کتاب درمان سندرم خودویرانگری سرینا چو نشر ذهن‌آویز

-متن کتاب-

شما احتمالاً از نظر فکری بااستعداد، دارای انگیزه و اهل رقابت هستید. سایرین می‌گویند شما فرد موفقی هستید، اما خودتان چنین حسی ندارید و خود را سزاوار آن موفقیت نمی‌دانید یا معتقدید موفقیت شما به‌نوعی تصور و خیال واهی است. به خودتان شک دارید. احساس می‌کنید اصالت ندارید. ممکن است اغلب در عملکرد خود احساس اضطراب داشته باشید و پیوسته نگران این باشید که شما را به‌عنوان یک فریبکار شناسایی کنند و اینکه عملکردتان دروغین است.

اگر بتوانید به خود بقبولانید که فرد موفقی هستید، آن موفقیت را به شانس یا عوامل بیرونی نسبت می‌دهید، نه به توانایی‌های خویش. موفقیت و دستیابی به بالاترین پتانسیلتان برایتان مهم است، اما احساساتی از قبیل خودتردیدی و اصالت‌نداشتن مانع شما می‌شود.

سندرم خودویرانگری فقط مختص کسانی نیست که به نظر می‌رسد در اوج بازی خود هستند، مثل شریل سندبرگ، مدیر سابق پلتفرم‌های متا که با وجود اینکه در مجلۀ فرچون در زمینۀ کسب‌وکار همیشه جزء ۵۰ زن موفق معرفی شده، باز هم سندرم خودویرانگری را تجربه کرده است یا میلیاردر تکنولوژی، مایک کانن بروکس، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت نرم‌افزاری آتلاسیان که تجربیات شخصی خود در زمینۀ سندرم خودویرانگری را از طریق تدکس تاک خود به اشتراک گذاشته است؛ حتی مریل استریپ بازیگر، برندۀ ۲۰۴ جایزۀ بازیگری، از جمله ۳ جایزۀ اسکار، ۹ جایزۀ گلدن گلاب و ۲ بفتا نیز درخصوص تجربۀ سندرم ویرانگری خود سخن گفته است. او گفت: «چرا همه دوست دارند دوباره من را توی فیلم‌ها ببینند؟ من حتی نمی‌دانم چطور باید بازی کنم، پس چرا باید این کار را انجام دهم؟»

سندرم خودویرانگری اولین بار در سال ۱۹۷۸ به‌وسیلۀ روان‌شناسان پاولین رز کلنس و سوزان ایمس به ثبت رسید. آن‌ها دریافتند که سندرم خودویرانگری با سه ویژگی مشخص می‌شود، انجمن روان‌شناسی بریتانیا آن را این‌گونه توضیح می‌دهد:

«اول اینکه فرد احساس می‌کند دیگران درک اغراق‌آمیزی نسبت به توانایی‌های او دارند. دوم، از این می‌ترسد که توانایی‌های واقعی او برملا شوند و سوم، پیوسته تمایل دارد موفقیت‌های خود را به عوامل بیرونی، مثل شانس یا تلاش‌های نامتناسب نسبت دهد.»

کلنس و ایمس به این سندرم، پدیدۀ خودویرانگری می‌گفتند و بر این باور بودند که فقط زنان با دستاوردهای بالا آن را تجربه می‌کردند، زنانی که در محل کار خود تحت سلطۀ مردان فعال بودند، احساس می‌کردند جای آن‌ها آنجا نیست. این زن‌ها در شغل خود موفق بودند، اما به نظر می‌رسید معتقد بودند لیاقت آن را ندارند یا فقط شانس آورده‌اند و خیلی زود به‌عنوان کلاهبردار لو می‌روند.

از آن موقع به بعد، پدیدۀ خودویرانگری به سندرم خودویرانگری تبدیل شد و محققان دریافتند که این سندرم نه‌تنها به‌وسیلۀ زنان با دستاوردهای بالا، بلکه به‌وسیلۀ مردان نیز به همان میزان تجربه می‌شود. مطالعۀ کی‌پی‌ام‌جی نشان می‌دهد که در طیف وسیعی از صنایع، ۷۵درصد از مدیران زن سندرم خودویرانگری را تجربه کرده‌اند، درعین‌حال مطالعۀ دیگری نشان می‌دهد که درصد بیشتری از کارآفرینان مرد نسبت به کارآفرینان زن سندرم خودویرانگری را تجربه کرده‌اند، به‌ویژه اگر این کارآفرینان قبلاً در دنیای شراکت فعالیت کرده باشند. یک بررسی سیستماتیک از ۶۲ مطالعه فقط در حرفۀ مراقبت‌های بهداشتی نشان می‌دهد که بیش از ۸۲درصد از دانشجویان، پرستاران و سایر متخصصان پزشکی، احساسات ناشی از سندرم خودویرانگری را تجربه کرده‌اند.

درحقیقت سندرم خودویرانگری می‌تواند تقریباً هر کسی را در مقطعی از زندگی تحت‌تأثیر قرار دهد. نکتۀ کلیدی این است که وابسته به شرایط مکان و زمان است، آن‌ها ممکن است حین کار در شرکت نگاهی اجمالی به آن بیندازند، اما نه آن‌قدر که بخواهد مانع آن‌ها شود سپس شرایط آن‌ها تغییر می‌کند، شاید به این خاطر که ارتقا یافته‌اند یا شغل جدیدی راه‌اندازی کرده‌اند و ناگهان متوجه می‌شوند که با تفکرات خویش، خودشان را فلج کرده‌. برای خودم همین اتفاق افتاد.

از این گذشته، ممکن است آن‌ها تحت شرایط خاصی آن را به‌شدت و به‌طور جدی حس کنند، اما دیگران نه؛ بنابراین نمی‌توانند مفهوم آن را درک کنند. آن‌ها از درون احساس شرمندگی و آسیب‌پذیری می‌کنند و در عجب‌اند که چه مشکلی دارند. از این روی ماهیت این سندرم این است که افرادی که آن را تجربه می‌کنند اغلب آن را به‌صورت راز مخفی نگه می‌دارند؛ زیرا نگران‌اند دیگران دربارۀ آن چیزی بفهمند.

سندرم خودویرانگری به خودی خود اختلال روانی قابل تشخیص نیست. فقط برچسبی است که به مجموعه‌ای از علائم اشاره می‌کند: عقاید، احساسات و رفتارهایی که معمولاً با هم ظاهر می‌شوند. این برچسب مفید است؛ زیرا توصیف کوتاهی از تجربۀ پیچیده‌ای است که با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنید. ما در این کتاب به این موضوع و موارد دیگر خواهیم پرداخت.

اکنون اگرچه آگاهی نسبت به این سندرم در حال افزایش است، اما بنده طبق تجربۀ شخصی خود و نقشی که به‌عنوان مربی در طول بیش از ۲۵سال داشته‌ام، فهمیده‌ام که بسیاری از افراد مثل من و تو و جین و ریچارد مبتلا به سندرم خودویرانگری هستیم، احساس بسیار بدی به خودمان داریم و به‌طرز دردناکی خود را با سرزنش مورد ضرب و شتم قرار می‌دهیم.