کتاب کاوشی در نهج ‌البلاغه
مجموعه مقالات و سخنرانی‌ها در کنگره بین‌المللی هزاره نهج‌البلاغه - جلد دوم

مشهورترین اثر سیدِ رضی نهج‌البلاغه است که آن را در سال ۴۰۰ هجری یعنی شش سال پیش از وفاتش تألیف کرده است. بنابراین امسال درست هزار(۱) سال از عمر نهج‌البلاغه می‌گذرد. سیدِ رضی در سایه دانش وسیع و نیروی سنجش ادبی فوق‌العاده خویش با استفاده از کتابخانه شخصی خود و کتابخانه بزرگ برادرش سید مرتضی، و کتابخانه شاپوربن اردشیر وزیر شیعی بهاءالدوله دیلمی که دارای ده هزار جلد کتاب نفیس و بعضی منحصر به فرد بوده است، و سایر مآخذی که در اختیار داشته، پس از مطالعه دهها کتاب پیرامون خطبه‌ها و سخنان و نامه‌های بی‌نظیر و تاریخی جدّ بزرگوارش امیرالمؤمنین علیه‌السلام، مطالب نهج‌البلاغه را از میان آنها برگزید و در سه بخش قرار داد: خطبه‌ها و سخنان، نامه‌ها و کلمات قصار (سخنان کوتاه) حضرت و آن را نهج‌البلاغه یعنی (روش زیبای سخن گفتن) نامید. مقدّمه‌ای عالی و کوتاه نیز بر آن نوشت و در صدر و ذیل بعضی از سخنان حضرت گاهی مشکلات آن را حلّ کرده و توضیح داده یا مأخذ آن را نقل می‌کند یا شأن نزول آن را بیان می‌دارد. علامه بحرالعلوم فقیه عالی مقام شیعه نهج‌البلاغه یعنی گزیده‌ای از سخنان امیرالمؤمنین علیه‌السلام را «سخنی بالاتر از گفتار مخلوق و پایین‌تر از کلام خالق» می‌داند. دانشمندان معتقدند از این مقدار سخنان امیرالمؤمنین که سیدِ رضی در «نهج‌البلاغه» تدوین کرده است، به خوبی پیداست که پس از قرآن مجید، دنیای اسلام کتابی از لحاظ ابعاد و ارزش‌های اسلامی مانند نهج‌البلاغه در اختیار ندارد.