کتاب فرزندم چنین باش
متن و ترجمۀ نامۀ سی و یکم نهج‌البلاغه

پیشگفتار

سی و یکمین نامه نهج البلاغه را پیش رو دارید. امام علی که سلام خداوندی هماره بر او آن دست پرورده مکتب وحی و نمونه اعلای تربیت، به فرزند ارجمند خود حسن که سلام خداوندی هماره بر او مسائل مهم تربیتی را مطرح کرده که امروزه می تواند اساسی ترین نقش را در زندگی انسان هخا به دوش کشد.
روی سخن با شما اولیاء و مربیان گرامی است! ببینید بی قراری و دلسوزی فوق العاده امام پاکان و پاک پروران را نسبت به تربیت فرزند، که چگونه آنرا مهم ترین مسئله زندگی می بیند، به طوریکه امور سیاسی و نظامی تحت الشعاع آن قرار می گیرد.
و شما نسل نو! که در آغاز راهید، باید بهترین شیوه را در رشد و سعادت خویش به کار گیرید. امام علیه السلام در این نامه، الگوی تربیت و خط مشی پرورش انسان را ترسیم نموده تا اولیاء و مربیان و نسل جوان در طول تاریخ از آن الهام گرفته و بر اساس آن زندگی خود را پایه ریزی کنند.
بدیهی است کاوش محققانه در این نامه موجب کشف هرچه بیشتر نکات مهم تربیتی شده و در حوزه دانش و تخصّص معاصر خواهد درخشید.
در حقیقت علی علیه السلام فرزندشان را آیینه نسل تربیت پذیر و اسوهان قرار داده و با چنین دید و دورنمایی نامه را نگاشته اند وگرنه امام حسن علیه السلام خود معصوم بوده و در قله پاکی ها و صفات انسانی می درخشیده است.، همانگونه که سخن قران به پیامبر در واقع خطاب به مردم است و آنان اند که غالباً مخاطب آیات الهی اند.
نکته مهم دیگر، توجه ویژه به فراز نخستین نامه، یعنی مسئله مرگ و روز رستخیز است، که حضرت با دقت و ظرافت خاصی آنرا مطرح کرده و دیدگاهی زیبا و آینده ای پرامید برای انسان ها ترسیم کرده اند؛ به طوریکه یاد مرگ و روز رستاخیز در زندگی انسان ها نقش سازنده و هداتگری ایفا می کند. توجه دادن به حقایق به شکلی واقعی و صحیح، نقش مهمی در تربیت داشته و یکی از علت نهای مهم به ثمر رسیدن زحمات مربیان است. اگر اولیاء و مربیان برای نوجوان، رویایی از زندگی بسازند که همیشه همای خوشی و رفاه بر سر او سایه افکندو از مشکلات و سختی ها و مبارزه با آنها اثری نباشد، درواقع نیم رخی ناقص از زندگی را ترسیم کرده اند و یا درست تر آنکه چهره مسخ شده زندگی را به او نشان داده اند. چون طبیعت عالم ماده، با محدودیت و ناکامی عجین شده و در متن این ناکامی هاست که انسان ساخته و آبدیده می شود و به کمال مطلوب می رسد، آری «نازپرورده تنعم نبرد راه دوست» در هر صورت مربیان کارآزموده سعی می کنند نوجوان را از آغاز با حقیقت زندگی آشنا کنند و مرگ را با تفسیری صحیح معرفی نمایند که جزئی از زندگی بلکه مکمل آن است و شکننده حصارهای محدودیت و ضامن اجرای قانون و موجب تحقق عدل و امنیت اجتماعی است، زیرا تفسیر صحیح مرگ، کنترل کننده، سازنده و محرّک انسان برای تلاش بیشتر و بهتر در راه خیر و خدمت و مولّد شور و نشاط و بهره وری است.
کوتاه سخن آنکه علی علیه السلام در این فراز، تصویری زیبا از حقیقت دنیا و سیر انسان و در نهایت راه روشنی که او را به سرمنزل مقصود می رساند ترسیم نموده اند، درست مانند مسافری که راهی طولانی و پرپیچ و خم در پیش دارد و اگر دقیقاً از روی نقشه و با برنامه پیش بینی شده حرکت کند در امنیت کامل به مقصد خواهد رسید.
مربی روشن ضمیر باید در نوجوان ایجاد زمینه کند و قبل از هرچیز روح او را آماده پذیرفتن تربیت سازد که در این نامه بدان اشارت گردیده است.
و اینک، این شما و این نامه نورانی

مترجم

به نام خداوند بخشنده مهربان

اندرزنامه ای است از امام پاکان و دادوران «علی امیرالمومنین» به گرامی فرزندش «امام حسن» بر هر دوان درود که به گاه بازگشت از رزمگاه «صفّین» در مکانی موسوم به «حاضرین» نگاشته است.

(۱)
مِنَ الْوَالِدِ الْفَانِ، الْمُقِرِّ لِلزَّمَانِ، الْمُدْبِرِ الْعُمُرِ، الْمُسْتَسْلِمِ لِلدَّهْر، الذَّامِ لِلدُّنْیا، السَّاکنِ مَسَاکنَ الْمَوْتَی، الظَّاعِنِ عَنْهَا غَداً، اِلَی الْمَوْلُودِ الْمُوَمِّلِ مَا لَا یدْرِک، السَّالِک سَبِیلَ مَنْ قَدْ هَلَک، غَرَضِ الْاَسْقَامِ وَ رَهِینَهِ الْاَیامِ، وَ رَمِیهِ الْمَصائِبِ، وَ عَبْدِ الدُّنْیا، وَ تَاجِرِ الْغُرُورِ، وَ غَرِیمِ الْمَنَایا، وَ اَسِیرِ الْمَوْتِ، وَ حَلِیفِ الْهُمُومِ، وَ قَرِینِ الْاَحْزَانِ، وَ نَصْبِ الْآفَاتِ، وَ صَرِیعِ الشَّهَوَاتِ، وَ خَلِیفَهِ الْاَمْوَاتِ.

***

***

***