کتاب روان شناسی کودک نشر نی

 با پیشرفت روزافزون علم کتاب‌های زیادی هم در زمینه روانشناسی کودک نوشته شده است. والدین و مربیان هم با تهیه این کتاب‌ها می‌خواهند راهکارهای علمی درست و قابل اجرا را پیدا کنند و به کار گیرند. چرا که کودکی دوره‌ی حساسی است و در این دوران کودک نه تنها از نظر جسمی و مادی بلکه از نظر روحی، رشدی و ذهنی نیاز به توجه و مراقبت دارد. استفاده از کتاب‌هایی که بتوانید به والدین و مربیان کمک کنند تا در اصول تربیتی و پروشی کودک اصول و موارد آن را به کار بگیرند کم نیست. کتاب روانشناسی کودک نوشته‌ی دانشمند مشهور ژان پیاژه و همکارش منبع خوبی برای افراد است تا در زمانی کوتاه آگاهی خود را در زمینه رشد ذهنی کودک بالا ببرند.

درباره کتاب روانشناسی کودک

کتاب روانشناسی کودک اثر ژان پیاژه و همکاری خانم باربل اینهلدر اولین بار در سال 1966 در مجموعه چه می‌دانم در پاریس منتشر شد. کتاب روانشناسی کودک در سراسر جهان بارها تجدید چاپ شده است و درایران هم با ترجمه‌ی زینت توفیق از سوی انتشارات نی منتشر شده است. در این کتاب مطالعه رشد ذهنی کودک از تولد تا مرحله نوجوانی و بعد بزرگسالی طبق نظریه رشد مرحله‌ای پیاژه بررسی می‌شود. کتاب روانشناسی کودک کتابی است مختصر و کوتاه که به والدین می‌آموزد که «همان میزان یا حتی بیش از آن که کودک جلوه‌ای از بزرگسالی باشد، بزرگسال جلوه‌ی کودکی است؛ زیرا اگر بزرگسال با وسایل متعدد انتقال‌های اجتماعی، کودک را آموزش می‌دهد، هر بزرگسال، زندگی را با کودکی آغاز کرده و این امر از دوران قبل از تاریخ تاکنون بر این منوال استمرار داشته است». کتاب روانشناسی کودک به زبان ساده و روان نوشته شده است و مترجم کوشیده تا قبل از ارائه بخش‌های اصلی مقدمه‌ای از مفاهیم و اصطلاحات مربوط به نظریه‌های پیاژه را برای خوانندگان به زبان ساده توضیح دهد. در متن کتاب هم توضیحات ضروری به شکل زیر نویس آورده شده است.

چرا باید کتاب روانشناسی کودک را بخوانیم

یکی از نکاتی که باید درباره‌ی کتاب حاضر متذکر شد این است که این کتاب در حوزه‌ی روانشناسی کودک است به این معنی که روانشناسی خود کودک را مورد مطالعه قرار می‌دهد؛ و رشد ذهنی کودک را مرحله به مرحله از بدو تولد تا زمانی که فرد به عنوان بزرگسال وارد جامعه می‌شود را بررسی می‌کند. نباید به اشتباه تصور کرد که این کتاب درزمینه‌ی روانشناسی ژنتیک است چرا که روانشناسی ژنتیک که امروزه عنوان روانشناسی عمومی هم به آن اطلاق می‌شود رشد فردی یا در حقیقت کارکردهای ذهنی و نحوه پیدایش آنها و تحول آنها را در کودک را بررسی می‌کند. این کتاب به والدین کمک می‌کند تا با جنین‌شناسی، جنبه‌های نظری روانشناسی کودک، تاثیر محیط از نظر جسمی و ذهنی، عوامل زیستی، عوامل اجتماعی و ... را که به طور کلی در رشد کودک تاثیرگذار هستند را بررسی و مطالعه کنند. همچنین والدین این فرصت را می‌یابند که با آگاهی بیشتر نحوه تکامل ذهن و روان انسان را و تفاوت‌ها و تشابهات آن با نحوه تکامل اندام‌های بدن را بشناسند.

سرفصل‌های کتاب روانشناسی کودک

فصل اول. دوره حسی و حرکتی

فصل دوم. رشد ادراک

فصل سوم. کارکرد نشانه‌ای یا نمادین

فصل چهارم. عملیات «ملموس» اندیشه و روابط میانفردی

فصل پنجم. دوره نوجوانی و عملیات گزاره‌ای

نتیجه: عوامل رشد ذهنی

درباره ژان پیاژه

ژان پیاژه روان‌شناس، زیست‌شناس و شناخت‌شناس مطرح سوئیسی در سال 1896 در خانواده‌ای فرهنگی و تحصیل‌کرده به دنیا آمد. او به واسطه پژوهش‌های روان‌شناسی رشد و شناخت‌شناسی که داشته در جهان شهرت پیدا کرده است. پیاژه در سال 1929 به ریاست دفتر بین‌المللی آموزش منسوب شد و تا سال 1967 در این سمت ماند. او در سال ۱۹۳۴ در مقام رئیس دفتر بین‌المللی آموزش سازمان ملل متحد بیان کرد «تنها آموزش است که می‌تواند جوامع ما را در مقابل فروپاشی تدریجی یا خشونت‌بار حفظ کند».

پیاژه جایگاه ویژه‌ای برای آموزش کودکان قائل بود. چرا که از نظر او سازوکارهای ذهنی (هوش، زبان، اندیشه، داوری، استدلال و ...) و تحول و شکل‌گیری آن‌ها در طول رشد اتفاق می‌افتد. به همین دلیل او مطالعه‌ی خود را از کودکان آغاز می‌کند.

اولین شغل پیاژه بعد از فوق‌لیسانس روان‌شناسی، کار در آزمایشگاه بود. در این زمان بود که او به این موضوع علاقه‌مند شد که چرا همه کودکان اشتباهات مشابهی را انجام می‌دهند. نحوه استدلال کودک چه تفاوتی دارد؟ او تحقیقاتش را با فرزندان خود شروع کرد. به بازی کردن آن‌ها دقت کرد. به آنان سؤالات و مسائل علمی و اخلاقی ساده داد و از آن‌ها خواست که دلیل پاسخ‌های خود را بگویند. مشاهده‌های پیاژه او را متقاعد کرد که توانایی کودکان در تفکر و استدلال از یک سری مراحل عبور می‌کند، مراحلی که از لحاظ کیفی با یکدیگر تفاوت دارند. او رشد ذهنی را به چهار مرحله کلی تقسیم کرد که امروزه به نظریه رشد مرحه‌ای پیاژه معروف است. هر یک از این مراحل از مراحلی کوچک‌تر تشکیل شده‌است.

در سال ۱۹۵۵ پیاژه مرکز بین‌المللی شناخت‌شناسیِ ژنتیک را راه‌اندازی کرد و از همان سال تا پایان عمر ریاست آن را بر عهده داشت. به بیان ارنست فون گلاسرزفلد، پیاژه پیش‌گام گران‌قدر نظریه ساخت و ساز گرایانه معرفت است.

از کارهای اولیه خود در زمینه زیست‌شناسی، پیاژه به این باور رسید که اعمال زیست‌شناسانه عبارتند از گام‌هایی که در مسیر سازش‌یابی با محیط فیزیکی اطراف و به منظور کمک به سازمان‌یافتگی آن برداشته می‌شود.

درباره باربل اینهلدر

باربل اینهلدر روانشناس سوئیسی و همکار معروف ژان پیاژه بود. او در سال ۱۹۱۳ متولد شد و در سال 1997 از دنیا رفت. باربل در سال 1943 مدرک دکترای روانشناسی خود را گرفت. خانم اینهلدر تا زمان بازنشستگی در دانشگاه ژنو مشغول به تدریس بود و با ژان پیاژه در پروژه‌های تجربی که در زمینه‌ی رشد کودک بودند همکاری داشت. همکاری این دو با پایان‌نامه اینهلدر در حفاظت از کودکان آغاز شد و حدود ۵۰ سال ادامه داشت. آن‌ها در چندین نشریه به صورت مشترک همکاری داشتند. رشد تفکر منطقی را از دوران کودکی به نوجوانی (۱۹۵۸)، روانشناسی کودک (۱۹۶۶) و درک کودک از فضا (۱۹۶۷) از جمله همکاری‌های مشترک این دو شخص است.

در بخشی از کتاب روانشناسی کودک می‌خوانیم

اگر بتوان گفت که کودک تا اندازه‌ای جلوه‌ای از بزرگسالی است، پس می‌توان گفت که هر مرحله از رشد تا اندازه ای معرف مرحله بعدی است. این امر به ویژه در مرحله پیش از زبان گشودن آشکار است. این مرحله را می‌توان مرحله حسی و حرکتی نامید؛ زیرا کودک شیرخوار به سبب فقدان کارکرد نمادین، نه دارای اندیشه و نه دارای عاطفه‌ای است که به او امکان دهد، افراد و اشیا را در غیابشان به یاد آورد و مجسم کند؛ اما با وجود این کمبودها، رشد ذهنی طی دوره هجده ماهه اول زندگی، بسیار سریع و با اهمیت است. کودک در این دوره، مجموعه‌ای از زیرساخت‌های شناختی را به‌تدریج می‌سازد که منشا ساختارهای ادراکی و فکری بعدی او قرار می‌گیرند. همچنین برخی از واکنش‌های عاطفی اولیه که تااندازه‌ای تعیین‌کننده عواطف بعدی او هستند، در این دوره شکل می‌گیرند.

بخش اول. هوش حسی و حرکتی

هر معیاری که برای هوش پذیرفته شود آزمایش و خطای هدایت‌شده طبق نظر کلاپارد، بینش ناگهانی طبق نظر کوهلر و هماهنگی وسایل و هدف‌ها طبق نظر بوهلر، به هرحال وجود نوعی هوش در مرحله پیش از زبان گشودن در کودک تایید می‌شود، هوشی که در اصل جنبه عملی دارد، یعنی متوجه موفقیت‌هاست و نه بیان واقعیت‌ها. این نوع هوش نیز، سرانجام با ساختن نظام پیچیده‌ای از الگوهای عملِ همسان‌سازی، موفق به حل مجموعه‌ای از مسائل عملی (مانند دستیابی به اشیاءِ دور از دسترس، اشیاءِ پنهان‌شده و جز آن) می‌شود. همچنین وقایع را مطابق مجموعه‌ای از ساختارهای مکانی ـ زمانی و علّی سازمان می‌دهد. به‌هرحال در نبود کارکردهای نمادین و تکلم، این ساختارها، تنها به ادراک و حرکات متکی‌اند؛ یعنی بدون آنکه تجسم یا اندیشه در آن‌ها دخالتی داشته باشد، از طریق هماهنگی حسی و حرکتیِ اعمال به وجود می‌آیند.

۱. محرک، پاسخ و همسان‌سازی: اگرچه هوش حسی و حرکتی وجود دارد، اما تعیین زمان پیدایش آن بسیار مشکل است. البته طرح چنین مسئله‌ای بی‌معناست، زیرا پاسخ آن همیشه به معیاری وابسته است که برای تعریف هوش در نظر گرفته می‌شود. آنچه در عمل به چشم می‌خورد، توالی مراحلی است که به‌گونه‌ای قابل‌توجه به‌هم‌پیوسته‌اند و هر مرحله نسبت به مرحله پیشین، پیشرفت تازه‌ای را نشان می‌دهد. این پیشرفت تا زمانی ادامه می‌یابد که رفتارهای کسب‌شده، ویژگی‌هایی را نمایان کنند که روان شناسان آن‌ها را به‌عنوان ویژگی‌های هوش می‌شناسند.