کتاب فرهنگنامۀ تاریخی مفاهیم فلسفه اثر یوآخیم ریتر نشر انتشارات سمت

کتاب فرهنگنامه تاریخی مفاهیم فلسفه نوشته یوآخیم ریتر، کارلفرید گروندر و گتفرید گابریل، مجموعه‌ای سیزده‌جلدی است که در دوازده جلد به مفاهیم و گرایش‌های جدیدی که در فلسفه شکل‌ گرفته است، می‌پردازد. این فرهنگنامه ۳۷۱۲ مدخل دارد که به ارتباط فلسفه با شاخه‌های مختلف و مفاهیم مشترک بین رشته‌ها اشاره کرده است. نویسندگان با رویکردی تاریخی برخلاف دایره المعارف‌های که منتشر شده است، از نگاه تاریخ‌نگاری و فلسفی به موضوعات نپرداخته است و انعکاس مکاتب فلسفی در علوم مختلف را بررسی می‌کند.

نسخه الکترونیکی این فرهنگنامه را انتشارات سمت با همکاری محمدرضا حسینی بهشتی، مهدی میرزازاده و فریده فرنودفر با هدف برطرف‌کردن نیازهای علمی پژوهشگران ایرانی منتشر شده است. مترجمان کتاب تلاش کرده‌اند که برای برخی از متون فلسفه غرب معادل فارسی در فلسفه سنتی اسلامی پیدا کنند؛ اما معادل‌های فارسی را با احتیاط انتخاب کرده‌اند که ریشه مفاهیم فلسفه در کتاب تغییر نکند. در فرهنگنامه، نویسندگان برای سیر تاریخی فلسفه منابع معتبری را معرفی می‌کند که چراغ مسیر خوانندگان را برای مطالعه بیشتر روشن می‌کند.

خلاصه کتاب فرهنگنامۀ تاریخی مفاهیم فلسفه نوشته یوآخیم ریتر، کارلفرید گروندر و گتفرید گابریل

کتاب فرهنگنامه تاریخی مفاهیم فلسفه، راهنمای پژوهشی برای پژوهشگران و دانشجویان رشته فلسفه است که انتشارات سمت آن را منتشر کرده است. نویسندگان کتاب تلاش کرده‌اند که با بازشناسی ریشه مفاهیم فلسفه در زبان محاوره به این موضوع اشاره کنند که فیلسوفان در دوره‌های تاریخی مختلف در کتاب‌ها به این مفاهیم فلسفی می‌پرداختند. در فرهنگنامه، این تحولات تاریخی و فلسفی به‌گونه‌ای تالیف شده است که خوانندگان فارغ از تعصبات فلسفی، این تغییرات تاریخی را بررسی کنند. نویسندگان در دایره مدخل‌های فرهنگنامه از مفاهیم فلسفه چین، هند، یهودی و اسلامی استفاده کرده‌اند که پژوهشگران با هر موضوع پژوهشی می‌توانند از این کتاب استفاده کنند.

در فرهنگنامه، نویسندگان برای هر مدخل نقل‌وقول از متون فلسفی به زبان‌های لاتین، یونانی، فرانسوی، ایتالیایی آورده‌اند که مترجمان با وفادارماندن به مفاهیم متن با دقت و ظرافت آن‌ها را به زبان فارسی ترجمه کرده‌اند. در کتاب برای مطالعه سریع و راحت‌تر خوانندگان از علامت‌های اختصاری استفاده شده است که در پی‌نوشت هر بخش معنای آن‌ها آورده شده است. همچنین در هر مدخل  معادل‌های واژه به زبان‌های مختلف همراه با تلفظ صحیح به زبان فارسی آمده است.

تمرکز اصلی فرهنگنامه بر واژه‌شناسی و ارائه دیدگاه فلسفی فیلسوفان یونانی است. یکی از ویژگی‌های این فرهنگنامه اشاره به تعاریف کتاب‌های مختلف از واژه است که خواننده را با دیدگاه کتاب و نویسنده‌های مختلف آشنا می‌کند. همچنین در هر مدخل تنها معادل‌های واژه آورده نشده است و نویسندگان به ریشه واژه و دیدگاه فیلسوفان در مورد آن اشاره کرده‌اند.

معرفی نویسنده کتاب فرهنگنامۀ تاریخی مفاهیم فلسفه یوآخیم ریتر، کارلفرید گروندر و گتفرید گابریل

این‌ فرهنگنامه اثری پژوهشی است که یوآخیم ریتر با همکاری کارلفرید گروندر و گتفرید گابریل تالیف کرده است. یوآخیم ریتر استاد دانشگاه و فیلسوف آلمانی است که از جنگ جهانی دوم در دانشگاه مونستر فلسفه را تدریس می‌کرد. این فیلسوف موسس مدرسه ریتر است که مکتبی در فلسفه با گرایش لیبرال محافظه‌کار شناخته می‌شود. کتاب متافیزیک و سیاست در اندیشه‌ ارسطو و هگل از یوآخیم ریتر با ترجمه سید رضا شاکری ترجمه شده است.

کارلفرید گروندر از دیگر همکاران نویسنده در فرهنگنامه تاریخی مفاهیم فلسفه است که حوزه تخصصی این فیلسوف تاریخ فلسفه و تاریخ مفاهیم است. این نویسنده با این رویکرد به خوانندگان نشان داد که مفاهیم فلسفی در دوره‌های تاریخی مختلف معنا و کاربرد آن‌ها تغییر می‌کند.

گتفرید گابریل نیز از نویسندگان این فرهنگنامه است که حوزه تخصصی آن نظریه شناخت، فلسفه زبان و زیباشناسی است. این نویسنده تلاش می‌کند که در آثارش پیوندی بین منطق، علم و ادبیات ایجاد کند. اولین کتاب گتفرید گابریل درباره اصول و مبانی فلسفه بود که در سال ۱۹۷۲ منتشر کرده است.

چرا باید کتاب فرهنگنامۀ تاریخی مفاهیم فلسفه را بخوانیم؟

این فرهنگنامه با ترجمه روان محمدرضا حسینی بهشتی، مهدی میرزازاده و فریده فرنودفر از دیدگاه بسیاری از نویسندگان و پژوهشگران کار قرن است که تا قبل از انتشار آن بیشتر کتاب‌های حوزه فلسفه فقط به تعریف اصول و مبانی آن پرداخته شده است. نویسندگان در این کتاب با رویکردی پژوهشی و تاریخ مفاهیم به این موضوع اشاره می‌کنند که مفاهیم فلسفه که امروزه در زبان روزمره استفاده می‌شود، در گذشته فیلسوفان در قالب مفاهیم دیگری در کتاب‌ها استفاده می‌کردند.

این فرهنگنامه در هر مدخل به ریشه واژه پرداخته است که با بررسی دیدگاه کتاب‌های مختلف و فیلسوفان یونان در مورد آن واژه به خوانندگان کمک می‌کند که تصویری کلی از عقیده‌های فیلسوفان و کتاب‌ها داشته باشند. در این فرهنگنامه، نویسندگان تحولات تاریخی فلسفه را با لحنی برای خوانندگان روایت می‌کنند که هر مخاطب بدون تعصبات فلسفی، واژگان را بررسی کند.

کتاب فرهنگنامۀ تاریخی مفاهیم فلسفه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب با نگارش فریده فرنودفر و دیگر نویسندگان، راهکاری پژوهشی برای پژوهشگران و دانشجویان رشته فلسفه است که با افزایش دایره اصطلاحات تخصصی به نگارش مقاله‌های حوزه فلسفه کمک می‌کند. اگر مترجم و نویسنده کتاب در حوزه فلسفه هستید، این کتاب با بررسی رویکردی تاریخی و فلسفی منبع ارزشمندی است که در تالیف متن روان و علمی کمک می‌کند. همچنین اگر علاقه دارید که حوزه فلسفه را عمیق‌تر مطالعه کنید یا با تاریخ مفاهیم آشنا شوید، این فرهنگنامه شروع خوبی برای شناخت این حوزه است.

بخشی از کتاب فرهنگنامۀ تاریخی مفاهیم فلسفه

در مدخل اول کتاب، نویسندگان واژه عهد باستان را بررسی می‌کنند که درگذشته به معنای آغاز و سلطه بوده است؛ اما در زبان امروزی در معنای دورهای تاریخی تعریف می‌شود. در ادامه بخشی از کتاب آمده است:

عهد باستان: این واژه در زبان محاوره یونانی و لاتینی به دو معناست؛ آغاز و سلطه. اما ظاهر لحاظ‌کردن هر گونه نسبتی میان این دو معنا کار قدما نبوده است (یعنی برای مثال، اصل خاستگاهی اطلاق شده باشد که علاوه‌بر نقطه آغاز بودنش، همچنان سلطه خود را بر نتایج حاصل از خودش، حفظ کند) از سوی دیگر، این احتمال وجود دارد که چون کاربرد سیاسی این واژه در بدو امر، تنها بیانگر نوع خاصی از تقدیم، یعنی تقدم رتبی بوده است، در گره‌خوردن تصور تقدم زمانی با تصور تاثیر علی و حتی تصور غایت‌مندی، دخیل بوده باشد.

پیشنهادهایی برای طرفداران کتاب

اگر به پژوهش در حوزه فلسفه علاقه دارید، کتاب‌های زیر راهنمای مفید و کاربردی برای تحقیق هستند:

·       کتاب دوره مختصر منطق صوری انتشارات دانشگاه تهران

·       کتاب تاریخ فلسفه انتشارات آوند دانش

·       کتاب تحلیلی نو از حکمت دینی انتشارات لیله القدر