کتاب بهترین روش‌های ارتباط و تربیت کودک

فصل اول: کودک و تربیت

تربیت کودکان را جدی بگیریم

یکی از تحولات مثبت در تعلیم و تربیت، توجه به اهمیت دوران کودکی است. این دوران در زندگی انسان از اهمیتی ویژه برخوردار است و شالوده­ی شخصیت انسان معمولاً در همین دوران ریخته می­شود. در گذشته به اهمیت و نقش این دوران در سرنوشت انسان توجه لازم نمی­شد و پدران و مادران بر این باور بودند که کودک در حد یک انسان در خور توجه نیست و به این ترتیب در زمینه تربیت او نمی­کوشیدند. از این رو غالباً با بی­توجهی و بی­اعتنایی و با روش های خشونت آمیز با کودک رفتار می­کردند و تنبیه بدنی را بهترین وسیله برای تربیت وی می­دانستند. ظهور روان شناسی و علوم تربیتی و تحقیقاتی که در زمینه مسائل تربیتی صورت گرفت این نکته را آشکار ساخت که: بسیاری از نابسامانی­های روانی و اخلاقی انسان ناشی از تربیت نادرست او در دوران کودکی است.
همه این بررسی­ها نشان می­دهند که باید تربیت کودکان را جدی گرفت.

از چه زمانی تربیت را آغاز کنیم

یک روانشناس آمریکایی به نام دکتر سیلوانوس استال در یکی از کتاب های خود می­گوید که از حکیمی پرسیدند: از چه زمانی باید تربیت را آغاز کرد؟ حکیم در پاسخ گفت: از بیست سال قبل از تولد این سخن حکیمانه در خور توجه است و معنای آن حضور معنوی نسل پیشین در زندگی روانی نسل حاضر است. تجربه­های فراوان موجود نیز گواه بر این مساله هستند هر چند از لحاظ علمی نتوانسته اند حد و مرز آن را به دقت تعیین کنند، بنابراین کودکی که امروز بدنیا می­آید، زمینه­های گوناگون ارثی را با خود به همراه دارد بنابراین، نقش و اهمیت زمینه­های ارثی را در تربیت فرزند هرگز نمی­توان نادیده گرفت.
بنابر آنچه در یک نظر دقیق، تربیت کودک سال ها قبل از تولد طفل آغاز می­شود و بذرهای اولیه شخصیت او را باید در وجود والدین جستجو کرد. تمایلاتی که امروز در وجود زن یا مرد شکل می­گیرد به تدریج به خلق و خوی ثابت تبدیل می­شود چه بسا که زمینه پیدایش این تمایلات را در فرزندانی که در آینده از آنها به وجود خواهند آمد فراهم می­آورد، علاوه بر این، حالات روحی پدر و مادر در زمان آمیزش و به ویژه حالات روحی و عاطفی ما را در دوران بارداری در شکل گیری زمینه­های روانی در جنین تاثیر فراوان دارند.
در این دوران مادر باید به بهداشت جسمی فرد نیز اهمیت دهد. تغذیه صحیح و کافی، استفاده از هوای سالم، پرهیز از فعالیت شدید و خستگی زیاد در سلامت جسمی و روانی کودک آثار عمیق دارند. پدیده­ی زایمان نیز امری دشوار و حساس در زندگی کودک است و باید تلاش کرد تا این به سلامت طی شود. بی توجهی در این مرحله ممکن است آسیب­های جبران ناپذیری بر جسم و روان کودک وارد آورد. با طی این مرحله نوزاد محیط امن و آرام قبلی را ترک می­کند و وارد جهانی دیگر می­شود.

تفاوت های فردی را نادیده نگیریم

از نکات مهمی که نباید نادیده گرفت، وجود تفاوت های فردی در کودکان است. کودکی که امروز از مادر متولد می­شود، با توجه به مجموعه شرایط جسمی و روانی که متاثر از عوامل ارثی و پاره­ای عوامل ناشناخته­ی دیگر است، خصوصیات مخصوص به خود دارد به طوری که نمی­توان او را با کودک دیگر مقایسه کرد.
بنابراین توجه به این نکته سبب می­شود که ما تجربه­های تربیتی خود را که مربوط به یک یا چند کودک است همواره عمومیت نبخشیم و آنها را در هر شرایط نتیجه بخش ندانیم؛ زیرا چه بسا روشی که درباره­ی یک کودک مفید بوده در مورد کودک دیگر مفید واقع نشود. این تفاوت ها حتی در میان خواهران و برادرانی که از یک پدر و مادر به وجود آمده­اند به روشنی دیده می­شود. از این رو پدر و مادر باید سعی کنند که هر یک از فرزندان خود را از نظر ویژگی های روانی به درستی شناسایی کنند و تا آنجا که می­توانند در تربیت صحیح آنها بکوشند اما انتظار یکسان از همه فرزندان خود نداشته باشند و آنها را با کودکان دیگر مقایسه نکنند.

معمولاً از آغاز تولد تا حدود ۱۳ ـ ۱۲ سالگی را که تقریباً پایان دوره­ی دبستانی است، دوران کودکی می­نامند. این دوره از دو بخش عمده تشکیل می­شود: دوره قبل از دبستان و دوره­ی دبستانی.
در تعالیم اسلامی نیز مراحل رشد به سه دوره مشخص هفت ساله تقسیم شده است هفت سال اول که مطابق با دوره­ی قبل از دبستان است «دوره­ی سیادت» نامیده­اند. هفت سال دوم را دوره­ی «اطاعت» یا «دوره­ی تادیب و تعلیم» نامگذاری کرده­اند؛ و بالاخره هفت سال سوم را «دوره­ی وزارت» نام نهاده­اند.
در این تقسیم بندی هر دوره با توجه به ویژگی اصلی آن نامگذاری شده است.
در دوران کودکی به جهت نقش مهمی که در سرنوشت آینده انسان ایفا می­کند فرصت بی­نظیری است که نباید آنها را از دست داد. این دوران بهترین زمان برای تربیت و پایه گذاری زندگی سالم و سعادتمندانه فرزند است.
متاسفانه باید اعتراف کرد که بسیاری از خانواده­ها به تربیت کودکان خود چندان که شایسته است بها نمی­دهند چه بسیارند مادرانی که درباره­ی آشپزی کتاب ها خوانده­اند اما درباره­ی تربیت فرزند هنوز یک صفحه هم مطالعه نکرده­اند آنان گمان می­کنند که تربیت کاری سهل و آسان است و هر کس به راحتی از عهده­ی آن بر می­آید؛ حال آنکه حقیقت غیر از این است.

پیشگفتار

تربیت انسان از این جهت که او موجودی پیچیده و عظیم است، کاری سخت و دشوار می­باشد. پیچیدگی­های روحی انسان به حدی است که نمی­توان رفتار او را بسادگی تحت ضابطه­ای مشخص در آورد و از آن آسوده خطر شد کانت، متفکر و فیلسوف نامی آلمانی، حق مطلب را در این زمینه ادا کرده باشد؛ آن جا که می­گوید:
«دو کار هست که در دشواری هیچ کار دیگری به پای آن نمی­رسد. مملکت داری و تربیت».
فرزندان ما در دوران زندگی خود مرحله­های مختلف را طی می­کنند و در هر مرحله نیازهای تربیتی ویژه­ای دارند. بدون آشنایی با این مراحل تربیتی و برخورداری از مهارت های لازم چگونه می­توانیم فرزندان خود را تربیت کنیم شاید برخی از پدران و مادران گمان می­کنند که اگر شرایط مادی و امکانات تحصیلی را برای فرزندان خود فراهم آورند، وظیفه خود را به خوبی انجام داده­اند؛ حال آنکه وظیفه پدر و مادر بسیار فراتر از اینهاست.
برای والدینی که هر کاری انجام دهند، از فداکاری گرفته تا آسان گیری و غفلت، باز هم احساس گناه می­کنند، برای پدر و مادرهائی که نمی­دانند با بچه­های مشکل آفرین خود چگونه باید برخورد کنند و از همه مهم تر تکلیف خودشان را به عنوان والد نمی­دانند در این کتاب دستورالعمل های بسیار سودمند ارائه شده است.
آنچه بیش از همه در این کتاب تاکید شده این است که تنبیه، سرزنش و تحقیر راه گشای مسائل نیست. بلکه بدرفتاری، اعمال ناسالم فرزندان زنگ خطرهائی هستند برای آنکه ما را بیدار و هوشیار سازند که تا دیر نشده دست به کار شویم.
اگر سرزنش­ها، انتقادهای والدین شما در گذشته روی شما اثر داشته و از شما فرد مطمئن به نفس و موفق ساخته از بچه­های شما هم می­سازد تناقض در این جا است که آنچه ما، در بزرگی از آن شکایت داریم رفتارهای تحقیر کننده والدینمان است. بچه­های امروز آینده سازان فردا هستند، اگر بتوانیم بچه­هائی با اعتماد به نفس بالا، مسئول، مهربان و مشفق بار بیاوریم می­توانیم امیدوار باشیم که نسل آینده در دنیای برخوردار از صلح و آرامش زندگی خواهد کرد.
به امید چنین فردایی طلائی.......

آنچه در این کتاب می­آموزید:

* چگونه می توان فرزندانی دوست داشتنی، خلاق، صادق و با اعتماد به نفس تربیت کرد.
* چگونه می توان فرزندانی متعهد و مسئول تربیت کنیم.
* چگونه از فرزند خود یک نابغه بسازیم.
* کلید دستیابی به سرزمین نبوغ
* روشهای مقابله با ترس کودکان

«در این کتاب به والدینی که با فرزندان خود مشکل عاطفی یا رفتاری دارند قویاً توصیه می شود.»

ستایش می­کنم خداوند را به خاطر تمام نعمتش و تسلیم در برابر عزتش و حفظ و نگهداری از معصیتش، ستایش می­کنم او را که بردارنده­ی عالم و آفریننده­ی بنی آدم، که پادشاهی او را سزاست و فرمانروای او را رواست.