کتاب شب ادراری در خردسالان

مقدمه

سن آموزش توالت رفتن بچه ها، مرتب به تاخیر می افتد. سال های پیش والدین سعی داشتند که هر چه سریعتر کودک، توالت رفتن را بیاموزد و گاهی حتی در حالیکه کودک در حال دفع مدفوع و ادرار بود، بر روی ظرف مخصوص می نشاندند. یادگیری دستشویی رفتن، معمولاً حداکثر در حوالی سن ۴ سالگی (۵/ ۲ سالگی به بعد) رخ می دهد و این امر معمولاً با دوره ای از خیس کردن در طول روز و شب، عادی می شود. اگر خیس کردن در سن ۶ یا ۷ سالگی ادامه داشته باشد، حتما باید با پزشک مشورت کرد و اگر خیس کردن در طول روز باشد و یا با درد روده ای همراه باشد، نشانگر یک مشکل جدی بوده و باید با پزشک مشورت نمود.
نکته مهم، این است که موفقیت در آموزش توالت رفتن اغلب کودکان، نه با تکرار در آموزش و نه با قدرت و اراده والدین و یا همکاری کودک، ارتباط دارد؛ بلکه تمامی این عمل، بستگی به رشد و بلوغ نظام عصبی مرکزی کودک دارد.
مادرانی که برای آموزش توالت رفتن کودکان خود، تلاش چندانی نکرده اند بعدها اعلام نموده اند که خود کودک بعد از سن خاصی این عمل را شخصاً انجام داده است. به عبارت دیگر، دست یابی به توان نگهداری مدفوع وادرار ودفع آن دردستشویی، دراثر افزایش سن وتحول جسمی عصبی درکودکان بوجود می آید. یادگیری می تواند آن را تسریع کند. سوال اینجاست که شب ادراری چیست؟علل آن چه می باشد؟ آیا شب ادراری نابهنجار است؟ راهکارهای مفید جهت حل این مشکل چیست؟ در این کتاب، سعی شده است تعریفی دقیق از شب ادراری در کودکان ارائه شود و راهکارهای مفیدی جهت بهره گیری هرچه بهتر والدین پیشنهاد گردد.
در پایان از تمامی دوستان و همکاران بویژه سرکار خانم الناز خسروی، که ما را در تهیه و تالیف این کتاب یاری نموده اند، متشکریم.

فصل اول: تعریف

در خلال سال های دوم و سوم زندگی، کودک می تواند ماهیچه های حلقوی و اسفنکترهای مخصوص دفع مدفوع و ادرار خود را مهار کند. این فرآیند بسیار پیچیده است. فرآیندی که نه تنها مستلزم رشد یافتگی راه های عصبی و ساختاری آنانومیکی است؛ بلکه شرایط محیطی نیز در این میان نقش بنیادی دارند؛ شرایطی که یادگیری عمل دفع روزانه را در زمان و جای مناسب تسهیل می کنند و موجب نگهداری یا دفع متناسب در خلال شب می شوند. اگرچه، اغلب کودکان توانایی مهار این فرآیند را به دست می آورند و می توانند ماهیچه های حلقوی یک اسفنکترهای مخصوص دفع مدفوع و ادرار خود را مهار کنند، اما تعدادی از آنها نیز در این مهارگری ناتوانند. بنابراین نمی توان از یک اکتساب خود به خودی سخن به میان آورد بلکه باید گفت که با تجربه ای پیچیده مواجه هستیم که مستلزم دخالت سه محور اصلی است:
۱- محور عصبی – فیزیولوژیکی
۲- محور فرهنگی – اجتماعی
۳- محور روانشناختی (دادستان،پریرخ، ۱۳۸۶)
در صورتی که کودکی به طور مکررحداقل ۲ بار در هفته و حداقل به مدت ۳ ماه پی در پی بدون استفاده از داروهای افزایش حجم ادرار و بدون داشتن سابقه ی بیماری های پاتولوژیک همچون دیابت، صرع و بیماری های سیستم اعصاب، بسته خود را خیس کند و سن کودک بالای ۵ سال باشد، می توان گفت او دچار شب ادراری است.

 

طبق آمار(۱) DSM-IV، در سال ۱۹۹۴، فراوانی بی اختیاری ادراری در سن ۵ سالگی در پسران ۷% و در دختران ۳% می باشد.
پس از سن ۵ سالگی، امکان بهبوداحتمالی بین ۵ تا ۱۰ درصد در سال است و در ۱% از موارد، اختلال تا سن بزرگسالی نیز پایدار می ماند. بی اختیاری ادراری شبانه به دفع ادرار در خواب، ونوع روزانه آن، به خیس کردن در طی بیداری اطلاق می شود. شب ادراری اولیه، زمانی اطلاق می شود که کودک، هرگز در طول شب، خشک نبوده باشد؛ در حالی که در شب ادراری ثانویه به از سرگیری خیس کردن خود بعد از حداقل ۳ تا ۶ ماه خشک بودن اشاره دارد.
باید در نظر داشت که کودک حتی هنگامیکه کاملاً به توالت رفتن عادت کرده است، گهگاه ولی نه به طور منظم، در زمان خواب یا بیداری، شلوارش را خیس می کند؛ بخصوص اگر هیجان زده و خسته باشد. اگر بزرگترها شروع به دعوا و سرزنش او کنند، این قضیه تشدید می یابد اما با نادیده گرفتن این اتفاقات، می توان به تدریج از تعداد این موارد کاست. ولی اگر مساله بی اختیاری ادرار، به طور مکرر و منظم، در روز و شب تکرار شود باید مورد بررسی قرار گیرد.

معمولاً برای این گونه افراد، آزمایش های کامل ادرار و کشت آن را انجام می دهند و از الکتروآنسفالوگرام (نوارمغزی) نیز بهره می گیرند که در اکثر مواقع، عادی است. استفاده از مطالعات رادیولوژی مانند سیستومتری یا آوردگرام وریدی نیز کمک موثری به تشخیص می کند. البته لازم به ذکر است که این گونه آزمایشات زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که عفونت ادراری وجود داشته باشد.
این بیماری ممکن است با بیماری های زیر اشتباه گرفته شود:
۱- انسداد تحتانی دستگاه ادراری.
۲- عفونت مزمن دستگاه ادراری که انسداد در آن نقش ندارد و معمولاً موجب تکرر ادرار در طول روز، شب و درد موقع دفع ادرار می شود.
۳- بیماری هایی با ریشه عصبی مانند، که از نابهنجاری های طناب خاجی یا ریشه های نخاعی رنج می برد.

عوارض شب ادراری به دو شکل قابل بیان است:
۱- عوارض زودرس: که اغلب به شکل روحی و روانی نمود می یابد و تظاهرات عضوی ندارد و در سنین مدرسه تشدید می شود.
۲-عوارض دیررس: که گاهی اتفاق می افتد و معمولاً در سنین بالاتر دیده می شود. به طور مثال، فرد بالغ تحت فشارهای روانی دچار تکرر ادرار در شب شده، بدون آنکه در روز مشکلی داشته باشد. این تکرر ادرار، خود می تواند تظاهری از شب ادراری در دوران بلوغ نیز باشد.