کتاب تاریخ تهران نشر انتشارات کتاب همراه

مکان طبیعی پیدایش شهرها، نخستین و موءثرترین عامل در ساختار فیزیکی و سیمای خارجی آنهاست. ایمنی در برابر حوادث طبیعی، توانایی دفاع در مقابل حملات احتمالی، سلامت و صفای اقلیمی، بسته به مکان و پیدایش شهر است. تهران در دامنه جنوبی البرز، بین کوه و کویر، قرار دارد. ازجنوب و جنوب غربی به دشتهای هموار شهریار و ورامین منتهی می‌شود و از شمال و شرق به وسیله کوهستان محصور است. حّد طبیعی فضای جغرافیایی تهران را هم در کوه و هم در دشت، رودخانه‌های جاجرود و کرج مشخص می‌کنند. بر ساخت کلّی اقلیم تهران، سه عامل کوه، کویر و بادهای غربی موءثّرند. دو عامل کویر و بادهای غربی به میزان زیادی بر آب و هوای تهران تأثیر می‌گذارند. کوهستان البرز، تعدیل کننده اقلیم مناطق دامنه‌ای و درّه‌های کوهپایه‌ای است. بادهای غربی عامل اصلی بارندگی در سطح تهران هستند. پس از باد غربی، بیشترین باد از طرف جنوب شرقی و از داخل کویر مرکزی ایران به شهر تهران می‌وزد و با خود گرمای کویر، گرد و غبار و آلودگی را به شهر تهران منتقل می‌کند. در فضای طبیعی تهران جریان آب و رودخانه مهمی به چشم نمی‌خورد.