کتاب خوشه‌های خشم

در طول تاریخ نویسندگان بسیاری بوده‌اند که چالش‌های اقتصادی که باعث تغییر و تحول‌های اجتماعی شدند را در بستر ادبیات نقد کرده‌اند. آن‌ها زبان مردم شدند و در کلمات خود جامعه‌ای سراسر تبعیض را به همه‌ی مردم جهان نشان دادند. رمان‌هایی که اگرچه روایت داستانی دارند اما نماینده‌ی تاریخ آن مقطع زمانی برای همه‌ی دوره‌ها هستند. جان استاین بک یکی از نویسندگانی  است که توانسته وقایع سیاسی و اقتصادی  دوره رکود امریکا  و تضاد طبقه‌ی کارگر و سرمایه داران را در کتاب خوشه‌های خشم به نگارش درآورد و آن را در تاریخ آمریکا و جهان ثبت کند.

خلاصه داستان خوشه‌های خشم

در دهه‌ی 30 میلادی زمانی که رکود اقتصادی در آمریکا باعث بحران جدی شده است، تام جود که تازه از زندان آزاد شده همراه خانواده‌اش به دنبال شغل، زمین و آینده‌ای روشن راهی کالیفرنیا می‌شوند.

درباره رمان خوشه‌های خشم؛ روایت‌گر آمریکای قرن بیستم

رمان خوشه‌های خشم نوشته‌ی جان استاین بک، نویسنده برنده جایزه نوبل است. خوشه های خشم اولین‌بار در سال 1939 منتشر شد و در همان سال و به سرعت، به پرفروش‌ترین کتاب سال آمریکا تبدیل شد. این اثر یکی از مهم‌ترین کتاب‌های تاریخ امریکا و یکی از آثار برگزیده میان چهل اثر کلاسیک قرن بیستم است که ساختار حاکم بر جامعه‌ی اوایل قرن 20 آمریکا را نشان می‌دهد.

 جان استاین بک در کتاب خوشه‌های خشم توانسته وقایع و رخدادهای اجتماعی زمان خود را در بستر داستان روایت کند. داستانی که در نگاه اول برای مخاطب شبیه به یک فیلم مستند است. داستان در زمانی روایت می‌شود  که در اواخر دهه‌ی سی و اوایل دهه‌ی چهل میلادی، ایالت اوکلاهاما در آمریکا دچار خشکسالی و بحران می‌شود و مردم ناچار به مهاجرت به کالیفرنیا می‌شوند. بحرانی که نویسنده آن را از نزدیک لمس کرده و توانسته انعکاس آن را در معروف‌ترین اثر خود بازگو کند.

رابرت دموت منتقد آمریکایی درباره رمان خوشه‌های خشم  نوشته است: «رمان خوشه‌های خشم وارد ذهن خودآگاه و وجدان آمریکایی‌ها شده است».

«جان فورد» کارگردان بزرگ آمریکایی در سال ۱۹۴۰ با اقتباس از کتاب خوشه‌های خشم فیلمی با همین نام با حضور «هنری فوندا» ساخت. فیلم خوشه‌های خشم (The Grapes of Wrath) برنده دو جایزه اسکار در همان سال شد.

درباره جان استاین‌بک

جان ارنست استاین بک  John Steinbeck نویسنده‌‌ی شهیر آمریکایی که در بعضی ترجمه‌ها نام او با تلفظ جان اشتاین بك هم نوشته می‌شود، در سال ۱۹۰۲ در کالیفرنیا به‌ دنیا آمد. او تحصیلات دانشگاهی نداشت و از جوانی به دلیل کارگری و ارتباط با قشر پایین جامعه تحت تاثیر زندگی آن‌ها قرار گرفت و دست به قلم زد.

جان استاین بک زمانی که جوانی 37 ساله بود و تحت تاثیر زندگی سخت کشاورزان اوکلاهاما با الهام از شعری که 80 سال قبل توسط زنی چهل ساله به نام «جولیا وارد هو» سروده بود کتاب خوشه‌های خشم را نوشت. این شعر در وصف سربازان آمریکایی که برای جنگ به جنوب می‌رفتند، سروده شده بود. کتاب خوشه‌های خشم اثری بود که بعد از انتشار باعث جنجالی بزرگ در آمریکا شد و مخالفان و موافقان زیادی داشت.

صراحت کلام و توصیف واقع‌گرایانه‌ی استاین‌بک از وضعیت روز جامعه کاخ نشینان و والت استریت را نگران کرد و فروش این کتاب در بعضی از ایالت‌ها ممنوع شد. اما از اقبال خوب نویسنده، زمانی که یک سال بعد از انتشار جایزه‌ی پولیتزر به کتاب خوشه‌های خشم رسید؛ نظر مردم جهان به نویسنده‌ی نامدار آمریکایی جان استاین بک معطوف شد.

شهرت استاین بک به جایی رسید که حتی 20 سال بعد از انتشار کتاب، جایزه نوبل ادبی سال  را1962 برای کتاب خوشه‌های خشم دریافت کرد.

از آثار جان استاین بک می‌توان به کتاب‌های «شرق بهشت»، «مروارید»، «مزدور»، «به خدای ناشناخته»، «راسته‌ی کنسرو سازی»، «اسب سرخ»، «آتش فروزان»، «زنده باد زاپاتا» (فیلمنامه) اشاره کرد که نسخه الکترونیک و نسخه  pdf  این کتاب‌ها در سایت فیدیبو قابل دانلود است.

سبک نگارشی جان استاین بک در کتاب خوشه‌های خشم

جان استاین بک یکی از نویسندگانی است که در بیان و پرورش ادبیات کارگری به مهارت رسیده بود. او به خوبی شرایط مردمی که در وضعیت جامعه‌ی خود دست و پا می‌زنند را روایت می‌کرد. استاین‌بک در رمان خوشه‌های خشم  تصویری واقع‌گرایانه از وضعیت رکود دهه‌ی 30 میلادی که دوره‌ای حساس از تاریخ امریکاست را در یک خط ساده‌ی داستانی روایت می‌کند.

او در خوشه‌های خشم از نگاه سوم شخص (دانای کل) روابط بین فقرا و سرمایه‌داران، روابط انسانی، تاثیر صنعتی شدن کشاورزی بر زندگی کارگران، امید در مقابل ناعدالتی  و در اصل بحران‌های اجتماعی جامعه را به تصویر می‌کشد.

جان استاین بک در یادداشتی بعد از انتشار کتاب خوشه‌های خشم گفت: « در نگارش این کتاب تمام تلاشم را کرده‌ام تا اعصاب و روان خواننده را پاره پاره کنم».

زبان استاین بک در کتاب خوشه‌های خشم زبان نقد است. نقدی بر‌خواسته از خشم که می‌توان امید و رویا را هم در آن پیدا کرد. او ناملایماتی مثل گرسنگی، وضعیت بد آب و هوایی و... را که خانواده «جود» در مسیر خود با آن مواجه می‌شوند با جزییات دقیق شرح می‌دهد و در بخش‌های مختلف داستان مدام به این واقعیت دلخراش اشاره می‌کند که رنج بزرگ مهاجران، نه به دلیل آب و هوای بد یا استثمار بلکه به خاطر رفتارهای غیر‌انسانی است که مردم با حرص و طمع نسبت به هموطنشان دارند.

جان استاین‌بک وضعیت تاریخی، اجتماعی و اقتصادی مردم را که به طبقات ثروتمندان و فقیران یا زمین‌داران و کارگران تقسیم شده‌اند توصیف می‌کند.

استاین‌بک در کتاب خوشه‌های خشم تاریخچه‌ی مختصری از آمریکای گذشته و تاثیر آن بر قرن 20 را ترسیم می‌کند. صنعت جدید و به کارگیری تراکتورها در زمین‎‌های کشاورزی یکی از مسائل مهم کارگران در این کتاب است. طمع زمین داران ثروتمند از فصل اول رمان تا پایان آن برای خواننده مشهود است. طمعی که نشان می‌دهد حتی با صنعتی و ماشینی شدن کشاورزی در آمریکا  افرادی برای به دست آوردن سود و ثروت بیشتر دست به هر کار کثیفی می‌زنند.

استاین‌بک در داستان خوشه‌های خشم دائما بر علاقه و نوع دوستی در برابر قدرت‌ها تاکید می‌کند. به عنوان مثال در فصل های 13 و 15 استاین‌بک حرص و ولع و سخاوت را به عنوان دو تضاد بشر توصیف می‌کند. در فصل سیزدهم  زمانی که تام در ایستگاه بنزین درگیر می‌شود افراد با توهین و خشونت با او رفتار می‌کنند و کمی بعد سگ او در جاده کشته می‌شود که صحنه‌ای دلخراش است و خبر از فاجعه‌ای دیگر می‌دهد. اما در چند صفحه‌ی بعدی داستان شاهد مهربانی و لطف «مایی» پیشخدمتی که نان و شیرینی را به دلیل کاهش قیمت به مردی می‌فروشد، هستیم. توصیف جلوه‌هایی از خودخواهی و نوع دوستی در رمان خوشه‌های خشم، به نوعی  شگرد نویسنده است تا داستان به نظر خواننده سیاه و تلخ نباشد.

استاین‌بک در رمان خود بین عزت‌نفس و خشم ارتباط ظریفی برقرار می‌کند. تا زمانی که مردم در مقابل زمین‌خواران و افراد خودخواه، احساس بی‌عدالتی و خشم دارند هرگز حاضر به از دست دادن عزت خود نیستند. این مفهوم در فصل‌های آخر کتاب بیش‌تر تقویت می‌شود.

شخصیت پردازی کتاب خوشه‌های خشم

جان استاین بک با ظرافت تمام شخصیت‌های خود را در داستان خوشه‌های خشم خلق کرده است. شخصیت‌هایی که در گروه‌های خانواده و جامعه دیده می‌شوند. او داستان دو خانواده را شرح می دهد: خانواده «جود» و جمعی از کارگران مهاجر که نماینده‌ی خانواده‌ی بزرگتری در جامعه هستند.

اگرچه خانواده «جودها» از نظر ژنتیکی با هم نسبت دارند اما  وفاداری و تعهد آنها به یکدیگر است که بین آن‌ها امید واقعی را شکل می‌دهد.

خانواده «جود» در رمان خوشه‌های خشم شکل سنتی دارد. پدر رهبر خانواده است و در غیاب او، پسران، خانواده را رهبری و اداره می‌کنند. پدر خانواده‌ی «جود» مردی با درایت و متفکر است. او خانواده را برای آغاز سفر به کالیفرنیا هدایت می‌کند اما رفته رفته نقش شخصیت او تغییر می‌کند و مادر خانواده بیش‌تر نقش هدایت‌گر را بر عهده می‌گیرد.

تام جود شخصیت اصلی و قهرمان کتاب است. او پسری خودخواه است که حوادث جامعه و ناعدالتی‌ها باعث خشم او شده است.. جان استاین بک اقدامات غیرقانونی تام را به شکلی روایت می‌کند که از نظر خواننده اخلاقی، عادلانه و توجیه‌پذیر به نظر برسد.

«ما جود» مادر خانواده است که نقش کلیدی او در جای جای داستان احساس می‌شود. زنی که از هیچ تلاشی برای حفظ روحیه‌ی خانواده دریغ نمی‌کند. او حتی در بدترین شرایط به فکر حال اعضای خانه است.

ترجمه‌ فارسی کتاب خوشه‌های خشم

از اولین ترجمه‌های کتاب خوشه‌های خشم می‌توان به ترجمه‌ی «احمد طاهر کیش» در سال 1357 اشاره کرد که از سوی «نشر ارسطو» در بازار منتشر شد. از دیگر ترجمه‌های مطرح از کتاب خوشه‌های خشم می‌توان به برگردان «عبدالحسین شریفیان» از سوی نشر نگاه شاره کرد. این ترجمه در سال 1368 منتشر شد. ترجمه‌ی دیگر این کتاب که در سال 1379 منتشر شد ترجمه‌ی «شاهرخ مسکوب‌ و عبدالرحیم احمدی‌»  است که از سوی انتشارات امیرکبیر منتشر شد.

«رضا اسکندری» مترجم دیگری است که این اثر را  در نشر «به سخن» در سال 1395 منتشر کرده است. خرید و دانلود کتاب خوشه‌های خشم ترجمه‌ رضا اسکندری در سایت فیدیبو امکان‌پذیر است. انتشارات «رمان روزگار» هم با برگردان «سعید دوج» کتاب خوشه‌های خشم را راهی بازار نشر کرده است.