کتاب داستان راستان نوشته استاد مرتضی مطهری

معرفی کتاب داستان راستان

داستان راستان نوشته مرتضی مطهری کتابی در باب فضایل و کرامات پیامبر اسلام (ص) و خاندان اوست. اين كتاب در قالب 125 داستان که ریشه در تعلیمات اسلامی دارد به رشته تحریر درآمده است. مرتضی مطهری که مجتهدی عالم بر فقه و فیلسوفی اندیشمند بود، توانسته مفاهیم اخلاقی و اجتماعی را با لحنی ساده و قابل فهم بیان کند. قهرمان‌های کتاب او از پیشوایان بزرگ دین و شخصیت‌های بزرگوار علمی و فقهی انتخاب شده‌اند. با اینکه کتاب داستان راستان در قالب روایتی داستانی نوشته شده است، ولی می‌توان در بطن کتاب مقصود مطهری را به راحتی درک کرد و آن تعریفی جدید از جامعه اسلامی است. او در بحبوحه دهه 40 شمسی که ریشه‌های مدرنیته با شمایل غربی به شکلی روزافزون در حال رشد بود، کتاب خود را منتشر کرد. حرکت او در زمان خودش بسیار جسورانه بود که با استقبال گسترده مردم همراه بود، ولی بازخورد اصلی کتابش بعدها در انقلاب اسلامی نمایان شد. اثر پرفروش او اگرچه نامش را به عنوان مجتهدی با اندیشه متفاوت بر سر زبان‌ها انداخت، ولی امروزه دیگر آثارش از مرز حوزه‌های علمیه و فقهی و علاقه‌مندان به پژوهش در مسائل دینی بیشتر نرفت.

کتاب داستان راستان حول چه محوری است؟

کتاب داستان راستان نقل داستان‌هایی از ائمه و معصومین اسلام است. توجه به زندگی این بزرگواران در طول تاریخ همیشه حرکتی برای موضوعیت بخشیدن به مفاهیم اسلامی بوده است. این کتاب نیز از این قاعده مستثنا نیست و در داستان‌هایش به فرازهایی از زندگی و سیره این بزرگواران می‌پردازد. هدف مرتضی مطهری از نگارش این اثر، آموزش نسل‌ها با شیوه زندگی پیشوایان دیدنی و تمسک جستن به اندیشه اسلامی به عنوان تنها راه سعادت بوده است.

می‌توان ادعا كرد كه تاکنون اثری متفاوت به مانند کتاب داستان راستان که با لحنی ساده به زندگی معصومین بپردازد نگاشته نشده است. این کتاب که از زمان انتشارش تا به امروز در شمار پرمخاطب‌ترين آثار دینی بوده است، در مَجال توصیف نمونه‌ای منحصر به فرد از تعریف جامعه آرمانی و اسلامی است. مرتضی مطهری یا بیانی شیوا محتوای داستان‌هایش در کتاب را از طریق احادیث، کتب تواریخ، احکام و حکایت‌های دینی از سیره خاندان نبوی ارجاع گرفته است.

هر چند کتاب‌هایی كه با اين مضمون نوشته شده اند بی‌شمارند، ولی ارائه سبکی متفاوت که ناشی از تحولات اجتماعی و ضرورت‌های فرهنگی بوده، کاری تازه و بی‌بدیل است. مطهری با درك درست از مقتضیات زمانه خود، در مسیر روشنفکری دینی پای می‌گذارد - با اینکه بعد از این کتاب دیگر به چنین جریانی ملحق نمی‌شود - ولی به تناسب اوضاع جامعه و نیازهای دینی، اثری منحصر به فرد ایجاد می‌کند.

او که همیشه در آثارش به دنبال پاسخگویی و روشن کردن مسائل دیدنی بوده، در داستان راستان بیشتر طراح مسائل است. با اینکه پاسخ از همان نخست روشن است، یعنی پیروی از مفاهیم اخلاقی که پیشوایان بزرگ دین با آنها زندگی پربارشان را گذراندند. کتاب مجموعه‌ای شامل بر 125 داستان با الهام از پیامبر اسلام (ص) و بزرگان مكتب تشيع می‌باشد که در 2 جلد نگاشته شده است. نگارش جلد اول با 75 داستان در سال 1339 و جلد دوم با 50 داستان در سال 1343 انجام شده است.

همان‌گونه که در بالا بیان شد، نثر کتاب به سادگی بیان شده است و تأثیرگذاری آن تا حدی است که می‌توان از داستان‌های کتاب برای آموزش کودکان نیز بهره برد. با این حال، کتاب برای عموم مردم قابل فهم است و خواننده می‌تواند به راحتی با داستان‌هایش ارتباط برقرار کند. سادگی لحن کتاب از نظر مطهری جهت برخورداری از مرجعی سودمند برای توضیح مسائل مشکل دینی بوده است. مفاهیم سنگین دینی یا فقهی باید با مقیاس اندیشه عموم مردم اندازه‌گیری شود، به این معنا که سادگی در بیان مسائل دشوار خود به تنهایی هنری بزرگ است.

طبقه بندی داستان های کتاب بر طبق اندیشه، علم، احترام، دوری از تعصب، تصورات غلط از دین و كج‌اندیشى‏ها و افراط و تفریط‌ها، عمل نیکو، اعمال اخلاقى و عبادى (تقوا و زهد)، پرهیز از غرور، غفلت، مال اندوزی، خوردن مال حرام، شرکت در مسائل اجتماعی، رعایت عزت نفس، تواضع، حقوق دیگران، اهمیت کار و تلاش برای روزی حلال، ایستادگی در برابر زور و ستم، قضاوت صحیح، تحمل سختی‌ها، توجه به خداوند در همه امور و موارد بسیار دیگر اشاره کرد.

در کشف حقیقت داستان ها باید این نکته را بیان کرد که مطهری از نصیحت گویی مستقیم دوری کرده است، او تنها ذهن خواننده را برای پروراندن موضوع و نتیجه ‌گیری نهایی آماده می‌کند. عناوین داستان‌ها موضوع اصلی را لو نمی‌دهند تا جذابیت روایت در نزد مخاطب زنده بماند. به طور کلی، اثر او چیزی در حد بیان حکایت‌هایی پند آموز فراتر نمی‌رود.

می توان حدس زد که رسالت مطهری در این کتاب و دیگر آثارش ایجاد فضایی برای راهنمایی تعالیم اسلامی در بطم جامعه است. کلام او تنها در تئوری نمی‌ماند، بلکه درصدد این است که اندیشه اسلامی در جامعه پیاده سازی شود. او در این کتاب با استفاده از کُتب حدیث، تراجم و تواریخ نیز به دنبال روح واقعی دین است. حتی در این مسیر او به رجال شیعه اشاره نمی‌کند، بلکه از افراد صالح سنّی نیز در کتابش یاد می‌کند.

نام کتاب نیز برگرفته از کسانی است که راه راست که همان دین خداوند است را پی گرفته‌اند که قرآن آنها را «صدّیقین» می‌نامد. بنابراین از این جهت هم می‌تواند این موضوع را روشن کرد که داستانهای کتاب خیالی نیستند، بلکه برگرفته از زندگی واقعی بزرگان دینی با حفظ امانت در کلام نوشته شده‌اند. با این حال، اثر داستانی مرتضی مطهری می‌تواند تجربه منحصر به فرد خواندن کتابی دینی با شیوه بیانی متفاوت را برای خواننده فراهم کند.

برای دانلود کتاب داستان راستان در نسخه الکترونیکی پی‌دی‌اف (PDF) به سایت فیدیبو مراجعه کنید، همچنین اگر از گوش فرادادن به داستان بیشتر از خواندن لذت می‌برید، خرید آنلاین نسخه کامل و یا خلاصه آن را در قالب کتاب صوتی پیشنهاد می‌دهیم.

چند داستان کوتاه از کتاب داستان راستان

در رکاب خلیفه

علی (علیه‌السلام) هنگامي كه به سوی كوفه می‌آمد، وارد شهر انبار شد كه مردمش ايرانی بودند. كدخدايان و كشاورزان ايرانی خرسند بودند كه خليفه محبوبشان از شهر آنها عبور مي‌كند، به استقبالش شتافتند، هنگامي كه مركب علی به راه افتاد، آنها در جلو مركب علی (ع) شروع كردند به دويدن. علی آنها را طلبيد و پرسيد: «چرا می‌دويد، اين چه كاری است كه مي كنيد؟»

اين يك نوعی احترام است كه ما نسبت به امراء و افراد مورد احترام خود می‌كنيم. اين سنت و يك نوع ادبی است كه در ميان ما معمول بوده است.

اينكار شما را در دنيا به رنج می‌اندازد و در آخرت به شقاوت می‌کشاند. هميشه از اين گونه كارها كه شما را پست و خوار می‌كند خودداری كنيد. به‌علاوه اين كارها چه فايده‌ای به حال آن افراد دارد؟

شکایت همسایه

شخصي آمد حضور رسول اكرم و از همسايه‌اش شكايت كرد كه مرا اذيت می‌كند و از من سلب آسايش كرده. رسول اكرم فرمود: «تحمل كن و سر و صدا عليه همسايه‌ات راه نينداز، بلكه روش خود را تغيير دهد.» بعد از چندی دومرتبه آمد و شكايت كرد. اين دفعه نيز رسول اكرم فرمود: «تحمل كن.»

براي سومين بار آمد و گفت: يا رسول‌الله اين همسايه من، دست از روش خويش بر نمی‌دارد و همان طور موجبات ناراحتی من و خانواده‌ام را فراهم می‌سازد.

اين دفعه رسول اكرم به او فرمود: «روز جمعه كه رسيد، برو اسباب و اثاث خودت را بيرون بياور و سر راه مردم كه می‌آيند و می‌روند و می‌بينند بگذار، مردم از تو خواهند پرسيد كه چرا اثاثت اينجا ريخته است؟ بگو از دست همسايه بد و شكايت او را به همه مردم بگو.» شاكی همين كار را كرد.

همسايه موذی كه خيال می‌كرد، پيغمبر برای هميشه دستور تحمل و بردباری می‌دهد، نمی‌دانست آنجا كه پای دفع ظلم و دفاع از حقوق به ميان بيايد، اسلام حيثيت و احترامی برای متجاوز قائل نيست. لهذا همین‌که از موضوع اطلاع يافت، به التماس افتاد و خواهش كرد كه آن مرد، اثاث خود را برگرداند به منزل. در همان وقت متعهد شد كه ديگر به هيچ نحو موجبات آزار همسايه خود را فراهم نسازد.

نویسنده کتاب داستان راستان

آیت‌الله مرتضی مطهری در سال 1298 هجری شمسی در فاریمان در استان خراسان متولد شد. او در دوران کودکی علاقه‌مند به یادگیری بود و استعداد بزرگی از خود نشان می‌داد. او در سن 12 سالگی مقدمات علوم اسلامی، منطق، فلسفه و فقه اسلامی را در مشهد آموخت. چند سال بعد به قم رفت و با امام خمینی (ره) آشنا شد.

او تا پایان عمر خود مطالعات فلسفه الهی و دیدگاه مادی‌گرایی را ادامه داد و به این ترتیب او توانست دو فلسفه را جدا کند و آنها را مقایسه کند و بدین طریق بر اعتبار دیدگاه همه جانبه اسلام تأکید کرد. سپس مطهری شروع به نوشتن کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» کرد، اثری تا 20 سال پیش از انقلاب اسلامی در مدارس فلسفه و فقه مورد توجه قرار می‌گرفت.

در طول این مدت علاوه بر سخنرانی و تحقیقاتی که در زمینه‌های مختلف فرهنگ اسلامی انجام داد، در چندین سخنرانی در مورد فقه اسلامی، ادبیات، فلسفه، موضوعات اجتماعی و تاریخی شرکت کرد. پس از آمدن به تهران در سال 1337، مطهری مبارزه‌های علمی و سیاسی خود را با رژیم پهلوی آغاز کرد، بنابراین او برای سخنرانی خود در برابر شاه در سال 1320 دستگیر شد. پس از آن، نام او به عنوان یکی از مخالفان رژیم باقی ماند.

آگاهی نسل جوان از اهداف مهم مرتضی مطهری بود و او بسیاری از کتاب‌های خود همچون «داستان راستان» نوشت که به عنوان بهترین کتاب سال 1944 توسط سازمان بین‌المللی یونسکو معرفی شده بود.

این استاد بزرگ نیز در پیروزی انقلاب اسلامی که تحت رهبری امام خمینی (ره) بود، نقش ویژه‌ای داشت. در نهایت دشمنان اسلام او را در سال 1958 به شهادت رساندند. بنابراین روز شهادت او به نام «روز معلم» نام‌گذاری شد.

دیگر آثار مرتضی مطهری

در حدود 72 عنوان کتاب از استاد مرتضی مطهری نوشته شده است که در زیر برخی از مهمترین آنها را آورده‌ایم:

- آزادی معنوی

- آشنایی با علوم اسلامی

- اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب

- اصول فلسفه و روش رئالیسم

- امدادهای غیبی در زندگی بشر

- انسان کامل

- انسان و ایمان

- جاذبه و دافعه علی

- جامعه و تاریخ

- حماسه حسینی

- خدمات متقابل ایران و اسلام

- فلسفه تاریخ

فیلم داستان راستان

از این اثر مطهری مجموعه تلویزیونی به کارگردانی «اکبر حر» و «هوشنگ پاکروان» ساخته و در سال های 1360 تا 1361 به نمایش درآمد. در هر قسمت این کار داستانی از کتاب نقل می‌شود. همچنین بارها انیمیشن‌های تلویزیونی مختلفی از این کتاب در قالب کارتون برای کودکان و نوجوانان ساخته و پخش شده است.

چرا باید کتاب داستان راستان را بخوانیم؟

قصه‌گویی از دیرباز به عنوان بهترین شکل آموزش شناخته می‌شده است، زیرا مخاطب با تفکر و تصویرسازی از داستان با آن به شکلی شخصی همزادپنداری می‌کند؛ این موضوع درباره این کتاب نیز صادق است. مطهری با طرح داستان‌هایی پندآموز در بازگو کردن اندیشه و اخلاقیات دینی در بیانی ساده به مخاطب موفق عمل می‌کند.

او به دور از پیچیدگی‌های لفظی که فهم بسیاری از موضوعات دینی را دشوار می‌کند، توانسته اثری ساده و در عین حال پرمعنا خلق کند. مطهری در کتابش بهترین راه سعادت را پیروی از اصولی می‌داند که بزرگان دینی در قرون گذشته به حقیقت واقعی آن رسیده‌اند.