کتاب مبانی اندیشه سیاسی در اسلام نشر دانشگاه مفید

اندیشه سیاسی از یونان باستان تا به امروز بستر دو دسته از پرسش‌ها و پاسخ‌ها بوده است. نخست، چگونگی به وجود آمدن یك حكومت، چرایی پیروی مردمان از آن و كاركردهای حكومت، و دیگر آنكه، هدف‌گذاری حكومت و سازمان‌دهی آن برای دستیابی به این هدف‌ها چگونه باید باشد. از آغاز شكل‌گیری حكومت اسلامی از دوره پیامبر اسلام (ص) تا به امروز، جهان اسلام شاهد تحول و تطور گونه‌های مختلف حكومت‌های اسلامی بوده است. بر اساس مبانی شكل‌گیری و اهداف و سازمان‌دهی و كاركردهای این حكومت‌ها از جنبه نظری، متن حاضر سعی دارد با ارائه مبانی فلسفی، فقهی، روش‌شناسانه، كلامی، قرآنی و روایی از یك‌طرف، و طرح مهم‌ترین و اصلی‌ترین مسائل حوزۀ اندیشه سیاسی از طرف دیگر، زمینۀ فهم هر چه بهتر اندیشۀ سیاسی را در حوزۀ اسلامی فراهم آورد.

اندیشۀ سیاسی هر اندیشمند با تلقی وی از هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی و روش‌شناسی وی ارتباط دارد. اگر فقیه یا فیلسوف سیاسی در حوزه‌های فوق هر مبنایی، به شکل خودآگاه یا ناخودآگاه، اتخاذ کند، در اندیشه سیاسی‌اش به شکل مستقیم یا غیرمستقیم تأثیر می‌گذارد. هیچ‌کس بدون پیش‌فرض سراغ متن نمی‌رود؛ و متن به خودی خود سخن نمی‌گوید. مهم، شناختن و پالودن آنها و میزان و کیفیت تأثیر آنهاست. همان‌گونه که انسان‌شناسی بدبینانۀ هابز و خوش‌بینی لاک نسبت به ذات بشر در میان اصحاب قرارداد، دو نوع اندیشۀ سیاسی تولید می‌کند، متفکران اسلامی نیز با پیش‌فرض‌های متفاوت، برداشت‌هایی مختلف از متن واحد داشته‌اند.

تاکنون متن‌های متعددی برای دروس اسلامی رشتۀ علوم سیاسی به زینت طبع آراسته شده است. در این بین، درس «مبانی اندیشۀ سیاسی در اسلام» اهمیتی ویژه دارد. این درس طبق تعریف، به مهم‌ترین مباحث مقدماتی در حوزۀ اندیشۀ سیاسی اسلام می‌پردازد؛ و مطالب آن به شکلی برای دروس اسلامی دیگر همانند «اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران»، «تاریخ تحول دولت در اسلام»، «نظام سیاسی و دولت در اسلام»، «حقوق بین‌الملل اسلامی» و «دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام» جنبه مقدمه دارد.

به طور کلی، در این درس ده عنوان بررسی می‌شود: جایگاه سیاست در بین دیگر علوم اسلامی، نسبت عقل و نقل، نسبت فلسفه سیاسی و فقه سیاسی، رویکرد حداکثری و حداقلی، مبانی کلامی، مبانی روش‌شناسانه، اسلام یک و اسلام دو، اندیشۀ سیاسی شیعی و سنی، ارتباط دین و سیاست، و سنت و تجدد.