کتاب صداهایی از پراگ گروه نویسندگان نشر سفیر فرهنگ و هنر

کتاب «صداهایی از پراگ» مجموعه‌ای از نوشته‌ها و دیدگاه‌های نویسندگان گوناگون است که هر یک با زبانی خاص و از زاویه‌ای متفاوت به مفهوم صدا، روایت و هویت می‌پردازند. برخلاف آثار تک‌نویسنده‌ای که بر یک لحن واحد استوارند، این اثر بر پایه‌ی چندصدایی شکل گرفته و از تنوع دیدگاه‌ها، انرژی و عمقی تازه می‌گیرد. پراگ در این میان نه‌تنها پس‌زمینه‌ی جغرافیایی، بلکه قهرمان پنهان روایت است؛ شهری که در حافظه‌ی جمعی اروپای مرکزی زنده است و از خلال خاطره، اسطوره و فلسفه بازآفرینی می‌شود.

ماجرای کتاب از توصیف شهری آغاز می‌شود که در مرز میان تاریخ و خیال نفس می‌کشد. هر نویسنده، با نگاه خاص خود، بخشی از پازل هویتی پراگ را تکمیل می‌کند؛ یکی از دریچه‌ی فلسفه، دیگری از چشم‌انداز اجتماعی یا شاعرانه. در فصل «آبی»، گفت‌وگویی ظریف با اندیشه‌ی تولستوی شکل می‌گیرد؛ پرسشی درباره‌ی ارزش زیبایی و مرز میان نبوغ و تردید در هنر. این فصل، به‌واسطه‌ی لحن طنزآمیز و تأمل‌برانگیزش، از شاخص‌ترین بخش‌های اثر است و با طرح پرسش‌هایی درباره‌ی معیارهای قضاوت ادبی، به درون ماهیت خلاقیت نفوذ می‌کند.

در فصل «واقعیت‌ها»، لحن اثر تاریک‌تر می‌شود. نویسنده از پلی در پراگ می‌گوید که شاهد بسیاری از مرگ‌های داوطلبانه بوده است؛ پلی که از سطح گزارش تاریخی فراتر می‌رود و به استعاره‌ای از شکنندگی انسان در برابر تاریخ و ایدئولوژی بدل می‌شود. این بخش، به شکلی تأمل‌برانگیز، رنج، تنهایی و ناتوانی انسان را در مواجهه با نیروهای اجتماعی بازتاب می‌دهد و صدای فروخورده‌ی مردمانی را به گوش می‌رساند که در میان گذشته و حال معلق مانده‌اند.

یکی از ویژگی‌های درخشان کتاب، تضاد میان صداهای درونی و بیرونی است. نویسندگان در ظاهر از شهر، خیابان‌ها و پل‌ها سخن می‌گویند، اما در عمق، از ذهن انسان و حافظه‌ی جمعی حرف می‌زنند. همین لایه‌مندی، کتاب را از مجموعه‌ای پراکنده به روایتی منسجم و اندیشمندانه تبدیل می‌کند. در پایان، لحن روایت شاعرانه‌تر می‌شود و کتاب در سکوتی اندوه‌ناک و مراقبه‌وار به پایان می‌رسد؛ گویی تمام صداهای پراگ در دل تاریخ فرو می‌نشینند تا به پژواکی از انسان بدل شوند.

از آن‌جا که این مجموعه حاصل همکاری چند نویسنده است، نمی‌توان خالق واحدی برای آن برشمرد. بااین‌حال، پیوند فکری و زیبایی‌شناختی میان نویسندگان سبب شده تا اثر در کلیت خود هماهنگ و یک‌دست جلوه کند. برخی از نویسندگان به زبانی استعاری و شاعرانه نزدیک‌اند، در حالی که برخی دیگر با نگاهی فلسفی و انتقادی به جهان می‌نگرند. این هم‌نشینی صداها، خود یادآور بافت تاریخی و چندلایه‌ی پراگ است؛ شهری که در هر دوره، معنایی تازه یافته و در هر روایت، دوباره زاده شده است.

اگرچه کتاب نویسنده‌ی واحد ندارد، اما روح واحدی در سراسر اثر جاری است: تأمل بر ماهیت صدا و سکوت. مترجم فارسی اثر نیز با حفظ تنوع لحن و ریتم متن اصلی، توانسته است ترجمه‌ای ارائه دهد که هم وفادار به زبان نویسندگان باشد و هم برای خواننده‌ی فارسی‌زبان ملموس و روان جلوه کند.

در مجموع، «صداهایی از پراگ» اثری است درباره‌ی حافظه، هویت و پژواک تاریخ در ذهن انسان. کتابی که برای خوانندگانی نوشته شده که از ادبیات به‌عنوان ابزاری برای اندیشیدن بهره می‌برند؛ برای دانشجویان ادبیات تطبیقی، فلسفه و فرهنگ اروپای مرکزی، و نیز برای کسانی که می‌خواهند پراگ را نه در نقشه، بلکه در جانِ واژه‌ها بشناسند. این اثر، سفری است از صدای جمعی به سکوت فردی — سفری که هر خواننده در آن، پژواک خود را خواهد شنید.