کتاب ایران بین دو انقلاب

اهمیت تاریخ آنقدر در درک ما از محیط و شرایط جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم آنقدر مهم است که «گوته»، ادیب و فیلسوف آلمانی در این باره می‌گوید:«کسی که از سه هزار سال بهره نگیرد، تنگدست به سر می‌برد.» اتفاق‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در طول  هر دوره از تاریخ، بر زندگی نسل‌های بعد بسیار تاثیرگذار است.

وقایع صد سال گذشته‌ی ایران هم در حالی‌که دور به نظر می‌رسند بر شرایط اجتماعی حال حاضر کشور تاثیر گذار هستند. کتاب ایران بین دو انقلاب، درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر با نگاهی همه جانبه، تمام مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی دوره مشروطه تا انقلاب اسلامی را برای خواننده بازگو می‌کند.

خلاصه ایران بین دو انقلاب

ایران بین دو انقلاب از دوره‌ی قاجار شروع شده و اتفاقاتی که منجر به انقلاب مشروطه شده را بررسی کرده است. کتاب به این قسمت از تاریخ بسنده نکرده و رویدادهای پس از انقلاب مشروطه و روی کار آمدن دولت رضاشاه را تحلیل کرده است. آبراهامیان نویسنده‌ی کتاب عوامل تاثیرگذار بر سقوط حکومت رضا شاه و شکل‌گیری دولت پهلوی که در دهه چهل شمسی رخ ‌داده است را هم بررسی می‌کند. و به تاثیر دین در مسیر انقلاب می‌پردازد و مجموعه عواملی که منجر به رخداد انقلاب 57 شده را توضیح می‌دهد. همچنین در بخش آخر کتاب نقش اقدامات موثر امام خمینی (ره) در شکل‌گیری انقلاب اسلامی را روایت می‌کند. به گفته‌ی خود آبراهامیان در ایران بین دوانقلاب ، منابع نگارش این کتاب گنجینه‌ی اطلاعات دفتر هند و دفتر امور خارجه بریتانیا، مذاکرات مجلس شورای ملی و نشریات فارسی زبان داخلی و خارجی بوده است.

ایران بین دو انقلاب، درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر  Iran Between Two Revolutions تاریخ معاصر ایران را در بازه‌ی زمانی هفتاد ساله‌ تحلیل و بررسی می‌کند. بیشتر اطلاعات مربوط به کتاب در دهه‌ی چهل شمسی جمع‌آوری و در سه بخش و یازده فصل تدوین شده است.

آبراهامیان، تاریخ‌نگاری ایرانی‌؟

یرواند آبراهامیان Ervand Abrahamian نویسنده‌ی ارمنی-آمریکایی است که برای نوشتن کتاب‌های تاریخی‌اش شناخته شده است. او در تهران به دنیا آمد و در کودکی به بریتانیا مهاجرت کرد و در آنجا تحصیلات خود را در رشته‌ی تاریخ در دانشگاه آکسفورد گذراند. پس از مهاجرت به آمریکا تحصیلات خود را در مقطع دکترا در دانشگاه کلمبیا ادامه داد. یرواند آبراهامیان تاریخ ایران را در چند دانشگاه از جمله آکسفورد و پرینستون تدریس کرده و بعد از آن در دانشگاه نیویورک به تدریس تاریخ جهان و خاورمیانه ادامه داده است.

آبراهامیان کارنامه‌ی درخشانی در زمینه‌ی تاریخ‌نگاری دارد و در سال 2010 به عنوان عضوی از آکادمی علوم و هنرهای آمریکا انتخاب شد. این نویسنده با تالیف کتاب ایران بین دو انقلاب توانست بسیاری از روایت‌های تاریخ معاصر ایران را به تصویر بکشد. از جمله کتابهای دیگر او می‌توان به «کودتا»، «تاریخ ایران مدرن» و «مردم در سیاست ایران» اشاره کرد. همچنین از او مقالات بسیاری در زمینه‌ی تاریخ وجود دارد. کتاب «کودتا» آخرین اثر نویسنده است که با نام فرعی «28 مرداد، سازمان سیا و ریشه‌های روابط ایران و آمریکا در عصر مدرن» توسط «نشر نی» با ترجمه «محمد ابراهیم فتاحی» به تازگی منتشر شده است.

آبراهامیان به تاثیر از تامپسون

یرواند آبراهامیان در نگارش تاریخ از «ای. پی. تامپسون» تاریخ‌نگار انگلیسی که کتاب «تکوین طبقه کارگر در انگلستان» را نوشته است تاثیر گرفته است. یرواند آبراهامیان در کتاب ایران بین دو انقلاب به تاثیر از تامپسون و عدم یکپارچگی‌ در ایران و اوضاع سیاسی حاکم، جامعه‌ی ایران را بر اساس طبقات تحلیل کرده است. این نویسنده ایران را سرزمینی متنوع می‌داند و این تنوع را «شبیه موزاییکی رنگارنگ و شهر فرنگی غریب» تعریف می‌کند؛ چون در ایران تفاوت‌های نژادی، زبانی، جغرافیایی و مذهبی آشکارا دیده می‌شود. او معتقد است همین پراکندگی اجتماعی یکی از دلایلی بود که با سواستفاده از آن رضاشاه توانست قدرت بگیرد و حکومت بکند.

«دکتر آقاجری» استاد تاریخ دانشگاه تربیت مدرس درباره‌ی طبقه‌بندی جامعه‌ی ایران می‌گوید: «ما این فرآیند را در ایران تا دوره قاجار درحال تجربه کردن بودیم اما بعد از مشروطه یک گسست در این زمینه روی داد که این امر به‌ دلیل گسستی بود که در پروسه تحولات اقتصادی ایران اتفاق افتاد یعنی آن شیوه تولید و ساختار اقتصادی سنتی ما از درون متحول نشد که بعد نیروی کار آن هم که در نظام استاد و شاگردی به تدریج متحول شده و به کارگر کارخانه و پرولتاریای صنعتی جدید تبدیل شود. به عبارت دیگر هجوم سرمایه‌داری در قرن ۱۹ و ورود بی‌سابقه کالاهایی که از انگلستان و روسیه به ایران آورده شد، موجب فروپاشی مانوفاکتورهای سنتی و پیشه‌وری ما شد. به این ترتیب پس از نابودی آن ما آغاز به وارد کردن کارخانه‌های جدید در دوره رضاشاه و بعد از آن کردیم. این کارخانه‌ها نیروهای تازه‌ای را به‌عنوان کارگر جذب کردند یا پس از اصلاحات ارضی روستائیانی که بی‌زمین شده بودند و در شهرهای بزرگ، حاشیه‌نشین شدند به‌عنوان کارگر ساده در کارخانه‌ها به کار مشغول شدند.»

سمت‌و‌سوی ایران بین دو انقلاب

با کمی جست‌و‌جو در حوزه‌ی تاریخ‌نگاری معاصر ایران متوجه می‌شویم کتاب‌های بسیاری در زمینه‌ی تاریخ این دوران از ایران نوشته شده‌ است ولی ایران بین دو انقلاب نسبت به سایر کتاب‌ها از توجه بیشتری برخوردار است؛ زیرا جزییات بیشتری از اتفاقات سده اخیر را بازگو می‌کند. این کتاب علاوه بر اینکه برای علاقه‌مندان به تاریخ شامل اطلاعات و جزییات زیادی است برای کسانی که می‌خواهند مطالعه تاریخ معاصر را شروع کنند، هم مناسب است. گروهی از افراد معتقد هستند دکتر آبراهامیان این کتاب را با جانب‌داری نوشته است و از واقعیت‎هایی چشم‌پوشی کرده است. مخالفت این دسته از منتقدین به این دلیل است که آبراهامیان در این کتاب بیش از حد درباره‌ی سیر ظهور و سقوط حزب توده به عنوان یکی از احزاب چپ ایران نوشته است.

ترجمه و انتشار ایران بین دو انقلاب

«نشر نی» اولین بار این کتاب را در سال 1378 با ترجمه «احمد گل محمدی» و «محمدابراهیم فتاحی» منتشر کرده است.

نشر نی در مقدمه‌ی کتاب تاکید کرده است:«آن چه آثار و تحقیقات یرواند آبراهامیان و به ویژه ایران بین دو انقلاب، مهمترین اثر وی، را از بسیاری آثار منتشر شده دیگر در این دوره متمایز می‌سازد زمینه خاص بررسی‌های اوست و سابقه علائق وی؛ نخست آن که در رویکرد به فراز و نشیب‌های تاریخی ایران معاصر، زمینه کار را بر جامعه‌شناسی سیاسی نهاده و پرسش‌هایی را مد نظر دارد که حاصل تحقیق را به صرف بازسازی رخدادها محدود نمی‌کند. و دیگر آن که مطالعات و بررسی‌های خود را در زمینه تاریخ معاصر ایران سال‌ها پیش از آشکار و غیرقابل اجتناب یافتن این موضوع، یعنی از مدت‌ها قبل از انقلاب، آغاز کرده است. بخشی از این بررسی‌ها که در همان ایام به صورت مقاله‌هایی منتشر شدند ومورد بحث و نقد قرار گرفتند بدنه اصلی این کتاب را تشکیل می‌دهند.»

«احمد گل‌محمدی» یکی از مترجمان این کتاب، فارغ‌التحصیل رشته‌ی جامعه‌شناسی سیاسی از دانشگاه تهران است که در دانشگاه به‌عنوان دانشیار تدریس می‌کند. از کتاب‌های دیگر «احمد گل محمدی» که pdf آنها در فیدیبو موجود است می‌توان به «چیستی، تحول، و چشم‌انداز دولت‌»، «جهانی شدن، فرهنگ، هویت» و «درآمدی بر فلسفه تاریخ» اشاره کرد.

همچنین فایل صوتی کتاب ایران بین دو انقلاب منتشر شده است.  

سال بعد از اولین انتشار، «نشر مرکز» ناشر این کتاب، کتاب ایران بین دو انقلاب را با ترجمه‌ی «كاظم فیروزمند»، «حسن شمس آوری» و «محسن مدیر شانه چی» منتشر کرد. «کاظم فیروزمند» از نویسندگان و مترجمان پرکار ایرانی است که تا به الان بیش از پنجاه اثر از او به چاپ رسیده است. او همراه با تحصیل در رشته‌ی ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد، زبان انگلیسی را آموخته و به مترجمی روی آورده است. اولین ترجمه‌‌ی فیروزمند، «دوزخ» از «بورخس»، نویسنده‌ی آرژانتینی است.

متاسفانه کتاب صوتی ایران بین دو انقلاب اثر یرواند آبراهامیان در فیدیبو موجود نیست، اما شما می‌توانید نسخه الکترونیک کتاب ایران بین دو انقلاب را در سایت فیدیبو برای خرید و دانلود پیدا کنید.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم

حزب اصلاح طلب، وارث حزب اعتدالیون پیشین بود. رهبری این حزب را که از برنامه محافظه کارانه مشابهی پشتیبانی می‌کرد، روحانیون برجسته، تجار ثروتمند و اشراف زمین‌دار برعهده داشتند: مدرس، واعظ جسوری که همیشه تاکید می‌کرد که نمی‌تواند عقاید مذهبی خود را از تصمیمات سیاسی جدا سازد؛ شاهزاده فیروز فرمانفرما که پس از عزل سید ضیا مستقیما از تبعید به مجلس جدید آمده بود؛ احمد قوام السلطنه، برادر کوپکتر وثوق الدوله و زمین‌دار بزرگ گیلان و کسی  که به عنوان تحصیل کرده‌ای جوان در دربار مظفرالدین شاه با خواستهای مشروطه خواهان در سال 1905 موافق بود و در واقع اعلامیه شاهی اعطای مشروطه، به خط زیبا و استادانه او نوشته شده بود؛ مرتضی قلی خان بیات سهام السلطان، یکی از زمین داران بزرگ نواحی مرکزی ایران؛ سید احمد بهبهانی، فرزند مجتهد معروف که در سال 1289 کشته شد؛ سید مهدی فاطمی السلطنه از زمین‌داران ثروتمند اصفهان؛ و داماد ظل السلطان قدرتمند؛ و علی کازرونی صدرالسلام از تجار موفق و مرفه بوشهر.

این محافظه کاران، اکثریت مجلس چهارم را تشکیل می‌دادند. جالب اینکه، موفقیت این گروه نتیجه همان قانون انتخاباتی بود که اصلاح طلبان در دوران پرهرج‌ و مرج مجلس سوم تصویب کردند. این قانون جدید با اعطای حق رای به همه مردان، از جمله روستاییان، ناخواسته، نخبگان روستایی را تقویت کرد.