کتاب دیده نشده

پیش درآمد

شروع همه چیز در روستای اِیوْبِری اواخر جولای یک تابستان خنک و مرطوب بود که ناگهان گرم و خشک شد. تپه های مارلبرو(۱) در میان بخار یک گرمای ناآشنا سوسو می زنند. در هوای خشک و بی باد، چکاوک ها بالای علف هایی که گوسفندان از آن خورده اند، آواز می خوانند. خورشید بی پروا و مغرور می درخشد. و سنگ ها، فرسوده و پوشیده با گلسنگ، مانند نگهبانانی با قدمت پنج هزار ساله ایستاده اند.
بنابراین، شروع همه چیز در مکانی بود که خاستگاه و غایت آن در روزگار باستانی گم گشته بود. نه مشخص است و نه می توان مشخص کرد که چرا سازنده های هِنج(۲) در عصر نوسنگی، تمام زمان و کوشش خود را صرف دوایر سنگی عظیم در اِیوْبِری و نیز تپه ای بزرگ در فاصله ی یک و نیم کیلومتری در سیلبِری(۳) کرده اند. بنابراین، شروع همه چیز در منظره ای است که در آن ناگفته ها و نادانسته ها خفته اند، و نشانه های ساخت بشر از گذشته ای دور، جهان منظم و یک دستی را به سخره گرفته است که صرفاً همان زمان حال زودگذر است.
قوم ساکسُن نام امروزی اِیوْبِری را بر آن نهادند. آن ها روستایی در حصار گودال و ساحل آن بنا کردند. با توسعه ی روستا در طول قرن ها، بسیاری از این سنگ ها جابجا یا دفن شدند. بعدها، از آن ها به عنوان مصالح ساختمانی استفاده کردند و خندق نیز به زباله دانی تبدیل شد. بدین ترتیب بنای هِنج فرسوده شد.
سپس در دهه ی ۱۹۳۰، اَلکساندِر کِیلِر، میلیونِر و باستان شناس غیرحرفه ای نیمی از روستا را خرید و ویران کرد، سنگ ها را بلند کرد، خندق را پاک و دوایر سنگی را بازسازی نمود. زمان به گذشته بازگشت. سازمان حمایت از آثار باستانی وارد صحنه شد. بنای هِنج از نو شکفت.
حدود چهل سال از آن روزها می گذرد. یک شاهین که در حال اوج گرفتن است، دید کاملی به محیط هِنج دارد؛ مجموعه ای از دوایر سنگی که از سوی نسل های بعدی به چند تکه تقسیم شده است. جاده ی اصلی به صورت زیگ زاگ از میان این روستای به جا مانده از دوران باستانی عبور می کند. وسط جاده کافه ی رِد لایِن(۴) قرار دارد. در آن سوی جاده، بقایای محصور شده ی دو سنگ دیده می شود که یکی بلند و باریک و دیگری کوتاه و گِرد است که به سنگ های آدم و حوا شهرت یافته اند. دروازه ای در این حصار هست که روبه روی پارکینگ کافه رِد لایِن قرار دارد و دروازه ای دیگر نیز در خیابان گرین در آن سوی خانه ی سیلبِری هست که قبلاً محل زندگی یک وزیر بوده است.
دوشنبه بعدازظهر جولای ۱۹۸۱ بود که تعداد کمی از بازدید کنندگان به دیدن هِنج آمده بودند. پشت یکی از میزهای جلو کافه رِدلایِن، مردی تنها نشسته و نوشیدنی اش را به دست گرفته بود. او لاغراندام بود، موهایی تیره داشت و بیست و چند ساله به نظر می رسید. شلوار جین و بلوزی به تن داشت که یقه اش باز بود و آستین آن را بالا زده بود. در کنار او یک دفترچه یادداشت و قلم روی میز قرار داشت. با بی حوصلگی به آن سوی جاده به سنگ ها نگاه می کرد. نگاهی که به ساعتش انداخت، نشان داد که منتظر چیزی یا کسی بود. جرعه ای از نوشیدنی اش را خورد و لیوان را پایین گذاشت. نور خورشید می درخشید.
صدای یک بچه به گوشش رسید. مرد سرش را برگرداند. زنی را همراه سه کودک دید که از کنار ساحل سنگ ها نزدیک می شدند. دو تن از کودکان به سوی سنگ ها می دویدند: یک پسر و یک دختر. پسربچه نه یا ده ساله بود و کفش بِیس بال، شلوار جین و تی شرت قرمز به تن داشت. دختر نیز چند سال کوچک تر از او بود. صندل، جوراب سفید و لباسی با خال های آبی و سفید پوشیده بود. هر دو موهایی صاف داشتند، اما موهای پسر کوتاه، و موهای دختر بلند و دم اسبی بود. زن همراه آن ها، پشت سرشان بود و قدم هایش را هماهنگ با خردسالی برمی داشت که در کنار او تاتی تاتی می کرد. این دختربچه ی کوچک یک لباس مکانیکی خاکستری روی تی شرتی راه راه پوشیده بود. موهایش را با کش صورتی خرگوشی بسته بود. رنگ موهایش نشان می داد که بی شک خواهر دو کودک دیگر بود.
زنِ همراه آن ها آن قدر جوان بود که بعید به نظر می رسید مادرشان باشد. او که لاغر بود و موهایی تیره داشت، مطمئناً دوران بیست سالگی خود را به سر می برد. شلوار کِرِم و بلوزی صورتی به تن داشت. بیش تر توجه او به سوی دختربچه ی کنارش معطوف بود.
با نزدیک شدن آن دو کودک به سنگ ها، مردی از میان آدم و حوا بیرون آمد که تا قبل از آن دیده نشده بود. او مردی قدکوتاه و چاق با کفش کوهنوردی و لباس ماهیگیری بود. صورتی گِرد و موهایی کم پشت داشت و عینک زده بود. بهش می خورد سنش بین ۳۵ تا ۵۰ سال باشد. دو کودک ایستادند و به او خیره شدند. چیزی گفت. پسرک جواب داد و جلو رفت. آن مرد چیزی از یکی از جیب هایش درآورد. پسرک یک قدم جلوتر برداشت.
آن زن با عجله به سمت شان رفت تا به آن ها ملحق شود. محتاطانه قدم برداشت و توجهش از کودک نوپا منحرف شد. کودک با قدم های کوچک خودش او را دنبال کرد تا این که روی چمن ها نشست و گل های آلاله را واکاوی کرد.
مردی که بیرون رِد لایِن بود نظاره گر همه ی این صحنه بود؛ صرفاً به این خاطر که چیزی تماشایی تر آن جا نبود. خطر یا تهدیدی ندید. حتی وقتی مرد دیگری از پشت خانه ی سیلبِری وارد میدان دید او شد، واکنشی از خود نشان نداد. این مرد، موهایی کوتاه داشت و هیکلی بود. لباس ارتشی به تن داشت و تند قدم می زد. آن زن که نمی توانست مرد را پشت سرش ببیند، با مردی که لباس ماهیگیری به تن داشت صحبت می کرد.
سپس اتفاق رخ داد. مردی که در حال دویدن بود، بازایستاد و خم شد، کودک را بغل کرد و طوری بلندش کرد که انگار از آلاله هایی که کودک به دست گرفته، سبک تر بود و از راهی که آمده بود با عجله برگشت.
مردی که لباس ماهیگیری به تن داشت، اولین کسی بود که واکنش نشان داد. به زن چیزی گفت و با انگشت نشان داد. او برگشت و نگاه کرد. دستش را روی دهانش گذاشت. دنبال مردی که کودک را گرفته بود دوید. مردی که بیرون رِد لایِن نشسته بود، دیگر نمی توانست او را ببیند. همه چیز خیلی سریع و خیلی آرام رخ می داد. وقتی اتفاقات بعدی رخ داد، مردی که در حال نوشیدن بود کاری جز بلند شدن و متعجب شدن نکرد.
یک وَن ترازیت سفید از گوشه ی خیابان گرین وارد صحنه و درِ عقب آن بسته شد. کودک و رباینده ی آن داخل وَن بودند. همه این چنین برداشت کردند، چرا که آن زن تنها کسی بود که آن ها را در حال سوار شدن دیده بود. یک مرد دیگر وَن را می راند. این هم جزو برداشت مردم بود، البته هیچ کس او را ندیده بود.
پسرک بین آدم و حوا بی حرکت ایستاده بود. شوک این اتفاق بدنش را کرخت کرده بود و نمی دانست باید چه کار کند. اما خواهرش چنین عکس العملی نداشت. از میان دروازه به سمت جاده ی اصلی دوید. می دانست که خواهرش را از او دزدیده بودند و به نظر مصمم می رسید تا از این دزدی جلوگیری کند. چفت دروازه را باز کرد و به سرعت دوید.
وَن به سمت راست رفت و وارد جاده ی اصلی شد. ماشین دیگری که به سمت شمال می رفت، سرعتش را کم کرد و به شدت ترمز گرفت تا مانع تصادف شود و سپس بوق زد. راننده ی ون توجهی نکرد، شتاب گرفت و نزدیک بود با دیوار پارکینگ کافه برخورد کند.
دخترک در کنار جاده نایستاد. به سمت جلو و به سوی مسیر وَن دوید. نزدیک آن شد و دستانش را طوری بالا برد که انگار به آن دستور می داد توقف کند. وَن با سرعت می آمد. دخترک از جایش تکان نخورد. در یک لحظه ی نفس گیر، فاصله ی بین وَن و دخترک از بین رفت.
صدای ضربه ی ناشی از برخورد فولاد با گوشت تن به گوش رسید. بدن ضعیف دختر در هوا چرخ زد. وَنِ سفید رنگ و پشت سر آن ماشین سبز تیره ای که سرعتش کم تر بود در خیابان دیده می شدند. هیچ یک از آن ها توقف نکردند. راننده ی ماشین سبز رنگ مجبور نبود برای اجتناب از برخورد با بدن له شده در گوشه ی جاده مسیرش را تغییر دهد. وَن و ماشین ناپدید شدند. همه از حرکت ایستادند.
فقط در یک لحظه اتفاق افتاد. خیلی زود همه خواهند دوید. پسرک گریه خواهد کرد. آن زن جیغ خواهد کشید. مردی که بیرون رِد لایِن در حال نوشیدن بود، از روی دیوار محل پارک خودرو خواهد پرید، چشمش به مکانی خواهد افتاد که دختر افتاده بود. آسفالت زیر بدنش با خونی که کم کم کل جاده را فرا خواهد گرفت، تیره رنگ خواهد شد. انگار چشمان دخترک به این مرد خیره خواهند شد؛ با نگاهی بی جان و بی روح.
اما این آینده بود، آینده ای که در سکون و سکوت این لحظه ی یخ زده محبوس شده بود.

یک

پراگ(۵) زمستان متغیری را پشت سر می گذاشت. هوای خنک جایش را به برف و یخ زدگی داد. وقتی دِیوید آمبِر قبول کرد که راهنمای تور آژانس جولی برولی باشد، به باد سرد زیر صفر درجه، پیاده روهای لغزان و جویبارهای پر از گل ولای فکر نکرده بود. اما این شرایط کاری او بود و جولی برولی هرگز برنامه ای را لغو نمی کرد.
آمبِر که مردی لاغراندام، محزون و در دهه ی چهل زندگی اش با موهای جوگندمی بود، از سرما گردنش را با یقه ی کتش پوشاند، از آپارتمانش خارج شد و به سمت ایستگاه تراموا رفت. خدای من چه قدر هوا سرد بود. این اولین بار نبود که در هوایی به این سردی در سکوت از خود پرسید: «من این جا چه کار دارم؟»
خودش می دانست که بهتر بود به پاسخ فکر نکند. بعد از پایان قرارداد تدریس در تابستان گذشته، فقط به خاطر میلِنا مانده بود. اما حالا میلِنا رفته بود. دوستان و آشنایانی در پراگ داشت، از جمله ایوانا، رئیس جولی برولی. اما دلایل بسیاری بود که نشان می داد چه قدر در این شهر بی هدف بود.
در ایستگاه اتوبوس ایستاد و این پا و آن پا می کرد تا گرم شود، یا آن که حداقل از این سردتر نشود. هیتِری که در بلوک محل زندگی اش بود باید سرویس می شد، درست مثل بسیاری از چیزهای دیگر در بلوک. وقتی آپارتمان خودش طی سیل عظیم آگوست ۲۰۰۲ زیر آب رودخانه ی وِلتاوا(۶) از بین رفت، به طور موقتی به آن جا نقل مکان کرده بود. آن موقع در انگلستان بود، اما تقریباً تمام وسایلش در آپارتمان بودند. سیل، خاطرات گذشته اش را با خود برده و خلئی در او ایجاد کرده بود که در این شانزده ماه هرگز پُر نشد.
نوک سفید و قرمز تراموا از دور دیده شد. آن هایی که در ایستگاه تراموا منتظر بودند، از جا بلند شدند. تراموا ایستاد و مسافران سوار شدند. آمبر وارد واگن دوم شد چرا که صندلی خالی در آن بیش تر بود. روی یکی نشست و با حرکت تراموا چشمش را بست. به همین خاطر، متوجه مرد سینه کفتری و قدکوتاهی نشد که پانچو، دستکش، شال و کلاه پشمی به تن داشت و در حال بسته شدن درها پرید بالا. هر چه باشد، آمبِر دلیلی نداشت حواسش را جمع کند. تراموایی در پراگ در فصل زمستان، جایی نبود که انتظار داشته باشد گذشته اش به دنبال او بیاید.
وقتی تراموا به میدان وِنسِسلاس(۷) رسید، آمبر پیاده شد و به سمت یادبود وینسِسلاس روبه روی موزه ی ملی رفت، جایی که محل تجمع گردشگرهای بیچاره ای بود که حاضر شدند بابت یک تور پیاده روی شش ساعته دور شهر و دیدن جاذبه های گردشگری آن هزار کرونا بپردازند. حدود دوازده توریست که طبق معمول، ترکیبی از سن ها و ملیت های مختلف بودند، در کنار مجسمه ی قدیسه ی بوهِم(۸) ایستاده بودند و کتابچه ی راهنما در دست شان بود.
ایوانا که در حال دریافت پول از آن ها بود، با لبخند از راه رسیدن آمبر را تصدیق کرد. وقتی داشت یک چتر با نقش باران را به او می داد، بهش گفت که دیر کرده است.
او پاسخ داد:(۹)«Je mi lito». معذرت خواهی یکی از چند چیزی بود که در چک استاد آن شده بود. «خواب ماندم.»
ایوانا هم چنان لبخندزنان بود و به مشتریانش او را معرفی کرد. برای جلوگیری از هرگونه گله و شکایت راجع به این که چرا آمبر در پراگ به دنیا نیامده و بزرگ نشده، او را دکتر رشته ی تاریخ معرفی کرد.
یک نفر بود که دیر از راه رسید و وارد گروه گردشگران شد. آمبر که متوجه حضور این مرد در تراموا نشده بود، این جا هم به او اهمیت نداد و توجهش را جلب نکرد. ایوانا برای آن ها روز خوبی را آرزو کرد و به دفتر جولی برولی رفت. یک تماس تلفنی دریافت کرد و بعد از آن قرار شد به صرف یک ناهار چکی لذیذ آن جا را ترک کند.
آمبر در هوای سرد یک نفس عمیق کشید و با خود گفت: «خوش به حال ایوانا.» سپس راجع به بهار ۱۹۶۸ در پراگ و انقلاب مخملی ۱۹۸۹ توضیح داد. هر چه باشد، او یک مورخ بود، البته نه تا درجه ای که ایوانا او را توصیف کرد. او هرگز تحصیلات دکترای خود را به اتمام نرساند.
تور ادامه داشت. به موقع به میدان اولد تاون(۱۰) رسیدند و شاهد به صدا درآمدن ناقوس ساعت نجومی شدند. سپس از پل چارلز عبور کردند، به کلیسای سنت نیکلاس رفتند، و با مترو به پارک پِترین رفتند. برف تا مچ پای شان را در پارک پوشانده بود و از سرعت آن ها می کاست. آن هایی که لباس کافی نپوشیده و شال و کلاه نکرده بودند، تازه فهمیدند که بابت چه چیزی نام نویسی کرده بودند. سپس به رستورانی رفتند.
انگار قراردادی که بین ایوانا و صاحب رستوران بسته شده بود، کیفیت غذا را شامل نمی شد. رُست بیف شور بود، کدو مزه ی سرکه می داد و دسر، سِفت بود. ولی کسی شکایتی نداشت.
مرد قدکوتاهی که حدود شصت، هفتاد سال داشت و دیر به گروه رسیده بود، سر میزی متفاوت نشست و با همراهانش حرف نمی زد. وقتی کلاه پشمی اش را برداشت، سر طاس، چشمان آبی و گونه های استخوانی اش دیده شد. به نظر می رسید که در طول صرف ناهار، چشم از دیوید آمبر برنداشت.
با اتمام ناهار، گروه به موقع به کاخ رسید تا سر ساعت دو شاهد تغییر شیفت سربازان نگهبان باشند. بعد از دیدار از قصر سلطنتی، تور گردشگری آن ها در محل تولد فرانس کافکا به پایان رسید. در پایان آمبر به آن ها گفت که امیدوار است روز ملال آوری را سپری نکرده باشند. بعضی لبخند زدند، بعضی تشکر کردند و یک نفر انعام خوبی داد. سپس گروه از هم جدا شدند.
بعدازظهر بود و هوا رو به سردی می رفت. آمبر با عجله به یک کافه رفت. در آن ساعت از روز، مطمئن بود که جا برای نشستن پیدا خواهد کرد؛ که واقعاً هم بعد از یک روز خسته کننده به استراحت نیاز داشت. سر میز کنار پنجره نشست.
مردی تنومند بالای سرش ظاهر شد. آمبر سرش را بالا گرفت و در کمال تعجب گردشگر تازه وارد را شناخت، یا حداقل ترکیب پانچو و کلاه پشمی را به یاد آورد. او یکی از گردشگران بود.
آمبِر گفت: «سلام. چه چیزی شما را به این جا کشاند؟»
«تو.» مرد کلاهش را درآورد و زخمش را باز کرد، و با چشمان آبی مصمم خود به آمبِر خیره شد.