلی به ۳ دسته بزرگ زیر تقسیم می شوند:
الف- سیستم های تامین آب ساده بدون تصفیه: این سیستم به طور کلی به منابع در دسترس یعنی چاه ها و چشمه ها محدود می شود. این منابع ممکن است به صورت ثقلی بهره برداری شوند.
ب- سیستم های تامین آب با تصفیه ساده: در کل این گروه شامل نقب های تراوشی با کیفیتی پایین تر از منابع آب سطحی یا کیفیت متوسط است. سیستم های حذف کننده دی اکسید کربن از آب چشمه، تصفیه به منظور حذف آهن از آب زیرزمینی و سیستمی که در آن منابع آب حفاظت شده یا منبع ذخیره بدون تصفیه، جزء این دسته می باشند.
ج) سیستم های متداول تصفیه آب: این سیستم ها معمولاً از منابع آب سطحی موجود استفاده می کنند که گهگاه کدورت بالایی دارند و شامل رودخانه ها، نهرها، کانال ها، مجاری آبیاری، برکه ها و دریاچه ها می باشند.

۲- ۳- سیستم های تامین آب ساده بدون تصفیه

در این گروه از سیستم های تامین آب، منبع چشمه ای است که به صورت ثقلی و یا با پمپاژ مورد بهره برداری واقع می گردد. در صورت امکان، سیستم تغذیه ثقلی ترجیح داده می شود، چراکه بهره برداری و نگهداری چنین سیستمی کم هزینه تر است.

این سیستم ها در موارد زیر استفاده می شوند:
الف) اجتماع نزدیک چشمه باشد.
ب) اجتماع در ارتفاع پایین تری - چند کیلومتر پایین دست جریان- باشد.
ج) چند اجتماع در طرح در ارتفاع پایین تر باشند.

اجزاء هر یک از این سیستم ها به صورت زیر است:

الف) عملیات مربوط به بهسازی و حفاظت منبع
ب) عملیات مهار چشمه شامل احداث یک مخزن جمع آوری، یک نقب تراوشی، یک مخزن تصفیه و یا یک چاه
ج) اگر مقدار دبی چشمه از ۴ /۲ برابر مقدار متوسط مورد نیاز کمتر باشد باید ذخیره در منبع صورت بگیرد ولی اگر منبع توانایی تامین آب مورد نیاز را در حالت حداکثر داشته باشد، نیازی به ذخیره نیست.
د) واحد گندزدایی
ه) سیستم توزیع، به طور مستقیم از محل چشمه و یا منبع ذخیره، یا با شیر برداشت عمومی و یا با اتصال خانگی

الف) عملیات مربوط به بهسازی و حفاظت منبع
ب) عملیات مهار چشمه
ج) انتقال به منبع ذخیره با لوله کشی اقتصادی که ترجیحاً باید محل ذخیره نزدیک اجتماع باشد. در این مورد می توان بسته به توپوگرافی محل، منبع ذخیره را به شکل یک منبع مرکزی یا منبع مرتفع بنا نمود و می توان منبع را به شکل ایستگاه برداشت عمومی تجهیز کرد.
د) سیستم گندزدایی
ه) شبکه توزیع با شیر برداشت عمومی، واجد و یا فاقد اتصالات خانگی

الف) عملیات مربوط به بهسازی و حفاظت چشمه
ب) عملیات مهار چشمه
ج) خطوط اصلی انتقال با مخازن هوایی یا زمینی در چند اجتماع در ایستگاه های برداشت
د) سیستم گندزدایی
ه) شبکه توزیع

در مناطقی که ارتفاع چشمه برای آبرسانی ثقلی کافی نیست، چاره ای جز انتقال آب از طریق پمپاژ نمی باشد. اجزاء چنین سیستمی عبارتند از:

الف) عملیات مهار و حفاظت از چشمه
ب) منبع ذخیره آب در صورت نیاز
ج) ایستگاه پمپاژ یا پیستون هیدرولیکی در صورتی که توپوگرافی مناسب باشد. در جوامع کوچک و جایی که سوخت به وفور و ارزان در اختیار است، این مورد اختصاصاً پیشنهاد می شود.
د) حفظ خطوط اصلی با یک منبع هوایی
ه) سیستم گندزدایی
و) شبکه توزیع

اجزاء یک سیستم چاه لوله ای برای یک روستا یا گروهی از روستاها عبارت است از:
الف) چاه لوله ای
ب) تلمبه خانه
ج) ذخیره؛ که می تواند یک مخزن مرکزی مرتفع و یا ترکیبی از یک مخزن مرتفع و مخزن ذخیره در نقاط عمومی باشد.
د) سیستم گندزدایی
ه)سیستم توزیع

۳-۳- سیستم های تامین آب با تصفیه ساده

۱ -۳-۳- سیستم های با تصفیه برای حذف دی اکسید کربن

آب چشمه های واقع در چینه های سنگ آهکی، اغلب مقادیر زیادی دی اکسید کربن دارند که باید خارج شود. آب چاه های لوله ای واقع در چنین طبقاتی نیز ممکن است غنی از دی اکسید کربن باشد. یک سیستم دفع دی اکسید کربن شامل اجزاء زیر است:

الف) محل چشمه /چاه لوله ای
ب) تلمبه خانه و واحد پمپاژ (اگر اختلاف ارتفاع زیاد باشد، ممکن است پمپاژ ضروری نباشد)
ج) شاه لوله هایی برای بالا آوردن آب و انتقال آن
د) برج هوادهی
ه) سیستم گندزدایی
و) ذخیره آب پاک
ز) سیستم توزیع

اجزاء چنین سیستمی عبارتند از:
الف) چاه لوله ای
ب) تلمبه خانه و ایستگاه پمپاژ
ج) شاه لوله انتقال
د) برج هوادهی با یا بدون مخزن ته نشینی
و) ذخیره آب پاک
م) سیستم گندزدایی
ن) واحد یا ایستگاه پمپاژ آب پاک
ه) ذخیره مرتفع
ی) سیستم توزیع

اجزاء چنین سیستم هایی اصولاً ساده و شبیه سیستم حذف آهن است که در بالا شرح داده شد، تنها ممکن است برج هوادهی و واحدهای ترسیب آن حذف شوند.

۴- ۳- سیستم های متداول تصفیه آب

در برخی مناطق لازم است از آب سطحی به عنوان منبعی برای آبرسانی استفاده شود. این امر به طور طبیعی به واحد های تصفیه و در نتیجه اپراتورهای ورزیده نیاز دارد. در مقایسه با سیستم هایی که آب زیر زمینی، منبع آبرسانی است، سیستم های تغذیه ثقلی در صورت امکان ارجحیت دارند چرا که بهره برداری و نگهداری آسانتر بوده و هزینه های بهره برداری بسیار کمتر است.

چنین سیستمی ممکن است شامل اجزاء زیر باشد:
الف) ایستگاه پمپاژ با ارتفاع کم (اگر تغذیه ثقلی ممکن نیست)
ب) واحد های تصفیه شامل پیش فیلتراسیون شنی و صافی ماسه ای کند(واحدهای انعقاد، ترسیب و صافی ماسه ای تند برای آبرسانی اجتماعات کوچک مگر در موارد حاد بسیار نامناسبند زیرا نیاز به بهره برداری ماهرانه و پیوسته دارند).
ج) سیستم گندزدایی
د) ذخیره آب پاک
ه) تاسیسات پمپاژ با ارتفاع زیاد (در مواقعی که تغذیه ثقلی ممکن نیست)
و) مخزن ذخیره (مخزن مرتفع لازم است)
ز) سیستم توزیع

۵- ۳- رهنمودهای طراحی

اصول عمومی طراحی که برای اکثر برنامه های آبرسانی روستایی کاربرد دارند عبارتند از:
سیستم باید به گونه ای طراحی گردد که برای بهره برداری و نگهداری ساده، ارزان و عاری از مزاحمت باشد.
ممکن است طراحی های استانداردی موجود باشد که می توان آنها را با توجه به شرایط محلی و تجربیات میدانی اصلاح نمود.
فنآوری باید تا حد ممکن ساده باشد. به علت اختلافات زیاد در سیستم ها و شرایط کشورها، ممکن است ارائه پیشنهادهای عمومی با توجه به طرح، مقدار آب تدارک دیده شده و اجزاء سیستم، مشکل باشد.

الگوی میزان مصرف آب در شهرها و روستاها از یک مکان به مکانی دیگر متغیر است زیرا شرایط جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی مناطق مختلف با هم تفاوت دارند. محاسبه مصرف آب باید بر اساس نیاز آینده (یعنی۲۰ سال عمر طرح یا ظرفیت منبع آب) صورت گیرد.
به هر حال، در اکثر مناطق روستایی کشور های در حال توسعه، میزان ۴۰ تا ۸۰lcd برای جبران نیاز های اساسی افراد در نظر گرفته می شود.
بر اساس بررسی های مختلف، الگوی مصرف آب در روستاها به مدت ۱۲ ساعت می باشد که شامل یک دوره مصرف بالا در طول ۸ ساعت در روز خواهد بود.
دوره های اوج مصرف آب هنگام صبح زود، ظهر و زمان شام رخ می دهد.
حداکثر نیاز ساعتی (Qmax.h) تقریبا ۵/ ۱ برابر حداکثر نیاز روزانه (Qmax.d) است که آن نیز تقریباً ۴ /۱ برابر متوسط نیاز روزانه(Qav.d) برآورد می شود.

هر سیستم آبرسانی به خصوصیات خاص خود به همراه ملاحظات مهندسی نیاز دارد و در واقع هر طراحی استانداردی می تواند به کار گرفته شود. به عنوان مثال در هندوستان رهنمودهای زیر پیشنهاد می شود:

منبع (آبگیر): ۳۰ سال

واحدهای تصفیه: ۱۵-۱۰ سال
سیستم توزیع: ۲۵ سال

توزیع از ایستگاه های برداشت عمومی: ۷۰lcd
توزیع از طریق اتصالات خانگی: ۹۰lcd

فصل اول: مقدمه

۱-۱- مقدمه

آب برای انسان، حیوانات و گیاهان ماده ای حیاتی است. بدون آب، زندگی بر روی کره زمین غیر ممکن است. از زمان شروع تمدن، انسان در کنار منابع آب، در حاشیه رودخانه ها، در کنار دریاچه ها یا نزدیک چشمه های طبیعی مستقر شده است. سالم بودن آب آشامیدنی در کنترل برخی از بیماری ها مهم است که به عنوان مثال می توان به اسهال، وبا، تب تیفوئید و پاراتیفوئید، هپاتیت های عفونی، اسهال باسیلی و آمیبی اشاره کرد. برآورد می شود که بیش از ۸۰ درصد بیماری ها در جهان مربوط به آب غیر سالم است. این بیماری ها فقط مربوط به کیفیت آب نیست بلکه تعدادی از آنها ناشی از کمیت آب یا غیر کافی بودن مقدار آن است.
هدف اصلی در تصفیه و طراحی منابع آب، تامین آب آشامیدنی به مقدار کافی، به طور دائم و با کیفیت مناسب می باشد. با توجه به نوع آب و هوا و شیوه زندگی، نیاز روزانه به آب برای آشامیدن و تهیه غذا حدود چند لیتر برای هر نفر است. مقدار بیشتر آب برای مصارف دیگری از جمله رعایت بهداشت فردی، شستشوی ظروف، پخت و پز، رختشویی و نظافت منزل ضروری است. منبع آب سالم قابل دسترسی به مقدار کافی و با بهسازی مناسب، از اجزا ضروری بهداشت عمومی می باشد. فنآوری های آبرسانی که در کشورهای صنعتی و توسعه یافته به کار گرفته شده است عموماً نیاز به بهره برداران ورزیده دارند. هرچند که سیستم تامین آب روستایی، نیازمند حداقل مهارت های راهبری و نگهداری است لیکن نباید سیستم تامین آب اجتماعات کوچک به صورت مقیاس کوچکتری از تاسیسات شهری و فاقد مهارت های مهندسی طراحی شوند. این مسئله ممکن است کاملاً معکوس نیز باشد و سادگی و کوچکی نیاز به مهارت و تجربه بیشتری داشته باشد. در طراحی یک سیستم تامین آب، انتخاب فناوری باید بر اساس برآورد محدودیت ها و نیاز های محلی، جنبه های طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و ملاحظات بهداشت عمومی صورت گیرد.
برای انتخاب مناسب ترین فنآوری تامین آب در یک جامعه کوچک، باید مهارت های راهبری و طراحی در نظر گرفته شود. ممکن است جهت استاندارد کردن سیستم های تامین آب جوامع روستایی اصلاحات کوچکی نیاز باشد. این اصلاحات می تواند به طور اختصاصی برای مواردی مثل چاه ها، ساختمان آبگیر، پمپ ها و مخازن آب انجام شود. استاندارد کردن طراحی ها به سمت جانشین کردن طرح های پر هزینه در مرحله طراحی هدایت می شود. روش های تحقیقاتی سریع و ساده ای وجود دارد که توسط تکنسین ها یا بهسازها انجام می شوند و اطلاعات مناسب را جهت طراحی یک سیستم آبرسانی کوچک جمع آوری می کنند.
عناصر محلی باید به هر صورت ممکن مورد استفاده واقع شده و افراد بومی برای بهره برداری و نگهداری تاسیسات تربیت شوند. در جوامع کوچک، لوله کشی آب به خانه ها اغلب راه حلی اقتصادی و عملی است. اولویت های عملی تر برای جوامع کوچک به قرار زیر است:

- چاه حفاظت شده با پمپ دستی
- چشمه با شیر برداشت
- سیستم آب انبار و ذخیره آب باران
- ایستگاه برداشت عمومی

سیستم های آبرسانی جوامع کوچک برای دوره بهره برداری طولانی ساخته می شوند. این سیستم ها در طول دهه بهسازی منابع آب و آبرسانی به تعداد زیادی طراحی شده اند. بعضی از این طرح ها موفقیت آمیز بوده اما تعدادی نیز مناسب شرایط موجود نبوده اند. شناخت خطا ها و اشتباهات گذشته لازم است تا در آینده به عنوان راهنما برای طرح ریزی، ساختن، راه اندازی و نگهداری مناسب سیستم های آبرسانی مورد استفاده قرار گیرند.

فصل دوم: کمیت و کیفیت آب

۱ -۲- مصارف آب

تامین آب یک جامعه کار بسیار ارزشمندی است. هدف این دهه تامین آب آشامیدنی سالم برای ۱۰۰ درصد جمعیت تا سال ۱۹۹۰ بود اما به دلیل مخارج زیاد، این هدف تامین نشد. یک فاکتور مهم تاثیرگذار بر سیستم آبرسانی، سطح خدمات در نظر گرفته شده در ارتباط با مصرف سرانه است. برخی فاکتورها در مصارف آب خانگی تاثیر می گذارند که از آن جمله می توان به قابلیت دسترسی آسان به منبع آب، شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه، عادات بهداشتی و فرهنگی و شرایط آب و هوایی اشاره کرد.
این جنبه ها در طراحی سیستم آبرسانی در چند کشور مورد توجه قرار گرفته اند. با اینکه مقدار اطلاعات مربوط به مشاهدات میدانی کم می باشد لیکن اقدامات مقدماتی و اهداف طراحی بر اساس داده های محلی صورت می گیرد.

۲-۲- مصرف سرانه

مصارف آب خانگی عبارتند از: آشامیدن، پخت و پز، شستشو و استحمام، شستشوی ظروف و لباسها، مصرف حیوانات و نظافت منزل.
مصرف آب به صورت lcd (لیتر در روز برای هر نفر) بیان می شود. مصرف سرانه آب برای برآورد مقدار آب مورد نیاز جامعه لازم است.
اغلب به دلیل کاهش قیمت سیستم آبرسانی و به حداقل رساندن مشکل جمع آوری و بازیافت فاضلاب ترجیح داده می شود توزیع آب از ایستگاه برداشت عمومی صورت گیرد. اگر قطر شیر آبی ۱۲ میلیمتر در حالت کاملا باز باشد (فشار باقیمانده در شیر ۵ /۱متر)، دبی آن حدود ۱۵ لیتر در دقیقه است. بنابراین چنین شیری می تواند در یک ساعت نیاز آبی ۹ نفر را با مصرف سرانه ۱۰۰lcd تامین نماید.
در جدول ۱ مقادیر پیشنهاد شده برای مصارف آب از طریق اتصالات خانگی و ایستگاه برداشت عمومی یا چاه دستی برای هر نفر در روز نشان داده شده است. این مقادیر برای شرایط مختلف فرهنگی، اجتماعی و آب و هوایی محاسبه شده است.

جدول۱- مقادیر پیشنهادی برای مصارف آب (lcd)

اگر فرض کنیم که آب در روز ۶ ساعت برداشت می شود، این تعداد به ۵۰ نفر می رسد. گاهی اوقات از سال فقط درصدی از مصرف سرانه از شیر برداشت می شود، اما در طول تابستان یک دوره بحرانی وجود دارد که مصرف کنندگان کاملاً وابسته به برداشت آب از شیر برداشت عمو می می باشند، بنابراین باید ذخیره آب به حد کافی وجود داشته باشد. در جدول ۲ نمونه ای از مصارف آب خانگی با توجه به نوع محل تامین آب ارائه شده است.

جدول۲- نمونه ای از مصارف آب خانگی

برای اینکه در ایستگاه برداشت، نزاع و دعوای افراد هنگام صف بستن به حداقل برسد، پیشنهاد می شود که یک ایستگاه برداشت آب مجهز به حداقل ۲ شیر برای هر ۵۰ نفر در نظر گرفته شود.
مواردی که در بالا ذکر شد فقط به عنوان راهنمایی برای طراحی های اولیه است. جهت طراحی نهایی، معیارهای مربوط به هر کشور یا منطقه،اختصاصی می باشد.
مطالعه سیستم های آبرسانی جوامع کوچک نیز اطلاعات مفیدی را در زمینه مصارف آب در اختیار ما قرار می دهند و هر جا هم ممکن باشد باید اندازه گیری های میدانی انجام گردد. نمونه ای از مصارف خانگی آب در انواع مختلف سیستم های آبرسانی در جدول ۲ ذکر شده است.
اغلب ذخیره آب اجتماع جهت مصارف غیر خانگی استفاده می شود که باید تامین شود. جدول۳ به طور خلاصه نمونه ای از مصارف آب را برای اهداف غیر خانگی نشان می دهد.

جدول ۳- نمونه ای از نیازمندی های آب برای مقاصد غیر خانگی

۳ -۲- جمعیت

در آبرسانی به یک اجتماع، به دلیل رشد جمعیت در آینده و همچنین ارتقاء سطح خدمات باید ظرفیت بیشتری در زمان طراحی در نظر گرفته شود. تخمین این مقدار اضافی به این صورت محاسبه می شود:
تخمین نیاز روزانه آب در پایان یک دوره مشخص (دوره طرح) به عنوان مثال ۲۰ سال و یا اینکه به آب مورد نیاز کنونی ۵۰ درصد افزوده شود و یا اینکه تخمین نیاز آبی بر اساس تخمین رشد جمعیت صورت بگیرد. در جوامع کوچکتر پیشنهاد شده که در طراحی حداقل ۵۰ درصد افزایش جمعیت در نظر گرفته شود. یک روش ممکن، استفاده از فاکتور رشد جمعیت می باشد که در جدول ۴ نشان داده شده است. سیستم آبرسانی اجتماع باید بتواند حداکثر آب مورد نیاز روزانه یا حداکثر ساعتی را تامین نماید.

جدول۴- فاکتور رشد جمعیت

۴ -۲- کیفیت آب

ارتباط بین کیفیت آب و بهداشت عمومی افراد به طور گسترده ای مطالعه شده است. آب آشامیدنی باید:

- عاری از هر گونه ارگانیسم بیماری زا باشد.
- شفاف و تمیز باشد (کدورت و رنگ بسیار پایین).
- شور نباشد.
- عاری از ترکیبات ایجادکننده بو و مزه نامطلوب باشد.
- عاری از ترکیبات رادیو اکتیو یا شیمیایی در غلظت هایی که برای سلامتی انسان مضر است، باشد.
- در روکش سیستم آبرسانی خوردگی ایجاد ننموده و در لباس هایی که با آن شسته می شوند لکه ایجاد نکند.

مهمترین جنبه کیفیت آب آشامیدنی، کیفیت میکروبی آن است. عملاً آزمایش آب برای یافتن تمامی میکروارگانیسم های بیماری زا میسر نیست، به همین دلیل تنها نوع بخصوصی از باکتری ها که به تعداد زیاد از مدفوع انسان و حیوان سرچشمه می گیرند مورد آزمایش قرار می گیرند. این گروه از باکتری ها آلودگی مدفوعی آب را نشان می دهند. آلودگی مدفوعی آب آشامیدنی ممکن است از عوامل بیماری زای مختلف روده ای (نظیر باکتریها، ویروسها و انگلها) ناشی شود. حضور این عوامل موجب بیماری های میکروبی شده و از طریق افراد حامل در جامعه پراکنده می شود. باکتری های بیماری زای روده ای دارای انتشار جهانی هستند و گروهی که باعث آلودگی آب آشامیدنی می شوند شامل سالمونلا، شیگلا، اشرشیاکلی، ویبریوکلرا، باکتری های تولید کننده سموم داخلی و یرسینیا انتروکولیتیکا می باشند. این ارگانیسم ها مولد بیماری هایی با شدت مختلف هستند که از آن جمله می توان التهاب کم تا شدید معده و روده، اسهال های کشنده کلرا یا تیفوئید را نام برد.
عوامل بیماری زای غیر باکتریایی نیز ممکن است در آب آشامیدنی وجود داشته باشند که از جمله می توان روتاویروسها، هپاتیتA، ژیاردیالامبلیا و کریپتوسپوریدیوم را نام برد. باکتری های شاخص آلودگی مدفوعی شامل کلیفرم های مقاوم به حرارت یا گرماپا (عمدتاً اشرشیاکلی E.coli) و استرپتوکوک های مدفوعی هستند. حضور این باکتری ها در آب نشان دهنده آلودگی مدفوعی و در نتیجه وجود باکتری ها و ویروس های بیماری زا در آب است. کلیفرم های مقاوم به حرارت و استرپتوکوک ها می توانند به تنهایی و یا با هم به عنوان ارگانیسم های شاخص مطرح شوند، هرچند در چاپ دوم راهنمای کیفیت آب آشامیدنی، جلد ۳ از سازمان بهداشت جهانی که در سال ۱۹۹۳ چاپ گردیده قویاً تاکید شده است که Ecoli به عنوان شاخص مدفوعی در نظر گرفته شود. برای تشخیص کلیفرم های مدفوعی از جمله Ecoli، انجام آزمایش تاییدی برای تولید ایندول ضروری است. با وجود اینکه کلیفرم های مدفوعی در همه جا شاخص آلودگی در نظر گرفته نمی شوند اما ترجیحاً توصیه می شود که از این ارگانیسم ها به عنوان شاخص آلودگی کیفیت آب آشامیدنی استفاده شود.
در جایی که نمونه ها را پیش از آزمایش انتقال می دهند، باید شرایط مناسب ذخیره سازی فراهم گردد. به همین دلیل حداکثر زمان ذخیره سازی و شرایط آن باید کاملا رعایت شود. معمولاً نمونه ها در بطری های شیشه ای استریل که بدین منظور تهیه شده اند قرار گرفته و به سرعت در سرما و دور از نور قرار داده می شوند. بهتر است آزمایش حداکثر در مدت ۶ ساعت پس از نمونه برداری انجام شود. برای جداسازی ارگانیسم های شاخص دو روش اصلی وجود دارد که عبارتند از:

الف) روش چند لوله ای یا محتمل ترین تعداد کلیفرم (MPN)
ب) روش صافی غشایی یا ممبران فیلتر

روش چند لوله ای عبارت است از برداشت چند حجم از نمونه. حجم های مختلف نمونه با محیط کشت مخلوط شده و در انکوباتور قرار می گیرد. سپس دانسیته میکروارگانیسم ها در نمونه اصلی از طریق تطبیق تعداد لوله های مثبت (لوله هایی که رشد میکروبی در آن صورت گرفته است) با جداول آماری به دست می آید. این جداول محتمل ترین تعداد باکتری را در ۱۰۰ سی سی نمونه نشان می دهند. در روش صافی غشایی، حجم معینی از آب از یک صافی غشایی استریل عبور داده می شود که باکتری ها روی آن باقی می مانند. سپس غشا در یک محیط کشت مغذی قرار داده شده و در انکوباتور قرار می گیرد. باکتری های چندتایی به شکل کلنی های قابل رویت رشد کرده و شمارش می شوند و نتیجه به صورت تعداد واحد کلنی (CFU) در ۱۰۰ سی سی نمونه آب بیان می شود. تعداد باکتری های مجاز در منابع آب آشامیدنی سالم در جلد ۱ راهنمای کیفیت آب آشامیدنی از WHO و همچنین در جدول ۵ آورده شده است.

از نظر قابل قبول بودن آب برای مصرف کننده، حفظ سلامت مصرف کننده و حفظ شبکه آبرسانی، کیفیت خوب فیزیکی و شیمیایی آب ضروری است. گاهی اوقات ترکیبات شیمیایی آب در حد مجاز نبوده و این امر برای عموم مردم غیرقابل قبول است، هرچند که ممکن است کیفیت باکتریولوژیک چنین آبی بسیار خوب باشد. (WHO (۱۹۸۴ راهنمای مقادیر مجاز تعدادی از آلاینده های آلی در آب آشامیدنی شامل آفت کش های مهم را منتشر کرده است. در بعضی مناطق، ممکن است کنترل غلظت چنین آلاینده هایی برای حفظ بهداشت عمو می ضروری باشد. چنین تصمیماتی باید توسط مسئولین بهداشت، پس از انجام آزمایش های شیمیایی منابع آب و حصول اطلاع از پتانسیل آلودگی منطقه اعم از پساب های صنعتی، کشاورزی و دیگر فاکتورهای مشابه اتخاذ شود. راهنمای WHO در مورد مقادیر ترکیبات شیمیایی و مشخصات فیزیکی آب آشامیدنی در جدول ۶ ارائه شده است.