کتاب چگونه با حسادت مقابله کنیم
راه‌های غلبه بر حسادت و احساس تملک

فصل اول: ماهیت روان شناختی حسادت و احساس تملک

او مرد جوانی بود با حدود سی سال سن، اندامی ورزیده و ظاهری جذاب. به همین دلیل در اولین ملاقات، ناخودآگاه از خود پرسیدم: «به راستی چه مساله ای او را به دفتر من کشانده است؟» البته به اقتضای حرفه ام حق دادن هیچ گونه پاسخی را به این سوال نداشتم. تا اینکه خودِ او شروع به حرف زدن کرد:

«من دیوانه وار عاشق نامزدم هستم. به همین دلیل اگر سر ساعت به من تلفن نزند، محل کارم را ترک کرده و به سراغش می روم تا مچش را بگیرم. حتی وقتی او با دوستانش بیرون می رود، تعقیبش می کنم تا سر از کارش در بیاورم. من به او اجازه نمی دهم با هیچ مردی حرف بزند...»

ابنر(۱)، یکی از حسودترین مراجعان من بود. پیش از این نیز مردان حسود زیادی برای مشاوره داشتم. مثلاً یکی از آنها دوست نداشت زنش پیش پزشک مرد برود و یا دیگری همسرش را مجبور کرده بود که در طول روز مرتب به او تلفن کند تا تحت کنترل باشد.
می دانید سرانجام رابطه ی ابنر و روبی(۲) چه شد؟ روبی خیلی راحت او را ترک کرد و سراغ مرد دیگری رفت. این را وقتی فهمیدم که ابنر سراپا خشم و غیظ وارد اتاقم شد:
«بعد از این همه مدت، نتوانستید کاری کنید تا روبی عاشقم شود!»
او پیش روانشناس دیگری رفت، اما همکارم نیز نتوانست موفق تر از من باشد. بعد از مدتی ابنر به جرم ضرب و شتم نامزد جدید روبی روانه ی زندان شد و به همین دلیل کار، عشق و آزادی اش را از دست داد. و این پایان غم انگیز حسادت بیش از حد او بود.
حال به نمونه ای از ابتلا به احساس تملک نیز توجه کنید.
سیلویا(۳) اصلاً نگران معاشرت رالف(۴) با همکاران خانمش نبود. رالف نیز ذاتاً مرد وفاداری بود. در واقع همسرش آن چنان زندگی او را زیرنظر داشت که به جز خودش، همنشینی برای او باقی نگذاشته بود. خود سیلویا زن جذابی بود با دوستانی فراوان. پس چرا این قدر آزاردهنده پا در کفش شوهر می کرد؟ جواب این جاست: جایی در اعماق ضمیر ناخودآگاه این زن، احساس ویران کننده ی تهدید شدن، او را وا وادار می کرد که همسرش را تحت اختیار خود بگیرد و نگذارد با دیگران بیشتر از او خوش بگذارند.
بهتر است کمی به عقب برگردیم. سیلویا در تمام سال های ازدواج شان هر کاری کرد تا رالف به او وابسته باقی بماند. مثلاً به ندرت از شوهرش می خواست که خودش چیزی برای خوردن پیدا کند، لباس هایش را در ماشین لباسشویی بیاندازد، پیراهن های تمیزش را اتو بزند و یا حتی چک بکشد. سیلویا می خواست مادرِ شوهرش باشد و رالف بدون آن که بداند به این نقش تن داده بود. او سرشار از نوعی احساس خوشبختی احمقانه، مثل یک بچه خودش را برای زنش لوس می کرد.
اما گذشت زمان و بالاتر رفتن سن، رالف را از بازی در این نقش خسته کرد. او به آزادی احتیاج داشت و دیگر دلش نمی خواست تمام کارهای زندگی اش را بعد از تایید سیلویا انجام بدهد. او دیگر حتی دوست نداشت به زنش کلمه ای در مورد پیش پا افتاده ترین برنامه هایش بگوید. اما هرچه اعتراض های او بالاتر می گرفت، سیلویا حلقه ی تملکش را تنگ تر می کرد. در واقع فلسفه ی ذهنی این زن این بود: «تو به همان جایی می روی که من می روم.» بنابراین رالف بدون اجازه ی او حق نفس کشیدن هم نداشت.
می دانید سرانجام این ازدواج چه شد؟ آنها روزی خوشحال به سراغ من آمدند و گفتند که «با هم و در کنار هم خواهند ماند.» اما چه طور؟ رالف دوباره طناب همسر را به گردن انداخته و سیلویا هم به خاطر اعلام دوباره ی این بردگی از او بسیار ممنون شده بود! هرچند اگر این زوج از هم جدا می شدند، من درمانم را موفق تر ارزیابی می کردم.
اما به راستی حقیقت درون آدم های حسود، این مردمان بسیار با اعتمادبه نفسی که درست مانند ژنرالی استوار، جلوی صفوف منظم دشمنان می ایستند چیست؟ ظاهراً که هیچ ایرادی از آنها نمی توان گرفت. چون دقیقاً می دانند چه می خواهند و برای رسیدن به خواسته ی خود با چنگ و دندان می جنگند. البته فراموش نکنید گفتم ظاهراً. فعلاً اجازه بدهید بیشتر آنها را بشناسیم.
آدم های حسود به تمام اطرافیان خود امر و نهی می کنند. بنابراین اهل خانه را تا اواخر شب بیدار نگه می دارند تا به فرامین شان گوش بسپارند. نکته این جاست که هیچ کلمه و نظری از سوی دیگران، کوچک ترین تاثیری در منطق بی منطق آنها ندارد. آنها معتقدند هیچ اتفاقی تصادفی نیست و برای هر رخدادی دلیل و مدرکی وجود دارد که بالاخره کشف خواهد شد. بنابراین اگر تلفن زنگ بزند، اما کسی آن طرف خط نباشد یا اگر همسرشان پانزده دقیقه دیر به منزل برگردد یعنی رازی پشت آن سکوت و این تاخیر وجود دارد؛ رازی که ذهن تحلیل گر (و البته بیمار آنها) به زودی به آن دست خواهد یافت.
می دانید پشت این رفتارهای سرشار از حسادت و پر از احساس تملک چیست؟

عقده ی بسیار بزرگی از حقارت

بله! این گروه از افراد سرشار از احساس حقارت هستند، حتی اگر هیچ نشانی از آن بروز ندهند. در واقع من در میان شش خصیصه ی برجسته ی این افراد، عقده ی حقارت را قوی تر و برانگیزاننده تر از بقیه یافتم.