مجله فرهنگی هنری بخارا
شماره ۱۲۶

برادری در حقوق شهروندی

سیدمصطفی محقق داماد

متن سخنرانی در شب مهاتما گاندی، پیام آور صلح

دهم مهرماه ۱۳۹۶

گرچه در هر ماتمی خیزد غمی
فرق دارد ماتمی با ماتمی

ای بسا کس مرد و کس آگه نگشت
از مماتش مبدعی یا مختمی

لیک اندر مرگ مردان بزرگ
گفت باید ای دریغا عالمی

همه شنیده اید که گاندی نه یکبار بلکه چندین بار گفته است که من از حسین بن علی پیروی کردم. این مراجع را باور نمی کردم تا اینکه چند سال این جملات را در کلمات گاندی یافتم. جمله ای را هم اخیرا آقای دهباشی برای من فرستاده بودند که گاندی گفته است: «توسعه اسلام در سایه تعلیمات خون امام حسین (ع) است». سئوالی که اینجا مطرح می کنم این است که چه تفسیری از نهضت حسین (ع) برای گاندی بوده که به پیروی او منجر شده است؟
البته من عقیده ندارم که حسین بن علی قیام کرده و اگر قیام کرده باشد، یعنی گاندی در قیام به انگلیس از او پیروی کرده است. به نظر من آنچه که در داستان و نهضت حسین بن علی درخشان است؛ دفاع خونین از آزدی است. ایشان را تحت فشار قرار می دادندکه باید به زور حکومتی نامشروع را تایید کنند و امام به هیچ قیمتی حاضر به این امر نشد. کسی که اینچنین برای رای آزاد مدیریت کشور مقاومت کرده است- در تاریخ دموکراسی هیچکس چنین کاری نکرده است- چه ویژگی دارد؟ نقطه جذابیت حسین بن علی برای گاندی همین مطلب بوده است.

• دکتر سیدمصطفی محقق داماد در شب «مهاتما گاندی، پیام آور صلح» (عکس از: متین خاکپور)

نکته دوم اینکه گاندی یکباره به وجود نیامده است. کتاب «همه انسان ها برادرند» با ترجمه استاد تفضلی را مطالعه کردم. این کتاب قبل از اعلامیه حقوق بشر (۱۹۴۹ م) منتشر شده است. در مقدمه اعلامیه حقوق بشر و تمام بندها اصل، وحدت خانوادگی بشریت است. و این موضوع را گاندی پیش از آن زمان مطرح کرده است. در مقدمه این کتاب از گاندی قطعه ای نقل شده است که می خوانیم:
«اگر ما به خدا اعتقاد داشته باشیم و این اعتقاد نه فقط در اندیشه ما بلکه در سراسر وجودمان باشد، تمام بشریت را بدون هیچگونه امتیاز، نژاد و طبقه و ملیت و مذهب دوست می داریم و برای یگانگی بشریت می کوشیم. تمام اقدامات من از محبت تغییرناپذیرم به جامعه بشری ناشی می شود. میان خویشاوندان و بیگانگان و هم وطنان و خارجیان و سفیدها و رنگین ها و هندوها و غیر هندی های دیگری که اعتقاد دیگر دارند چه مسلمان ها چه پارسی ها چه مسیحی ها و چه یهودی ها هیچگونه تفاوت امتیازی نمی شناسم. شاید بتوانم بگویم که قلبم از چنین تشخیص ها عاجز و ناتوان بوده است.»
علاقه من به قرآن و اسلام از این آیه است: شما از یک پدر و مادر هستید پس همه با هم برادرید.
دو برادری در قرآن مطرح شده است: برادری اول، برادری انسانی است و برادری ایمانی مبتنی بر برادری انسانی است. تمام اصول حقوق بشر مبتنی بر اصل برادری است. حق حیات مبتنی بر این اصل و آزادی در بیان و تمام آزادی هایی که در این اعلامیه وجود دارد، بر همین اصل استوار است. طلوع گاندی در هند زمانی بود که مذاهب بی شماری در این کشور وجود داشت. شعار او این بود که در قلبتان هر اعتقادی که می خواهید داشته باشید و ایمان و کفر را به قلوبتان برگردانید اما در حقوق شهروندی همه با هم برادر باشید. و آن را در این بخش دخالت ندهید.
آخرین اصل در زندگی گاندی، اصل عفو و بخشش است. پیغمبر اسلام پیروز به مکه آمد و بعد اجازه نداد قطره خونی جاری شود و از همه گذشت. در کشور هند که عده ای گرفتار بیماری خطرناک «اعتقاد و ایدئولوژی» بودند، هندویی مخالف افکار گاندی او را ترور کرد ولی این انقلابی بزرگ در آخرین لحظات عمرش گفت: «همین حالا تو را بخشیدم!» اما عده ای به قدرت که می رسند عوض می شوند. در تاریخ پیغمبر اسلام بعد از ایشان گاندی و نلسون ماندلا را می بینیم که شکنجه گران و ظالمان علیه خود را بخشیدند.

۱۹۳۰. ۵ ماه مه، دستگیر و بدون محاکمه زندانی می شود؛ مردم در سراسر هند دست به اعتصاب می زنند، تا قبل از پایان سال بیش از یکصد هزار نفر زندانی می شوند.
۱۹۳۱. ۲۶ ژانویه، بدون قید و شرط از زندان آزاد می شود.
۱۹۳۱. فوریه ـــ مارس، با حکومت دست نشانده چندین بار گفت وگو می کند که به معاهده ی اروین ـــ گاندی می انجامد.
۱۹۳۱. ۲۹ آگوست،در مقام تنها نماینده ی کنگره با کشتی عازم انگلستان می شود تا در دومین میزگرد شرکت کند.
۱۹۳۱. سپتامبر ـــ اکتبر، شرکت در جلسات کنفرانس.
۱۹۳۱. ۵ دسامبر، ترک انگلستان به مقصد هند.
۱۹۳۱. ۲۸ دسامبر، در بمبئی از کشتی پیاده می شود.
۱۹۳۲. ۴ ژانویه، دستگیر و بدون محاکمه روانه ی زندان می شود.
۱۹۳۲. ۲۰ سپتامبر، در زندان «روزه می گیرد و تا پای مرگ پیش می رود تا بتواند به مقصود خود برسد که لغو حوزه های جداگانه ی انتخاباتی برای «هریجان ها Harijans نجس ها»۶ در رای گیری سراسری است.
۱۹۳۲. ۲۶ سپتامبر،حکومت هند درخواست گاندی را برای نجس ها می پذیرد و او نیز از روزه دست می کشد.
۱۹۳۳. ۱۱ فوریه، روزنامه ی هفتگی هریجان را تاسیس می کند که به دو زبان هندو و انگلیسی منتشر می شود.
۱۹۳۳. ۸ مه، در نیمروز، روزه ای را به مدت ۲۱ روز برای تزکیه ی نفس شروع می کند، در ساعت ۹ شب بی قید و شرط از زندان آزاد می شود.
۱۹۳۳. ۹ مه، نهضت نافرمانی مدنی را به مدت شش هفته به حال تعلیق درمی آورد و از دولت می خواهد تا مقررات محلی خود را لغو کند.
۱۹۳۳. ۲۹ مه، به روزه ی خویش پایان می دهد.
۱۹۳۳. ۲۶ جولای، ساتیاگراهای آشرام را منحل می کند.
۱۹۳۳. ۳۰ ژوئیه، حکومت بمبئی را از تصمیم خود برای راه پیمایی از احمدآباد تا راس به همراه ۳۳ پیرو باخبر می کند تا نهضت نافرمانی مدنی را دوباره حیات بخشد.
۱۹۳۳. ۳۱ ژوئیه، دستگیر و بدون محاکمه روانه ی زندان می شود.
۱۹۳۳. ۴ آگوست، آزادی از زندان و دستگیری مجدد برای آنکه فعالیت هایش را از سر گرفته است.
۱۹۳۳. ۱۶ آگوست، تسهیلات لازم را در اختیار او نمی گذارند تا بتواند علیه تفکر نجس بودن تبلیغ کند، او نیز دوباره روزه می گیرد.
۱۹۳۳. ۲۳ آگوست، آزادی و دستگیری مجدد برای تخطی از فرمان توقف فعالیت هایش.
۱۹۳۳. ۷ نوامبر، سفر به دور هند را برای ارتقای هریجان آغاز می کند.
۱۹۳۴. ۱۷ سپتامبر، تصمیم خود را برای کناره گیری از سیاست از تاریخ اول اکتبر اعلام می نماید تا با استفاده از هنرهای دستی ساده در خدمت توسعه ی صنایع روستایی، ارائه ی خدمات و آموزش به هریجان ها قرار گیرد.
۱۹۳۴. ۲۶ اکتبر، انجمن صنایع روستایی سراسر هند را افتتاح می کند.
۱۹۳۶. ۳۰ آوریل، در سواگرام، دهکده ای نزدیک وارها در بخش مرکزی هند اقامت می کند. آنجا را دفتر مرکزی خود قرار می دهد.
۱۹۳۷. ۲۲ اکتبر، عهده دار ریاست کنفرانس آموزشی در واردا می شود و خطوط کلی طرح خویش را برای آموزش از طریق هنرهای دستی ساده توصیف می کند.
۱۹۳۹. ۳ مارس، در راجکوت «روزه ای می گیرد که تا آستانه ی مرگ» پیش می رود، می خواهد حاکمان را وادار کند که به قول خود نسبت به اجرای اصلاحات وفادار بمانند و روز ۷ مارس با دخالت حکومت دست نشانده به روزه ی خویش پایان می دهد.
۱۹۴۰. ژوئیه و سپتامبر، به دعوت حکومت دست نشانده با اعضای آن ملاقات می کند تا درباره ی موقعیت هند در جنگ جهانی دوم گفت وگو کنند
۱۹۴۰. اکتبر، نافرمانی مدنی فردی را تحریم می کند؛ به دلیل درخواست رسمی دولت از روزنامه ها برای اِعمال سانسور نسبت به نوشته ها و گزارش های مربوط به ساتیاگراها،انتشار هفته نامه ی هریجان و دیگر هفته نامه ها ی متحد را به حالت تعلیق درمی آورد.
۱۹۴۱. ۳۰ دسامبر، کمیته ی اجرایی بنا به درخواست خودش او را از رهبری کنگره کنار می گذارد.
۱۹۴۲. ۱۸ژانویه، آغاز دوباره ی انتشار هریجان و دیگر هفته نامه های متحد.
۱۹۴۲. ۲۷ مارس، سر استافورد کریپس را در دهلی نو می بیند؛ پس از آن پیشنهادهای کریپس را «چک تاریخ گذشته» اعلام می کند.
۱۹۴۲. ماه مه، از دولت بریتانیا می خواهد تا دست از سر هند بردارد.
۱۹۴۲. ۸ آگوست، کنگره ی سراسری هند در بمبئی را برای اعلام استقلال هند مورد خطاب قرار می دهد.
۱۹۴۲. ۹ آگوست،دستگیر و در قصر آقاخان در پونا محبوس می شود.
۱۹۴۲. ۱۵آگوست، مرگ ماهادو دِسال، منشی مخصوص گاندی، به علت ایست قلبی در قصر آقاخان.
۱۹۴۲. آگوست ـ دسامبر، با حکومت دست نشانده و دولت هند برای آشوب های داخلی تماس می گیرد.
۱۹۴۳. ۱۰ فوریه، آغاز روزه ی ۲۱ روزه که در سوم مارس شکسته می شود
۱۹۴۴. ۲۲ فوریه، کاستوربا گاندی در قصر آقاخان جان می سپارد.
۱۹۴۴. ۶ می، بی قید و شرط آزاد می شود.
۱۹۴۴. ۲۷-۹ سپتامبر، با محمدعلی جناح درباره ی پاکستان گفت وگو می کند.
۱۹۴۴. ۲ اکتبر، به مناسبت تولد هفتاد و پنج سالگی کاستوربا، مبلغ ۸۲۵ هزار پوند برای ساخت بنای یادبود او می پردازد.
۱۹۴۵. ۱۷ آوریل، در بیانیه ای برای ادامه ی کنفرانس سانفرانسیسکو می گوید که صلح بدون تساوی و آزادی هندوستان غیرممکن است. و برای آلمان و ژاپن نیز تقاضای صلحی عادلانه دارد.
۱۹۴۵. ۱۹ دسامبر، اولین سنگ بنای تاسیس بیمارستانی را در شانتی نیکتان به یادبود سی.اف. اندرو می گذارد.
۴۶-۱۹۴۵. دسامبر ـ ژانویه، به بنگال و آسام سفر می کند.
۱۹۴۶. ژانویه و فوریه، برای تبلیغ اندیشه ی هندوستانی و ضدیت با نجس انگاری به جنوب هند می رود.
۱۹۴۶. ۱۰ فوریه، انتشار هفته نامه ی هریجان و دیگر هفته نامه ها را از سرمی گیرد.
۱۹۴۶. آوریل، در گفت وگوهای سیاسی با هئیت اعزامی از سوی دولت در دهلی شرکت می کند.
۱۹۴۶. ۱۲-۵ مه، حضور در کنفرانس سیملا، تاملاتی که بیهودگی آنها ثابت می شود.
۱۹۴۶. ۱۶ مه، هیئت اعزامی دولت طرح را اعلام می کند.
۱۹۴۶. ۱۹-۱۸می، با هیئت اعزامی بحث و جدل دارد.
۱۹۴۶. ۲۶مه، طرح را بهترین سندی می داند که توسط دولت وقت بریتانیا تهیه شده است.
۱۹۴۶. ۶ ژوئن، به میسوری می رود.
۱۹۴۶. ۷ ژوئن، به دهلی برمی گردد.
۱۹۴۶. ۱۰ ژوئن، از ابراز احساسات در خصوص پیروزی متفقین خودداری می ورزد، آن را «پیروزی راستی بر ناراستی» نمی داند.
۱۹۴۶. ۱۱ ژوئن، حکومت دست نشانده با گاندی گفت وگو می کند، پیشنهاد تشکیل دولت ائتلافی را در مرکز پیش می کشد.
۱۹۴۶. ۱۶ ژوئن، مذاکرات هیئت اعزامی ناتمام می ماند؛ حکومت دست نشانده تشکیل دولت موقت را پیشنهاد می کند.
۱۹۴۶. ۱۸ ژوئن، کمیته ی اجرایی کنگره تصمیم می گیرد تا طرح دولت موقت را بپذیرد.
۱۹۴۶. ۲۱-۲۰ ژوئن، در جلسه ی کمیته ی اجرایی کنگره شرکت می کند. کریپس با گاندی دیدار می کند.
۱۹۴۶. ۲۳ ژوئن، به کنگره توصیه می کند که وارد دولت موقت نشود، بلکه فقط به عنوان مجلس موسسان باقی بماند.
۱۹۴۶. ۲۴ ژوئن، با هیئت اعزامی دیدار می کند.
۱۹۴۶. ۲۸ ژوئن، ترک دهلی به مقصد پونا؛ تلاش می کنند قطار او را از خط خارج کنند.
۱۹۴۶. ۷ ژوئیه، کنگره ی سراسری هند را در بمبئی خطاب قرار می دهد؛ کنگره طرح ۱۶ ماه می هیئت اعزامی را می پذیرد.
۱۹۴۶. ۱۲ آگوست، حکومت دست نشانده برای تشکیل دولت موقت از کنگره دعوت می کند.
۱۹۴۶. ۱۸- ۱۶ آگوست، «کشتار بزرگ کلکته».
۱۹۴۶. ۲۴ آگوست، واول Wavell، حکمران انگلیسی طرح را از رسانه ها اعلام می کند.
۱۹۴۶. ۲۷ آگوست، گاندی با مخابره ی پیامی به دولت بریتانیا علیه تکرار «تراژدی بنگال» هشدار می دهد و نامه ای هم خطاب به واول می نویسد.
۱۹۴۶. ۴ سپتامبر، تشکیلِ دولت موقت.
۱۹۴۶. ۲۶ سپتامبر، با واول گفت وگو می کند.
۱۹۴۶. ۹ اکتبر، درخواست ۹ ماده ای محمدعلی جناح به کنگره انتقال می یابد.
۱۹۴۶. ۱۰ اکتبر، قتل عام در نوخالی.
۱۹۴۶. ۱۵ اکتبر، مجمع مسلمانان می پذیرد که وارد دولت موقت شود.
۱۹۴۶. ۲۸ اکتبر، گاندی عازم کلکته می شود. شورش در بیهار.
۱۹۴۶. ۶ نوامبر، روانه ی نوخالی می شود؛ برای «گرفتن روزه ی نیمه وقت» بیانیه صادر می کند. آغاز سفر به نوخالی.
۱۹۴۶. ۲۰ دسامبر، بدون هیچ همراهی سفرش را شروع می کند.
۱۹۴۶. ۲۰ دسامبر، تکمیل اقامت موقت یک ماهه در سریرامپور.
۱۹۴۶. ۲۵ دسامبر، در نوخالی می گوید: «بارها و بارها آزموده می شوم...»
۱۹۴۶. ۳۰ دسامبر، جواهر لعل نهرو به دیدار گاندی می رود و او می گوید:«عقل من به تمامی از قلبم حمایت می کند.»
۱۹۴۷. ۲ ژانویه، گاندی می گوید:«پیرامون من چیزی نیست جز ظلمت مطلق.» پیاده از سریرامپور راه می افتاد.
۱۹۴۷. در بیهار به مناطق آشوب زده می رود.
۱۹۴۷. ۳۰ ژانویه، پاتنا را به مقصد دهلی ترک می کند. مان باتن، حاکمِ جدید به دهلی می رسد.
۱۹۴۷. ۲-۱ آوریل، گاندی کنفرانس روابطِ آسیا را در دهلی خطاب قرار می دهد.
۱۹۴۷. ۲۹ آوریل، گاندی در بیهار است.
۱۹۴۷. اول ماه مه، کمیته ی اجرایی کنگره تفکیک قوا را می پذیرد.
۱۹۴۷. ۵ ماه مه، گاندی در یکی از گفت وگوها اصلی را پیشنهاد می کند که بر مبنای آن تقسیم عمومی هند اجتناب ناپذیر است.
۱۹۴۷. ۲۴ مه، از بیهار عازم دهلی می شود.
۱۹۴۷. ۳۱ مه، اعلام می کند که صلح باید اصل تفکیک قوا را تسریع کند، او نمی تواند جزئی از تشریح کالبدِ بی جان هند باشد.
۱۹۴۷. ۲ ژوئن، حکومت دست نشانده طرح خود را برای تفکیک قوا ارائه می دهد؛ کمیته ی اجرایی کنگره پذیرش خود را اعلام می کند.
۱۹۴۷. ۳ ژوئن، رهبران هند خبر طرح مانت باتان را منتشر می کنند.
۱۹۴۷. ۱۲ ژوئن، کمیته ی اجرایی کنگره را مورد خطاب قرار می دهد.
۱۹۴۷. ژوئیه، سند استقلال هند امضاء شد.
۱۹۴۷. ۲۷ ژوئیه، از شاهزادگان می خواهد تا به برتری مردم به عنوان حقی ویژه احترام بگذارند.
۱۹۴۷. ۱۴آگوست، روز بعد را به عنوان روز شکرگزاری برای رهایی از قید اسارت بریتانیا نام می نهد اما از به انجام رساندن طرح تفکیک اندوهگین است، پاکستان متولد می شود.
۱۹۴۷. ۱۵ آگوست، دوستی هندوان و مسلمانان در کلکته.
۱۹۴۷. ۱۶ آگوست، «معجزه ی کلکته» را ارج می نهد.
۱۹۴۷. اول سپتامبر، صلح کلکته را شگفتی ۹روزه می نامد، می خواهد روزه بگیرد.
۱۹۴۷. ۲ سپتامبر، با ازدحام مردم در خانه اش در کلکته روبرو می شود؛ انصراف از دیدار با نوخالی.تلاش برای صلح تشدید می شود.
۱۹۴۷. ۴ سپتامبر، به روزه ی خود پایان می دهد.
۱۹۴۷. ۷ سپتامبر، کلکته را به مقصد دهلی ترک می کند؛ به دیدن مناطق آشوب زده می رود.
۱۹۴۷. ۲۴ سپتامبر، حمله ی هوایی پاکستان به کشمیر.
۱۹۴۷. ۲۵ سپتامبر، کشمیر به اتحاد هند می پیوندد.
۱۹۴۷. ۲۶ سپتامبر، از هولوکاست چرچیل در هند انتقاد می کند. بیانیه می دهد.
۱۹۴۷. اول نوامبر، سپاهیان هند به جوناگا نزدیک می شوند.
۱۹۴۷. ۲۵ دسامبر، از گفت وگوهای مسالمت آمیز بین هند و پاکستان حمایت می کند.
۱۹۴۷. ۳۰ دسامبر، هند دعوای کشمیر را به سازمان ملل متحد ارجاع می دهد.
۱۹۴۸. ۱۲ ژانویه، تصمیم می گیرد برای صلح همگانی در دهلی روزه اختیار کند؛ مانت باتان موفق نمی شود گاندی را از تصمیم خود منصرف کند.
۱۹۴۸. ۱۵ ژانویه، به «منطقه ی خطر» وارد می شود. از تصمیم دولت هند برای آزاد کردن دیون پاکستان به مبلغ ۵۵۰ میلیون روپیه استقبال می کند. روزه را برای استقرار صلح همگانی ادامه می دهد.
۱۹۴۸. ۱۷ ژانویه، پزشکان هشدار می دهند که باید روزه پایان یابد. کمیته ی صلح مرکزی تشکیل و برای بستن«پیمان صلح» مصمم می شود.
۱۹۴۸. ۱۸ ژانویه، کمیته ی صلح «پیمان» را امضاء می کند و آن را به گاندی می دهد که روزه اش با آن پایان می گیرد.
۱۹۴۸. ۲۰ ژانویه، انفجار بمب در بین نمازگزاران.
۱۹۴۸. ۲۷ ژانویه، به دیدن نمایشگاه مسلمانان مهرالی Mehrauli می رود.
۱۹۴۸.پناهندگانِ خشمگین از گاندی می خواهند تا در کوه های هیمالیا بازنشسته شود.
۱۹۴۸. ۳۰ ژانویه،پیش نویس اساسنامه ی کنگره را به لوک سِواک سانگ Lok Sevak Sangh می دهد. عصر که راهی نیایش می شود مورد سوءقصد قرار می گیرد.

سالشمار زندگی مهاتما گاندی

فرزانه قوجلو

۱۸۶۹. ۲ اکتبر، در بندر کاتیاواد Kathiawad به دنیا می آید. مادرش کارامچاند (کابا) Karamchand- Kaba نام دارد و پدرش پاتیبای گاندیPutibai Gandhi.
۱۸۷۶. خانواده به راجکوت نقل مکان می کند و گاندی همان جا به مدرسه ی ابتدایی می رود.
۱۸۷۶. با کاستوربا Kasturbai، دختر گوکولداس ماکانجی بازرگان Gokuldas Makanj نامزد می شود.
۱۸۸۱. در راجکوت به دبیرستان می رود.
۱۸۸۳. با کاستوربا ازدواج می کند.
۱۸۸۵. پدرش در سن ۶۳ سالگی از دنیا می رود.
۱۸۸۷. امتحانات ورودی دانشگاه را در احمدآباد پشت سر می گذارد و وارد کالج سامالداس در کاتیاواد می شود اما این نوع تحصیل با روحیه اش سازگار نیست و فقط یک ترم آنجا می ماند.
۱۸۸۸. اولین پسرش به دنیا می آید.
۱۸۸۸. در بمبئی سوار کشتی می شود و برای تحصیل حقوق به انگلستان می رود.
۱۸۹۱. تابستان برای گذراندن دوران کارآموزی حقوق به بمبئی و راجکات برمی گردد.
۱۸۹۳. آوریل، به عنوان وکیل یک شرکت هندی با کشتی عازم آفریقای جنوبی می شود.
۱۸۹۳. تبعیض نژادی، در همه ی اشکالش، پیش روی اوست. بعد از تکمیل کار حقوقی، آماده ی بازگشت به هند است اما متقاعدش می کنند که در آفریقای جنوبی بماند و زندگی اش را از راه وکالت بگذراند.
۱۸۹۴.پیش نویس نخستین بیانیه را که توسط هندیان به مجلس قانون گذاری آفریقای جنوبی فرستاده شده آماده می کند.
۱۸۹۴. ماه مه، کنگره ی هندیان ناتال Natal Indian Congress را تشکیل می دهد که هدفش مبارزه با تبعیض نژادی علیه هندیانِ ساکن آفریقای جنوبی است.
۱۸۹۶. برای شش ماه به هند برمی گردد تا همسر و دو فرزندش را به ناتال ببرد.
۱۸۹۶. دسامبر، همراه خانواده با کشتی عازم آفریقای جنوبی می شود. در بندر، به علت آنچه اروپاییان فکر می کردند هنگام اقامت خود در هند درباره ی آفریقای جنوبی نوشته بود با ازدحام و اعتراض مردم آنجا رو به رو می شود.
۱۸۹۹. در جنگ موسوم به جنگ بوئرها (واحد آمبولانس) هندیان را برای بریتانیا سازمان دهی می کند.
۱۹۰۰. با خانواده عازم هند می شود. به جامعه ی هندیان در آفریقای جنوبی قول می دهد که در صورت نیاز آنان به خدمات او بار دیگر به این سرزمین برگردد.
۱۹۰۱. به کلکته می رود و در بمبئی دفتر وکالت باز می کند.
۱۹۰۲. به دلیل درخواست فوری جامعه ی هند به آفریقای جنوبی برمی گردد.
۱۹۰۳. تابستان، در ژوهانسبورگ دفتر حقوقی باز می کند.
۱۹۰۴. انتشار روزنامه ی هفتگی هند در ژوهانسبورگ.
۱۹۰۴. پس از مطالعه ی آثار راسکین سازمان ققنوس را تاسیس می کند.
۱۹۰۶. مارس، رسته ی آمبولانس هندیان را برای «شورش» زولو Zulu تشکیل می دهد.با خود پیمان خویشتن داری و کّف نفس می بندد.
۱۹۰۶. سپتامبر، نخستین دور مبارزه از طریق پرهیز از خشونت (دراصطلاح هندیان ساتیاگراها۳) آغاز می شود و جلسه ای اعتراضی در ژوهانسبورگ تشکیل می دهد و به فرمانی اعتراض می کند که علیه مهاجران هند در ترانسول پیشنهاد شده است.
۱۹۰۶. اکتبر، به انگلستان می رود تا دعوی هندیان را به وزیر مستعمرات ارائه دهد و در دسامبر به آفریقای جنوبی برمی گردد.
۱۹۰۷. ژوئن، ساتیاگراها را علیه قانون اجباری نام نویسی از آسیاییان (قانون سیاه) سازمان دهی می کند.
۱۹۰۸. ژانویه، او را به دلیل تحریک افکار عمومی محاکمه و به دو ماه زندان محکوم می کنند و به زندان ژوهانسبورگ می فرستند(اولین محکومیت او).
۱۹۰۸. ژانویه، به شورای عمومی سیاهان در پرتوریا فراخوانده می شود. مصالحه از راه می رسد و از زندان رهایی می یابد.
۱۹۰۸. فوریه، یکی از هندیان افراطی به نام میرعلم به دلیل توافق گاندی با سیاهان به او حمله و وی را مجروح می کند.
۱۹۰۸. آگوست، پس از شکست آن شورا، دومین ساتیاگراها را با به آتش کشیدن گواهی نام نویسی هندیان آغاز می کند.
۱۹۰۸. اکتبر، به دلیل نداشتن گواهی مخصوص هندیان بازداشت و به تحمل دو ماه حبس در زندان ولکسراست محکوم می شود.
۱۹۰۹. فوریه، باز هم با محکومیت سه ماه حبس در زندان های ولکسراست و پرتوریا روبه رو می شود.
۱۹۰۹. ژوئن، بار دیگر برای طرح دعوی هندیان به انگلستان سفر می کند.
۱۹۰۹. نوامبر، به آفریقای جنوبی برمی گردد و طی سفر بیانیه ی استقلال هند را می نویسد.
۱۹۱۰. ماه مه، مزرعه ی تولستوی را نزدیک ژوهانسبورگ بنیان می نهد.
۱۹۱۳. به دلیل تخطی اخلاقی دو تن از اعضای سازمان ققنوس روزه ی طلبِ مغفرت را آغاز می کند (یک وعده غذا در روز برای بیش از چهار ماه).
۱۹۱۳. سپتامبر، با همکاری همسرش کاستوربا و دیگر زنانی که به دلیل عبور غیرقانونی از مرز ترانسوال محکوم شده بودند، به مبارزه ای می پیوندد که علیه لغو ازدواج هایی بود که طبق آیین مسیحیت انجام نشده باشند.
۱۹۱۳. نوامبر، سومین ساتیاگراها شروع می شود و «رژه ی بزرگ» ۲۰۰۰ معدنچی هندی را از نیوکاسل به طرف مرز ترانسول در ناتال رهبری می کند.
۱۹۱۳. نوامبر، طی چهار روز، سه بار دستگیر و در دوندی به نه ماه زندان محکوم می شود؛ محاکمه در ولکسراست و در دومین محاکمه به همراه هم دستانِ اروپایی خود، پولاک و کال، به سه ماه زندان محکوم می شود.
۱۹۱۳. دسامبر، آزادی بی قید و شرط به امید مصالحه ای که توسط سی.اف. اندروز و دبلیو.دبلیو پیرسون پیشنهاد و برای امضاء توسط هندیان به هند فرستاده شده است.
۱۹۱۴. ژانویه، روزه ی چهارده روزه به دلیل لغزش اخلاقی سازمان ققنوس.
مبارزه ی ساتیاگراها به حالت تعلیق درمی آید، یکِ دلیلِ آن به تعویق افتادن توافقی است که بین اسموتس و سی.اف. اندروز حاصل شده است و دلیلِ دیگر، لغو نهایی قانون نام نویسی هندیان است.
۱۹۱۴. ژوئیه، برای همیشه آفریقای جنوبی را ترک می کند و به همراه کاستوربا و کالن باخ از کیپ تاون رهسپار لندن می شود و درست در آغاز جنگ جهانی اول به آنجا می رسد.
رسته ی آمبولانس های هندی را در انگلستان تاسیس می کند اما مجبور می شود به دلیل تورم ریه به هند برگردد.
۱۹۱۵. به هدف خود برای لغو آزار و اذیت مسافران در شهر ویرام گام توسط اداره ی گمرک دست می یابد؛ نخستین مبارزه ی ساتیاگراها در هند.
۱۹۱۵. ماه مه، آیین آشرام ساتیاگراها را در کوچراب، نزدیک احمدآباد بنیان می نهد و طولی نمی کشد که به عنوان خانواده ای آسیب ناپذیر شناخته می شوند؛ آشرام را در ۱۹۱۷ به محلی نزدیک رودخانه ی سابارماتی انتقال می دهد (بعدها به نام آشرام سابارماتی شهرت یافت)
۱۹۱۶-۱۹۱۵. سوار بر قطار درجه سه به سراسر هندوستان و برمه سفر می کند.
۱۹۱۷. موفق می شود که افکار عمومی را علیه مهاجرت اجباری هندیان برانگیزد؛ ابتکار استفاده از چرخ نخ ریسی برای تولید پارچه در مقیاسی وسیع در ذهنش جان می گیرد.
۱۹۱۷. ۴ آوریل، به چامپاران (بایهار) می رود تا شرایط کار در مزارع تولید نیل را بررسی کند؛ دستگیر و سپس آزاد می شود؛ حکومت بایهار او را به عنوان عضو کمیته ی بررسی و حل شکایات شخم زنان برمی گزیند.
۱۹۱۸. ژانویه ـ مارس، رهبری جنبش کارگران نساجی در احمدآباد را به عهده می گیرد و روزه اختیار می کند تا بتواند منازعه را به صورتی مسالمت آمیز پایان دهد؛ ساتیاگراها را در منطقه ی کایرا (بمبئی) شروع می کند تا بتوانند مالیات بردرآمدی را به حالت تعلیق درآورند که بر محصولات آسیب دیده وضع شده بود.
۱۹۱۸. ۲۷ آوریل، در کنفرانسِ جنگ ویسوری که در دهلی برپا شده شرکت می کند و با زبان هندوستانی در این کنفرانس حرف می زند؛ سپس عازم منطقه ی کایرا می شود تا برای ارتش سرباز جمع کند.
۱۹۱۹. ۲۸ فوریه، پیمان ساتیاگراها را امضاء می کند تا بتوانند قانون سرکوب را که توسط دولت بریتانیا علیه شورشیان وضع شده بود و دست آنها را در سرکوب هندیان بازمی گذاشت لغو کنند.
۱۹۱۹. ۶ آوریل، جنبش سراسری ساتیاگراها را آغاز می کند؛ اعتصاب ملی.
۱۹۱۹. ۱۱ـ ۸ آوریل، در راه سفر به دهلی، به دلیل امتناع از پذیرش عدم ورود به پنجاب دستگیر می شود؛ او را به بمبئی برمی گردانند؛ در چند شهر درگیری ایجاد می شود.
۱۹۱۹. ۱۳ آوریل، در باغ عمومی جالیان والای آمری استار یک تراژدی رخ می دهد، ارتش به روی مردم بی سلاح آتش می گشاید و بیش از ۴۰۰ نفر کشته می شوند. گاندی در نزدیکی آشرام سابارماتی مردم را به گردهمایی فرامی خواند و برای طلب آمرزش سه روز روزه اعلام می کند.
۱۹۱۹. ۱۴ آوریل، در نادیاد به «اشتباه محاسباتی خود» در خصوص قانون نظامی ساتیاگراها که در پنجاب اعلام شده بود اعتراف می کند.
۱۹۱۹. ۱۸ آوریل، ساتیاگراها را به حالت تعلیق درمی آورد.
۱۹۱۹. سپتامبر، سردبیری ماهنامه ی ناواجیوان، Navajivan را به زبان گجراتی بر عهده می گیرد که بعدها به صورت هفتگی به زبان هندو نیز منتشر می شود.
۱۹۱۹. اکتبر، سردبیری هفته نامه ی انگلیسی، هندوستان جوان Young India، را به عهده می گیرد؛ به کمیته ای غیردولتی می پیوندد که کارش بررسی اَعمال افراطی دولت در استان پنجاب است.
۱۹۱۹. ۲۴ نوامبر، ریاست کنفرانس رهبری بر سراسر هند را در دهلی می پذیرد.
۱۹۱۹. دسامبر، پذیرش اصلاحاتی را توصیه می کند که توسط کنگره در آمری استار اعلام شده است.
۱۹۲۰. ژانویه، قبول سرپرستی هیئت نمایندگی تا از طریق دولت دست نشانده از انگلستان بخواهند که حاکمیت سلطان ترکیه را (که در عین حال خلیفه ی مسلمانان بود) بر اماکن مقدس اسلامی نقض نکنند.
۱۹۲۰. اول آگوست، نامه ای خطاب به دولت دست نشانده می نویسد و از دریافت نشان قیصر اول هند۵، نشان جنگی ناتال آفریقا و نشان جنگ بوئرها خودداری می ورزد.
۱۹۲۰. سپتامبر، جلسه ی ویژه ی کنگره ی ملی هند در کلکته، برنامه ی عدم همکاری او را برای جبران خسارت های وارده به پنجاب و اعتراض به بی احترامی ها نسبت به خلیفه می پذیرد.
۱۹۲۰. نوامبر، دانشگاه ویدیاپیت گوجرات Gujarat Vidyapith را در احمدآباد تاسیس می کند.
۱۹۲۰. دسامبر، جلسه ی کنگره ی ناگپور، با پذیرش تصمیم گاندی، رسیدن به سواراج Swaraj (اصطلاحی برای خودمختاری حکومت هند که بعدها به استقلال هند تبدیل شد) را سرلوحه ی اهداف خود قرار می دهد تا تمام مردم هند با توسل به کلیه ی شیوه های قانونی و صلح آمیز برای دستیابی به آن بکوشند.
۱۹۲۱. آوریل، برنامه ای را برای نام نویسی از ده میلیون عضو در هند شروع می کند تا بتواند برای بودجه ی سواراج ده میلیون روپیه فراهم آورد و با هدف پیشرفت جنبش سازندگی ملی بالغ بر بیست میلیون چرخ ریسندگی در کشور راه اندازی می کند.
۱۹۲۱. آگوست، رهبری مبارزه برای تحریم پارچه ی خارجی را به عهده می گیرد و در بمبئی آتشی بزرگ برای سوزاندن پارچه ی خارجی برپا می کنند.
۱۹۲۱. دسامبر، کنگره طی جلسه ای در احمدآباد تمام تصمیم گیری ها را بر عهده ی او می گذارد.
۱۹۲۲. اول فوریه، حکومت دست نشانده را از تصمیم خود برای راه اندازی ساتیاگراها در باردولی (گچرات) باخبر می کند.
۱۹۲۲. ۵ فوریه، به دنبال فاجعه ی شهر چائوری چائورا که ۲۱ پلیس و یک سرنگهبان در شورشی محلی سوزانده شدند، پنج روز روزه می گیرد و جنبش ساتیاگراها را رها می کند.
۱۹۲۲. ۱۰ مارس، به جرم اغتشاش در سابارماتی دستگیر و (۱۸ مارس) به شش سال حبس محکوم شد.
۱۹۲۴. ژانویه ـ فوریه، در بیمارستان ساسون تحت عمل جراحی آپاندیسیت قرار می گیرد (۱۲ ژانویه) و ۵ فوریه از بیمارستان مرخص می شود.
۱۹۲۴. آوریل، بار دیگر سردبیری نشریه های هند جوان و ناواجی وان را می پذیرد.
۱۹۲۴. ۱۸ سپتامبر، آغاز ۲۱ روز روزه برای وحدت مسلمانان و هندوها.
۱۹۲۴. دسامبر، ریاست جلسه ی کنگره را در بلگام عهده دار می شود.
۱۹۲۵. سپتامبر، انجمن سراسری ریسندگان هند را بنیان می نهد.
۱۹۲۵. نوامبر، برای اَعمال ناپسند زندانیان آشرام از جانب آنان هفت روز روزه می گیرد. نگارش زندگی نامه ی خود با عنوان آزمون های من با حقیقت، My Experiments with Truth را آغاز می کند.
۱۹۲۷. نوامبر، سفر به سیلان.
۱۹۲۸. دسامبر، اعلام می کند که اگر حق حاکمیت هند تا پایان ۱۹۲۹به رسمیت شناخته نشود، در کنگره ی کلکته تصمیم گیری خواهند کرد.
۱۹۲۹. دسامبر، کنگره ی لاهور با تبعیت از او اعلام می کند که سواراج، بنا بر اعتقادِ کنگره، به معنای پورنا سواراج Purna Swaraj / استقلال کامل است.
۱۹۳۰. فوریه، نهضت نافرمانی کنگره سرلوحه ی تمام کنگره ها در سراسر هند قرار می گیرد.
۱۹۳۰. ۲ مارس، خطاب به حکومت دست نشانده نامه می نویسد و تاکید می کند که اگر به تقاضاهای کنگره جامه ی عمل نپوشانند قانون نمک را ملغی اعلام می کند.
۱۹۳۰. ۱۲مارس، تا ساحل دَندی پیاده می رود و در آنجا به طور نمادین یک مشت نمک برمی دارد (۶ آوریل).

دستاوردهای گاندی برای جهان امروز

سائوراب کومار

متن سخنرانی در شب مهاتما گاندی، پیام آور صلح

دهم مهرماه ۱۳۹۶

دستاوردهای گاندی برای جهان امروز به حدی بزرگ است که در یک سخنرانی کوتاه نمی گنجد؛ به همین سبب تصمیم دارم که به اجمال از دستاورهای و فلسفه او و سپس در مورد ارزشی که گاندی برای جهان امروز دارد سخن بگویم.
شخصیت گاندی ابعاد متعددی دارد؛ می توان به او به عنوان یک فرد متفکر و فیلسوف، یک رهبر، یک سیاستمدار، یک انسان شناس و انسان گرا و حامی مستضعفین و مظلومان، یک فرد روحانی و مذهبی نگاه کنیم. اگرچه مطمئنا می توان ابعاد دیگری هم از شخصیت او متصور شد.
اخیرا در یکی از سخنرانی ها، نخست وزیر هند گفت که گاندی فردی نیست که مقید و محدود به جغرافیا باشد؛ بلکه او به تمام دنیا و انسان ها تعلق دارد.
فکر می کنم بزرگترین دستاورد گاندی انرژی و بسیج کردن توان توده های مردم در مبارزات مردمی هند بود. دوم نحوه مبارزه منحصر به فرد و صلح آمیز او در مقابل استعمارگران بود که به پیروزی هم انجامید و هند را به استقلال رساند.
تفکر این مرد بزرگ، اساس سیاست گذاری های آتی هند را در زمان حکمرانی پس از استقلال، بنا گذاشت. اگرچه در بخش بین المللی و در هند این موضوع مورد بحث است که آیا به تمامی می توان از تفکرات گاندی در زمینه سیاست گذاری استفاده کرد یا خیر و اینکه آیا اگر این محتوا و مضمون به کار گرفته می شد به نفع مردم هند بود یا نه؟ موضوع بسیار عمیقی است.

• دکتر سائوراب کومار در شب «مهاتما گاندی، پیام آور صلح» (عکس از: متین خاکپور)

دستاورد بسیار مهم دیگر گاندی تاثیرگذاری اجتماعی او و طرفداری از زنان و حقوقشان بود. در تلاش هایی که برای حذف آسیب های اجتماعی زنان داشت، جامعه را به نقطه ای رساند که امروز می توانیم شاهد پیشرفت باشیم. پس این سئوال به جا می ماند که گاندی که بود و فلسفه او چه ابعاد و گستره ای داشت؟ سئوال بسیار دشواری است و من به کلیت آن اشاره می کنم. می بینم که استاد شایگان سری تکان می دهند و با لبخند تایید مطلب می کنند! تلاشم را خواهم کرد.
گاندی مطلقا ضد سلطنت بود؛ اما با میانه روی و میان گرایی هیچ مخالفتی نداشت. روشنی اش از نوعی بود که بدان روشنی و اشراف بنیادین گفته می شود. خیلی ها گفته اند که گاندی بر علیه علم و فناوری بود. شاید راه بهتری برای نگاه کردن به فلسفه او این باشد که چطور اساس فلسفه و تفکر غرب را زیر سئوال برده است. او فردی مذهبی بود اما نه ضد علم؛ صرفا دانش را به عنوان یک هماهنگ کننده و ایجادکننده نظم میان جان، تن، انسانیت و طبیعت می دید. از همه این ها مهم تر دیدگاه گاندی بر تفکر و فلسفه غرب بود که نبایستی بی رویه و ناهماهنگ از منابع طبیعی استفاده کرد؛ بلکه معتقد بود که انسان در بهره برداری از طبیعت و منابع آن بایستی پیرو نظمی باشد و آن را به صورت پایدار و قابل توسعه ببیند.
اکنون که به اوضاع دنیا نگاه می کنیم؛ و وقوع خشونت ها و وقایع تروریستی و تغییرات اقلیمی که حادث می شود؛ و مشکلاتی که بر سر راه توسعه پایدار کشور وجود دارد؛ باید از خود سئوال کنیم که آیا تفکر گاندی امروز هم جایگاهی دارد و می توان آن را به کار گرفت یا خیر؟ به نظر من جواب مثبت هست و در واقع با بحث هایی همانند جلسات امروز می توان به ابعاد دیگر فلسفه گاندی نگاه کرد و آن چیزی که در عالم امروز همچنان قابل بهره برداری برای فلاسفه و رهبران و سیاستگذاران است، تدوین کرد.
قبل از شروع جلسه از استاد شایگان سئوال کردم که نخستین بار که به هند آمدند، چه زمانی بود؟ و ایشان گفتند که در سال ۱۹۶۴ م بود و هنوز عطر وجود گاندی و تفکر او و گاندئیسم در فضای هند به مشام می رسید. بر این موضوع تاکید داشتند که هند امروز بسیار دستخوش تحول شده است.
تغییرات یک بخش طبیعی از زندگی انسان است و می توانند به خیر باشند و گاهی هم مورد علاقه نباشند. دولت فعلی هند قدم هایی را برداشته و اقداماتی را صورت داده است که ریشه و اساسشان همان تفکر گاندی است. با توجه به موضوع تغییرات اقلیمی و توسعه پایدار قطعا این موضوع را دیده اید که دولت فعلی هند اقدامات بسیار مهمی را صورت داده است. نخست وزیر در سخنرانی هایشان گفته اند که تفکر سنتی هندی که مبتنی بر هماهنگی با طبیعت است در کنار توافقات بین المللی خواهد بود که در زمینه حفظ اقلیم و جلوگیری از تغییرات بی رویه آن انجام خواهد شد. این رویکرد بسیار انعطاف پذیر دولت، منجر به حضور فعال و موثر هند در توافق نامه پاریس شد و بسیاری پروژه ها در هند مبتنی بر انرژی خورشیدی هستند. ریشه تمام این ها را می توان در رویکرد سازگار با طبیعت و منابع طبیعی گاندی دید؛ اگرچه معتقد هستم که اقدامات صورت گرفته شاید کفایت نکند و رسیدگی به موضوع تغییرات اقلیمی و سازگاری با طبیعت کارهای بیشتری هست اما مطمئنا همانند مساله توسعه پایدار سایر ایده ها و عقاید گاندی هم بایستی مورد نگرش و حتی مورد بازنگری قرار بگیرند تا بتوان ایده های بسیاری را استخراج کرد و به کار گرفت.
لزوم مطالعه و بررسی دقیق تر نحوه انتقاد گاندی به تفکر و فلسفه غرب امری مهم است. پایه بسیاری از مشکلات عالم امروز پیش فرض های ذهنی است که با آن ها جلو می رویم. این تفکرات باید در حیطه چالش آزموده شوند تا ببینیم چگونه می توان از فلسفه های مفید برداشت کرد؛ اگرچه این کار شاید انجام شده باشد اما فکر می کنم جای کار بیشتری داشته باشد و با عمق بیشتری می توان بدان پرداخت.