کتاب هابیت
یا آنجا و بازگشت دوباره

دریاچه‌هایی از جنس طلا، آدم‌های کوتاه قد، حضور اژدهایی با قدرت خارق‌العاده و تالارهای سنگی تنها بخش کوچکی از ذهن خلاق جان تالکین هست که انعکاس آن‌ها را در کتاب‌هایش می‌بینیم. جان تالکین با نبوغی خاص و با تکیه بر علم و دانش خود در زبان و تاریخ قرون وسطی کتابی همچون «هابیت» را آفریده است. داستان «هابیت» علاوه بر این‌که علاقه‌مندان به کتاب‌های تخیلی و فانتزی را میخکوب کرده سینما دوستان ژانر فانتزی و حماسی را نیز جذب خود کرده است.     

نگاهی به زندگی خالق ارباب حلقه‌ها

جان رونالد روئل تالکین John Ronald Reuel Tolkien  خالق رمان‌های خیالی و حماسی در ژانویه 1892 در آفریقای جنوبی به دنیا آمد. او از همان ابتدای جوانی به زبان و نوشتن علاقه داشت و در پی اختراع زبان‌های دیگر بود. او به دانشگاه آکسفورد رفت و در رشته‌ی علم زبان‌شناسی شروع به تحصیل کرد. جان تالکین در پی علاقه‌اش به زبان به عنوان پژوهشگر زبان مشغول به فعالیت و مطالعه شد و چند زبان مختلف را ابداع کرد. او حدود 14 سال در دانشگاه مرتون Merton در آکسفورد تدریس کرد و سال‌های زیادی را به مطالعه گذراند. کودکی جان تالکین در فقر، از دست دادن زودهنگام والدینش و سکونت او در دهکده «سیرهول میل» که در بین مزارع، چمنزارها، درختان و ساختمان‌های قدیمی بوددر خلق کتاب‌هایش  بسیار تاثیرگذار بوده است.

جان تالکین در سال 1973  درگذشت و در دهکده وولورکوت (Wolvercote) به خاک سپرده شد.

شهرت جهانی این نویسنده به خاطر کتاب‌هایش از جمله «ارباب حلقه‌ها» و هابیت است. انگیزه‌ی جان تالکین از نوشتن کتاب‌های فانتزی و تخیلی ایجاد دنیای میانی Middle-earth است تا در آن از زبان‌های فراساخته‌اش استفاده کند. سرزمین میانی  Middle-earthهمین دنیای انسان‌های امروزی است که هزاران سال پیش در آن اتفاق‌های کتاب‌های جان تالکین رخ می‌دهد. این سرزمین خیالی شامل چند دوره‌ی تاریخی مختلف است که هر یک از داستان‌های جان تالکین در یکی از این دوره‌ها به وقوع می‌پیوندد. جان تالکین اولین بار با خواندن یک اثر انگلیسی با واژه سرزمین میانی آشنا می‌شود و در این باره می‌گوید :« سرزمین میانی اختراع خود من... نیست؛ یک نوسازی یا دگرگونی... از یک واژه‌ی قدیمی برای دنیای مسکون انسان‌ها است: به این جهت میانی که به گونه‌ای مبهم تصور می‌شود در میانِ دریاهای حائل قرار گرفته‌است؛ و بین یخ در شمال و آتش در جنوب. به نظر می‌رسد که بسیاری از منتقدان گمان می‌کنند سرزمین میانی سیاره‌ی دیگری‌ست!»

افتخارات جان رونالد روئل تالکین

کتاب‌های جان رونالد روئل تالکین جزو پرافتخارترین آثار حماسی و تاریخی هستند که مورد توجه منتقدان زیادی قرار گرفته‌اند. کتاب هابیت یا آن‌جا و بازگشت دوباره به بیش از 25 زبان دیگر ترجمه شده است و حدود 140 میلیون نسخه از آن در سراسر جهان به فروش رفته است. همچنین این کتاب برنده‌ی جایزه‌ی «نیویورک هرالد تریبون» برای بهترین کتاب تخیلی نوجوانان شده است. از دیگر افتخارات جان تالکین به جوایز او برای نگارش کتاب «ارباب حلقه‌ها» می‌توان اشاره کرد. او موفق به دریافت جایزه بین الملی داستان خیال‌پردازی در سال ۱۹۵۷ به عنوان بهترین نویسنده‌ی خیال‌پردازی‌نویس برای کتاب «ارباب حلقه‌ها» شد. همچنین بعد از کتاب «داستان دو شهر» نوشته‌ی «چارلز دیکنز»، به ترتیب کتاب‌های «ارباب حلقه‌ها» و هابیت پرخواننده‌ترین آثار حماسی جهان هستند.

دوره‌‌های تاریخی سرزمین خیالی جان تالکین

دوره نخست که ابتدای تاریخ تخیلی جان تالکین است روایت اتفاق‌های افسانه‌ای است که بخشی از آن در کتاب «سیلماریلیون» The Silmarillion جمع‌آوری شده است. «سیلماریلیون» مجموعه‌ای از دست‌نوشته‌های نویسنده است که «کریستوفر تالکین» پسر جان تالکین آن را پس از مرگ پدرش منتشر کرده است. این کتاب در سال 1977 و پس از کتاب «ارباب حلقه‌ها» منتشر شد ولی ماجراهای قبل از داستان «ارباب حلقه‌ها» را توضیح می‌دهد. «انتشارات روزنه» این کتاب را راهی بازار کرده است و Pdf آن در فیدیبو برای خرید و دانلود موجود است.

دوره‌ها‌ی بعدی دنیای میانی که شامل دوره‌ی سوم و چهارم است شامل مجموعه اتفاقاتی است که به داستان‌های هابیت و «ارباب حلقه‌ها» منتهی می‌شود. داستان هابیت  با نام اصلی The Hobbit, or There and Back Again که در سپتامبر 1937 منتشر شد ادامه‌ی سایر آثار پیشین جان تالکین است که در آن به قدرت رسیدن انسان‌ها به نمایش گذاشته می‌شود، در این داستان حضور افسانه‌ها کم‌تر می‌شود.

هابیت شروع‌کننده‌ی داستان دیگری است که آوازه‌ی این نویسنده‌ی حماسی را چندبرابر کرد. «ارباب حلقه‌ها»، شاهکار تالکین با نام اصلی The Lord of the Rings در سال 1954  در سه جلد منتشر شد. جان تالکین حدود دوازده سال که همزمان با دوران جنگ جهانی دوم بود برای نگارش این کتاب زمان گذاشت و در نهایت کتاب با نقاشی نویسنده روی جلد کتاب راهی بازار شد. سه گانه‌ی «ارباب حلقه‌ها» شامل «یاران حلقه»، «دو برج» و «بازگشت شاه» است که این کتاب‌ها داستان‌های جدا از هم نیستند بلکه مکمل و ادامه‌دهنده‌ی یکدیگر هستند. نسخه الکترونیک سه جلد کتاب‌ «ارباب حلقه‌ها» با ترجمه‌ی رضا علیزاده در سایت و اپلیکیشن فیدیبو برای خرید و دانلود موجود است.

خلاصه داستان هابیت

داستان کتاب هابیت در مورد بیلبو بگینز Bilbo Baggins است که یکی از مردمان کوتوله‌ی قوم هابیت است و در «شایر» Shire زندگی می‌کند. بیلبو بگینز از سرزمینی با صلح و آرامش که مردمانش اهل کشاورزی هستند به سمت اتفاق‌های شومی کشانده می‌شود. او به همراه گاندولف Gandalf جادوگر و چند نفر دیگر از «دورف‌ها» به سرپرستی تورین سپربلوط راهی سرزمینی شیطانی می‌شود. آن‌ها به سمت کوه «اربور»  Erebor یا «تنها کوه» که اسماگ‌ در آن‌جا زندگی می‌کند، حرکت می‌کنند. اسماگ‌ Smaug اژدهایی خیالی و ترسناک است که حدود 150 سال پیش از این ماجرا به این کوه آمده است.‌ اسماگ‌ پادشاهی «دورف‌ها» یا «کوتوله‌ها» را سرنگون کرده‌ و از گنج بزرگی محافظت می‌کند. زمانی که این اژدها به این منطقه می‌آید پدربزرگ تورین سپربلوط فرمانده‌ی «تنها کوه» بوده است. جان تالکین به تاثیر از «ولسونگا ساگا» که یکی از موجودات اساطیری ایسلندی، اسماگ‌ را آفریده است.  

«کوتوله‌ها» شخصیت‌هایی شوخ، گاهی سربه هوا و علاقه‌مند به طلا و ثروت هستند. آن‌ها که از سرزمین خودشان بیرون شده‌اند در میان بقیه مردم به معدن‌کاری و ریخت‌گری مشغول هستند. گفته شده جان تالکین برای خلق شخصیت‌های «دورف‌ها» یا «کوتوله‌ها» از تاریخ مردم یهود الهام گرفته است.

بیلبو بگینز طی این سفر سخت و طاقت‌فرسا در غاری حلقه گران‌بهایی را به دست می‌آورد که داستان کتاب «ارباب حلقه‌ها» ادامه‌ی این حلقه است. در همین راستا اورک‌ها که گروهی دیگر از شخصیت‌های داستان هابیت هستند نیز به سمت «تنها کوه» یا «کوه تنها» می‌آیند تا بتوانند بر همه موجودات از جمله الف‌ها و انسان‌ها نظارت کنند.

اقتباس سینمایی هابیت

داستان مهیج کتاب هابیت مورد توجه کارگردانان مختلفی قرار گرفته است و براساس آن چند فیلم سینمایی ساخته شده است. «پیتر رابرت جکسون»، کارگردان نیوزلندی براساس این داستان مجموعه فیلم هابیت را در سه قسمت ساخته است. قسمت اول این مجموعه با نام «سفر غیرمنتظره» در سال 2012 اکران شد، این فیلم فروش بسیار زیادی داشت و توانست نامزد جایزه‌ی اسکار در شش شاخه مختلف از جمله بهترین جلوه‌های ویژه و بهترین چهره پردازی شود. پس از «سفر غیرمنتظره»، در دسامبر سال بعد قسمت دوم این مجموعه با نام «هابیت: برهوت اسماگ» اکران شد. «هابیت: نبرد پنج سپاه» نام قسمت اسم مجموعه «پیتر رابرت جکسون» بود که در آوریل سال 2014 منتشر شد و به عنوان یکی از پرهزینه‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما شناخته شد.

علاوه‌بر این‌که کتاب‌های جان رونالد روئل تالکین سوژه‌ی فیلم‌های معروفی بودند زندگی شخصی نویسنده‌ نیز مورد توجه بوده و براساس آن فیلم سینمایی ساخته شده است. «دمه کاروکسکی» فیلم سینمایی تالکین Tolkien را در سال 2019 ساخت که بسیار مورد توجه علاقه‌مندان به آثار جان تالکین قرار گرفت.

رضا علیزاده مترجم آثار تالکین

کتاب هابیت یا آنجا و بازگشت دوباره با ترجمه‌ی رضا علیزاده را «انتشارات روزنه» منتشر کرده است و نسخه الکترونیک آن در سایت و اپلیکیشن فیدیبو برای دانلود و خرید موجود است. از دیگر ترجمه‌های رضا علیزاده می‌توان به «پول و شیطان» نوشته‌ی «لئو تولستوی» و «سفرهایم با خاله جان» نوشته‌ی «گراهام گرین» اشاره کرد. همچنین سایر آثار جان تالکین نیز با ترجمه‌ی رضا علیزاده در فیدیبو موجود است.

کتاب هابیت با ترجمه‌های دیگری نیز منتشر شده است، «انتشارات فروغ آزادی» با ترجمه‌ی «ماه منیر فتحی» این کتاب را با نام «هابیتها یا رفت و بازگشت از سفر» را در بهار 1381 منتشر کرده است. «انتشارات فروغ قلم» نیز تقریبا در همان زمان کتاب را با عنوان «هابیت آنجا و بازگشت دوباره» با ترجمه‌ی «پریا آقاسی بیگ» منتشر کرد. «نشر چشمه» نیز کتاب هابیت را در همان ابتدای دهه هشتاد با ترجمه‌ی «شاهده سعیدی» راهی بازار کرد.

در بخشی از کتاب هابیت می‌خوانیم

روز بعد شیپورها اول وقت در اردوگاه طنین انداخت. طولی نکشید که قاصدی را دیدند که تک و تنها با شتاب از کوره راه پیش می‌آمد. هنوز فاصله‌اش زیاد بود که ایستاد و ندا داد و پرسید که آیا تورین حاضر است حرف‌های سفیر دیگری را بشنود، یا نه، چون خبرهای جدیدی رسیده که به کلی اوضاع را عوض کرده. تورین که این را شنید، گفت :«حتما داین است! بو برده‌اندکه دارد می‌آید. حدس می‌زدم که این قضیه خلق‌و‌خودشان را عوض کند!» و خطاب به پیک فریا زد :«بگو وقتی می‌آیند تعدادشان کم باشد و بدون اسلحه بیایند، حرف‌شان را گوش می‌کنم.» حوالی ظهر بود که بیرق‌های جنگل و دریاچه را دیدند که یک بار دیگر جلو می‌آمد.