کتاب ابله اثر فئودور داستایفسکی نشر روزگار

قرن نوزدهم و بیستم میلادی دوران تحولات بزرگ در روسیه است. این دوران را می‌توان دوران شکوفایی ادبیات این کشور نیز دانست. نویسندگان روس در این دوران آثار کم‌نظیری را تقدیم ادبیات جهان کردند. ابله یکی از این آثار ارزشمند است که به عقیده‌ی بسیاری از منتقدان در ردیف شاهکارهای ادبی تاریخ قرار می‌گیرد. خواندن رمان ابله مانند نگاه کردن به دنیا با یک فیلتر خاص و استثنایی است.

درباره‌ی داستایوفسکی؛ نویسنده‌ای بزرگ و پریشان

فئودور میخائیلوویچ داستایوفسکی نویسنده‌ی سرشناس روس در قرن نوزدهم است. او در 11 نوامبر 1821 در «مسکو» پایتخت روسیه به دنیا آمد. نام او را در فارسی به شکل‌های مختلفی نوشته‌اند. «داستایوفسکی»، «داستایوسکی» و «داستایفسکی» ترجمه‌هایی از نام اوست که می‌توانید در برگردان‌های مختلف کتاب‌هایش ببینید. نام کوچکش را نیز گاهی «فیودور» نوشته‌اند. داستایوفسکی در دانشکده‌ی نظامی تحصیل کرد و مدتی در وزارت جنگ مشغول به کار بود و در همان زمان فعالیت در زمینه‌ی ادبیات را آغاز کرد. او کتاب «اوژنی گرانده» اثر «اونوره دوبالزاکِ» فرانسوی را به روسی برگرداند.

اولین کتاب داستا یوفسكی، «بیچارگان» در سال 1846 منتشر شد و نامش را بر سر زبان‌ها انداخت. سال 1849 داستایوفسکی به جرم اقدام برای براندازی حکومت دستگیر شد و پس از کش‌و‌قوس‌های بسیار به چهار سال زندان در سیبری و پس از آن خدمت در لباس سرباز محکوم شد. او چند سال پس از آزادی از خدمت در ارتش استعفا داد و پس از آن وقتش را صرف نوشتن کرد.

فیودور داستایفسکی نویسنده‌ی بسیار پرکاری بود و بیش از 30 اثر در حوزه‌ی ترجمه، داستان‌ کوتاه، رمان بلند و مجموعه مقاله تالیف کرد. کتاب‌های «برادران کارامازوف»، «جنایت و مکافات» و داستان کوتاه «قمار باز» از مشهورترین آثار این نویسنده‌ به‌شمار می‌روند. آثار داستایوفسکی به 170 زبان مختلف ترجمه شده است.

مشخصه‌ی بارز رمان‌های داستایوفسکی پرداختن گسترده‌اش به جنبه‌های روانی شخصیت‌های داستان است. اکثر شخصیت ها در رمان‌های داستایوسکی ذهن پریشان و درگیری‌های درونی بسیاری دارند که در مسیر داستان تاثیرات خود را نشان می‌دهند.

داستایوفسکی تنها 60 سال زندگی کرد. این نویسنده‌ی برجسته در نهم فوریه 1881 در سنت‌پترزبوگ درگذشت و در قبرستان «تیخوین» به خاک سپرده شد.

ابله؛ شاهکار داستایوفسکی یا داستانی درهم‌ریخته؟

The idiot که در فارسی ابله ترجمه شده است، یکی از معروف‌ترین داستان‌های نویسنده‌ی سرشناس روس فیودور داستایوفسکی (Fyodor Dostoyevsky) است. او در رمان ابله به شکلی بسیار واقع‌گرایانه به موشکافی شرایط جامعه و شخصیت‌های داستان پرداخته است. واقع‌گراییِ محض در ابله این کتاب را به یکی از خاکستری‌ترین آثار ادبیات جهان تبدیل کرده است.

داستایوفسکی نوشتن این کتاب را زمانی شروع کرد که برای فرار از بدهی‌هایش همراه با همسر خود در سوئیس زندگی می‌کرد. آن‌ها زندگی بسیار فقیرانه‌ای داشتند و چندین بار به دلیل پرداخت نکردن اجاره مجبور شدند محل زندگی‌شان را تخلیه کنند. زمان نوشتن این کتاب داستا یوفسکی شرایط روحی مساعدی نداشت، همچنین او به قمار هم اعتیاد پیدا کرده بود و پول کمی هم که در اختیار داشت را در این راه از دست داده بود. سرانجام رمان ابله در سال 1868 منتشر شد.

رمان ابله داستایوفسکی سال 1887 به انگلیسی برگردانده شد. اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی بسیاری از کتاب وجود دارد که 150 سال پس از نوشته شدن ابله و بیش از یک قرن پس از درگذشت نویسنده‌اش ساخته شده‌اند. آثاری اقتباسی که نشان می‌دهد ابله یک رمان معمولی نیست؛ شاید کسانی باشند که آن را نپسندند اما هنوز هم در سراسر جهان مورد توجه است.

نظر منتقدان ادبی درباره «ابله» داستایفسکی

ابله بلافاصله بعد از انتشار چندان مورد توجه قرار نگرفت؛ بسیاری از خوانندگان و منتقدین معتقد بودند ابله از ساختار و یک‌پارچگیِ خوبی برخوردار نیست. خود فئودور داستایفسکی هم این ویژگی کتاب را انکار نکرده است. او بدون طرح و پرداخت قبلی رمان را نوشت و به آن بال و پر داد تا ببیند به کجا خواهد رسید. داستایوفسکی در نامه‌ای که به «نیکلای استراخف»، منتقد ادبی روس نوشت گفت: «بسیاری از بخش‌های رمان عجولانه نوشته شده است. بخشی از آن خیلی پخش و پلاست و خوب پرداخت نشده است. اما بخش‌هایی از آن خوب در آمده است. من پشت رمانم نمی‌ایستم، اما پشت ایده‌ام برای اینگونه نوشتن ایستاده‌ام.»

«گری سال مورسون» نویسنده و منتقد ادبی آمریکایی درباره‌ی کتاب ابله گفته است: «ابله همه‌ی استانداردهای نقد ادبی را نقض کرده، اما به‌گونه‌ای به عظمت واقعی دست یافته است.»

ابلهِ داستایوفسکی چه کسی است؟

ابله داستان جوانی به نام پرنس مشکین، پسر یک خانواده‌ی اصیل و ثروتنمد است که ورشکست شده‌اند. مشکین که به بیماری صرع مبتلا است، پس از گذراندن اقامت طولانی‌اش در سوئیس برای معالجه در حال بازگشت به کشور است. او قصد دارد نزد تنها حامیان و آشنایانی که در روسیه دارد، یعنی ژنرال اپانچین و همسرش برود. بیماری او باعث شده است مشکین به لحاظ روانی دچار عدم ثبات شود و رفتاری نسبتا جنون‌آمیز داشته باشد. او در قطاری که در آن سوار است با راگوژین آشنا می‌شود. راگوژین از عشق خود نسبت به زنی به نام ناستازیا فیلیپوونا، زنی بسیار زیبا و عجیب که در ادامه داستان ماجراهای عشقی زیادی را رقم می‌زند، می‌گوید. 

استایوفسکی شخصیت پرنس مشکین را به گونه‌ای ترسیم کرده است که انگار قصد داشته تا مسیح را در زمانه‌ای پر از آلودگی زنده کند. قهرمان داستان با همه‌ی سادگی‌اش وارد فضای عجیب و آلوده‌ی سنت‌پترزبورگ می‌شود؛ شهری که چالش‌های بزرگی برایش ایجاد می‌کند.

رمان ابله روی پرده‌ی سینما

فیلمسازهای زیادی در سراسر دنیا رمان فئودور داستایوفسكی را به عنوان سوژه انتخاب کرده‌اند و آثار اقتباسی زیادی در کشورهای مختلف و به زبان‌های گوناگون از روی آن ساخته شده است. 

اولین اقتباس از رمان ابله  فیلم درام صامتی به نام «ارواح سرگردان» بود که سال 1921 در آلمان ساخته شد. «کارل فئولیش» این فیلم را کارگردانی کرده است. «ژرژ لامپن»، کارگردان فرانسوی در سال 1946 فیلمی درام از روی رمان ابله به همین نام ساخت. سال 1951 «آکیرا کوروساوا» کارگردان ژاپنی صاحب‌نام، اقتباس دیگری از این کتاب را روی پرده‌ی سینما برد که در سال 1385 در ایران دوبله و پخش شد. رمان ابله در شوروی سابق و هندوستان و استونی نیز به فیلم تبدیل شده است.

سال 1985 در فرانسه فیلم عشق جنون آمیز (L'Amour braque) ساخته شد که فیلم‌نامه‌اش برداشتی آزاد از ابله بود. این فیلم در سال 1986 نامزد دریافت جایزه‌ی بهترین فیلم در جشنواره‌ی بین المللی «فانتاسپورتو»ی پرتقال شد. فیلم لهستانی – ژاپنی «ناستازیا» در سال 1994 بر اساس فصل آخر رمان ابله ساخته شد.

در روسیه هم آثار مختلفی با الهام از کتاب ابله ساخته شده است. یکی از این آثار، فیلم کمدی «داون هاوس» است که سال 2001 توانست جایزه‌ی ویژه‌ی هیئت داوران را در جشنواره‌ی فیلمِ بازِ روسیه از آن خود کند.

اقتباس موفق دیگری که در روسیه ساخته شد، سریال تلوزیونی ابله (The Idiot) است که سال 2003 در 10 قسمتِ پنجاه دقیقه‌ای از شبکه‌ی راشیا-1 پخش شد. این سریال که به متن کتاب بسیار وفادار است، مورد توجه مخاطبین قرار گرفت.

برگردان‌های فارسی رمان ابله

کتاب ابلهِ داستایوفسکی بارها و بارها در ایران ترجمه شده است و انتشارات‌های مختلفی آن را منتشر کرده‌اند. بیش از 10 ترجمه از این کتاب در بازار وجود دارد که بسیاری از آن‌ها ترجمه‌های خوبی‌اند و انتخاب بهترین ترجمه میان آن‌ها کار سختی است.

«مشفق همدانی» اولین بار در سال 1313 این کتاب را به فارسی ترجمه کرد. از میان ترجمه‌های موجود در بازار می‌توان به ترجمه‌ی خوب و روان «سروش حبیبی» از این کتاب اشاره کرد. دلیل قابل توجه بودن این ترجمه این است که «حبیبی» ابله را از نسخه‌ی روسی به فارسی برگردانده است.

ترجمه‌ی «نسرین مجیدی» در سال 1389 به‌صورت دو جلدی توسط «نشر روزگار» منتشر شد که با پیش‌درآمدی از «والتر بنیامین» درباره‌ی فئودور داستایوسکی آغاز می‌شود و دید بسیار خوبی به خواننده می‌دهد تا به‌شکل عمیق‌تری به رمان نگاه کند. در سال 1396 «انتشارات به‌سخن» نسخه‌ای دوجلدی از کتاب را با ترجمه‌ی «پرویز شهدی» منتشر کرد.

علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک و كتاب‌های داستایوفسکی مي‌توانند نسخه‌ي الكترونيك (pdf) کتاب ابله با ترجمه‌‌های «نسرین مجیدی»، « مشفق همدانی» و «پرویز شهدی» را در سايت فيديبو خريد و دانلود كنند.

در بخشی از کتاب ابله می‌خوانیم

عاقبت به او توصیه کردم به جای آنکه تلی از طلا را بیهوده در خاک دفن کند آن را ذوب کرده و با آن تابوتی طلایی برای کودک یخ‌زده‌اش بسازد و بچه‌اش را از خاک بیرون آورده در آن تابوت بگذارد. انگار ساریکوف این شوخی مرا با اشک‌هایی که نشانه‌ی حق‌شناسی‌اش بود پذیرفت و فورا برای اجرای این طرح به راه افتاد. من هم تفی از سر نفرت انداختم و رفتم. وقتی که به خودم آمدم کولیا گفت که اصلا نخوابیده‌ام و تمام مدت درباره‌ی ساریکوف با او صحبت می‌کرده‌ام. لحظاتی بود که دچار غم و اندوه شدیدی می‌شدم به همین دلیل کولیا هنگام رفتن نگران من بود. وقتی از جا برخاستم در را پشت سر او قفل کنم ناگهان تابلویی را که در خانه‌ی راگوژین دیده بودم به خاطر آوردم. این تابلو در دلگیرترین اتاق او و بالای سردر آویخته شده ‌بود. آن را هنگام عبور از آن‌جا به من نشان داد، فکر می‌کنم پنج دقیقه به تماشای آن ایستاده بودم. از نظر هنری چیز قابل توجهی نبود اما اضطراب و ناراحتی غریبی در من ایجاد می‌کرد.

«تصویر متعلق به حضرت مسیح بود که تازه از صلیب پایین کشیده شده بود. من معتقدم که نقاشان یا تصویر مسیح را هنگامی که بر صلیب کشیده شده نقاشی می‌کنند یا وقتی از صلیب پایین آورده می‌شود... »