کتاب بیشعورها؛ نظریه‌ای درباره دونالد ترامپ

پیشگفتار

به نظر می رسد دونالد ترامپ حساسیت فوق العاده ای نسبت به دست هایش دارد. این قضیه از آنجا شروع شد که، مجله اسپای(۱) از سال ۱۹۹۸ به بعد، دائماً او را «نوکیسه کوتاه انگشتی»(۲) خطاب می کرد. ترامپ بارها تلاش کرد به این اتهامات پاسخ دهد، البته او با این قضیه که یک ثروتمند نوکیسه، بی نزاکت و ضد روشنفکر نامیده شود، مشکلی نداشت. به گفته گریدون کارتر(۳)، از بنیانگذاران مجله اسپای، مشکل ترامپ، خطاب شدن به عنوان یک «کوتاه انگشتی» بود. او می گوید: «تا به امروز، نامه هایی را گاه و بیگاه از ترامپ دریافت کرده ام که در آن ها عکسی از او قرار داده شده بود که اغلب صفحه پاره شده ای از یک مجله بودند. او در همه آن ها، با کشیدن یک حلقه طلایی رنگ به دور انگشتانش تلاش کرده بود که نشان دهد طول انگشتانش طبیعی است». کارتر خاطرنشان می کند: «من حقیقتاً برای چنین آدم بیچاره ای احساس تاسف می کنم، چرا که از نظر من انگشتانش واقعاً غیرطبیعی هستند.(۴)
اما این کنجکاوی درباره انگشتان ترامپ و حاشیه های آن چگونه به عرصه سیاست امریکا کشانده شد؟ جواب به یکی از بزنگاه های تاریخی ایالات متحده، یعنی مناظره های ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۶ برمی گردد که در آن سطح ادب و نزاکت در ادبیات سیاسی امریکا سقوط کرد. در یکی از مناظره ها مارکو روبیو(۵)، سناتور فلوریدا، انگشتان کوتاه ترامپ را به سخره گرفت. ترامپ در پاسخ به این اظهارنظر، دستانش را بالا برد و گفت: «به این دست ها نگاه کنید، آیا این دست ها کوتاه هستند؟». این جملات را طوری ادا کرد که انگار بقیه برای پاسخ به بازبینی دستان او نیاز دارند. سپس به دستان خود اشاره کرد و گفت: «اگر این دست ها کوچک باشند، چیز دیگری نیز باید کوچک باشد. من به شما اطمینان می دهم که در این زمینه مشکلی وجود ندارد. تضمین می کنم!».
این مسئله باعث می شود در ذهن ما این سوال مطرح شود که کدام بیشعور برای منحرف کردن توجه افراد از اظهارات ایراد شده درباره عدم صلاحیتش به بیان مطلبی دوپهلو و بی ادبانه درباره اندام جنسی اش می پردازد و از ما می خواهد که با انتخاب او به سمت ریاست جمهوری امریکا، مسئولیت کدهای هسته ای(۶) و آینده فرزندان مان را به او بسپاریم. پرسش مهم تر این است که کدام بیشعور می تواند بارها و بارها از این خط قرمزها عبور کند، اما به چنان محبوبیتی برسد که از طرف حزبش نامزد احراز پست ریاست جمهوری شود؟ (دقیقاً زمانی که من در حال نوشتن این کتاب هستم)؛ یعنی هیچ فرد باشعوری وجود ندارد که برای احراز این پست از او لایق تر باشد؟ مثلاً فرماندار کِیسیک(۷) نمی تواند گزینه مناسب تری باشد؟ و اگر هم چاره ای جز انتخاب از میان بیشعورها نداریم، چرا به جای انتخاب بیشعورهای معمولی تر و یا بیشعورهای متوسط (یعنی آن هایی که در مرز بیشعوری قرار دارند)، به سراغ بیشعور اعظم(۸) برویم؟ مگر این بیشعور چه ویژگی خاصی دارد؟(۹)
در اینجا به هیچ وجه، سوال درباره باشعور یا بیشعور بودن ترامپ را مطرح نمی کنیم. چرا که در این مورد خاص، اجماع گسترده ای وجود دارد. اصلاً نمی توان صفتی بهتر از بیشعور را برای توصیف او پیدا کرد. در واقع همین بیشعوری باعث شده که ترامپ همین هوادارانش را جذب کند.
سوال این است که کدام نوع از انواع بیشعوری می تواند دست به چنین کار خطیری بزند و این خیل عظیم طرفداران را دست و پا کند؟ در پاسخ باید گفت این سوال، پرسشی در حوزه بیشعورشناسی است. در میان گونه های موجود در اکوسیستم بیشعوری، ترامپ دقیقاً به کدام گونه تعلق دارد؟ و آیا گونه ای که بدان تعلق دارد، می تواند مشخص کند که ترامپ از شرایط لازم برای دستیابی به این پست خطیر برخوردار است یا خیر؟ در نوشته های قبلی ام در زمینه نظریه بیشعوری(۱۰)، به تعریف افراد بیشعور و شرح ویژگی اساسی شخصیتی آن ها پرداخته ام:

«بیشعور، آدمی است (بیشتر اوقات یک مرد) که به طور نظام مند به خودش اجازه می دهد که در روابط اجتماعی اش احساس حقانیت کرده و خود را به غلط محق بداند و این حس در او بسیار عمیق و ریشه دار است؛ حسی که او را در برابر اعتراض دیگران مصون می دارد».

در واقع بیشعور این سه خصیصه را دارد:
* یک بیشعور به خود اجازه می دهد که در روابط اجتماعی اش، امتیازات خاصی برای خودش قائل شود و این کار را به طور نظام مند به انجام می رساند.
* او همه جا خود را بر حق می داند و این حس در او بسیار عمیق و ریشه دار است.
* اعتراضات دیگران هیچ تاثیری بر روی فرد بیشعور ندارد.

بیشعور آدمی است که درمواقع غیراضطراری، نوبت را در صف اداره پست رعایت نمی کند، در آسانسور شلوغ با صدای بلند با تلفن همراهش صحبت می کند، بین سه خط ترافیک لایی می کشد، ماشینش را در محوطه پارک دو ماشین می گذارد و در کافی شاپ، به دلیل اشتباه پیش آمده در سفارشش، پیش خدمت را سرزنش می کند. او این کارها را به طور نظام مند و تقریباً در همه جا انجام می دهد.
آدم بیشعور برای خود امتیازات خاصی قائل است، چرا که خود را ثروتمندتر و باهوش تر از قشر متوسط جامعه می داند. برعکسِ، آدم نادان بعد از اینکه دست به کار احمقانه ای می زند، عذرخواهی می کند (مثلاً می گوید: «آخ، ببخشید که مثل احمق ها رفتار کردم»)؛ یک بیشعور تمام عیار ـ که بیشعوری ویژگی اصلی اش است ـ نه نیازی به عذرخواهی دارد و نه به اعتراضات دیگران وقعی می گذارد.
او ایمان دارد که یک فرد خاص است و قوانین و اصول رفتاری در مورد او صدق نمی کنند. فرد بیشعور شاید از روی عمد در پی بهره برداری از دیگران در روابط فردی نباشد، اما اغلب به وظایفش در برابر دیگران عمل نمی کند. او قواعد اجتماعی در رفتارش را به راحتی نقض می کند، چون خودش را تافته جدابافته می داند. مسئله مهم تر این است که او آشکارا از این نوع سبک زندگی پیروی می کند؛ هیچ اهمیتی هم به خشم و اعتراض دیگران در برابر خود نمی دهد، و با اعتماد به نفس بالا بر این باور است که نیازی ندارد در مورد منصفانه و قابل قبول بودن امتیازاتی که برای خود قائل شده است، پاسخ گو باشد. درواقع از پرسش هایی که در مورد رفتارهای او مطرح می شود، احساس آزردگی می کند.
این مسئله از نظر او بدین معناست که احترامی را که سزاوارش است، دریافت نمی کند. بیشعورهای بزرگ تاریخ، مانند ناپلئون، سیسیل رودز و یا دیک چنی (بدون در نظر گرفتن هیتلر و استالینِ روان پریش که موارد متفاوتی محسوب می شوند)، اغلب خودشان را از نظر اخلاقی بسیار کامل می دانستند. اما حس حق به جانب بودن ترامپ از بیشعوری جدیدتری نشئت می گیرد، که باعث شده او حرف های غیرمنطقی و احمقانه اش را با اعتماد به نفس کامل بیان کند. در مورد اینکه چرا او خود را فردی متفاوت تلقی می کند، پاسخی بسیار ابلهانه می دهد. مثلاً اگر کسی از او بپرسد «چه عاملی تو را تا این حد خاص کرده است؟»، او پاسخ هایی احمقانه مانند این ها می دهد: «من پیروز هستم» یا «زیبایی من، ثروت فراوان من است» یا «چه دلیلی بالاتر از این؟ من ثروتمندم». «من برنده هستم». «من بهترینم».