کتاب چهارمین رستخیز ناگهان نشر موسسه سروش مولانا - نسخه صوتی

چهارمین نشست از سلسله‌نشست‌های «رستخیز ناگهان» روز دوشنبه 29/1/90 با سخنرانی دکتر حمیدرضا توکلی در موضوع «مولانا و حسرت ایمان» برگزار شد.

دکتر توکلی ضمن اشاره به شناور بودن مفهوم ایمان، بحث خود را با چند سوال آغاز می‌کند، از جمله: ایمان دقیقاً به چه چیزی گفته می¬شود؟ پیوند دقیق ایمان و اعمال چیست؟ آیا ایمان از جنس تجربه است یا از جنس اعتقاد؟ آیا ایمان آموختنی است؟ و...

میم و واو و میم و نون تشریف نیست / لفظ مؤمن جز پی تعریف نیست

محور اصلی این سخنرانی بر مبنای حکایت «گبر زمان بایزید» در تذکره الأولیاء عطار بود، که اینطور مکتوب شده: «نقل است که گبری بود در عهد شیخ، گفتند مسلمان شو. گفت: اگر مسلمانی این است که بایزید می‌کند، من طاقت ندارم و اگر این است که شما می‌کنید: آرزو نمی‌کنم.»

مولانا در آثارش از جمله مثنوی و غزلیات شمس ارادت عظیمی به بایزید نشان داده است و خود با بیانی بسیار زیبا مفهوم ایمان را بیان کرده است:

مؤمن آن باشد که اندر جزر و مد / کافر از ایمان او حسرت خورد

در اندیشه مولانا نوعی تعالی‌جویی وجود دارد که هم شکوهمند است و هم هراس‌انگیز. از نظر او، ایمان مسأله‌ای سرسری نیست که در اختیار همه باشد. ایمان راستین به گونه‌ای حسرت‌برانگیز است که حتی در قلمرو خارج از خودش نیز تأثیر می‌گذارد.

دکتر توکلی در این سخنرانی اشاره می‌‌کند که: «در نظر مولانا حس حسرت به ایمان واقعی شاید در نهاد همه مردم وجود داشته باشد اما بایزیدی لازم است تا این حسّ خفته را بیدار کند. خدا در قرآن کریم نیز همواره در مجادله‌های خویش با منکران و کافران از همین شیوه استفاده کرده و پیوسته آنها را متوجه درون و حس خفته خداجوی آنها کرده است.»

هست ایمان شما زرق و مجاز / راهزن همچون که آن بانگ نماز

لیک از ایمان و صدق بایزید / چند حسرت در دل و جانم رسید.