کتاب راهنمای حقوقی بازارگردانی در بورس شرکت چاپ و نشر بازرگانی

گسترش مفهوم فعالیت‌های بازرگانی بسیاری از اَعمال حقوقی پیشین را که عرفاً امور غیربازرگانی به‌شمار می‌رفت در زمره امور بازرگانی قرار داده است. چنین رخدادی موجب افزایش و رشد مصادیق فعالیت‌های بازرگانی به‌ویژه در معنای نوین آن گردیده است. بازار بورس اگرچه در مقایسه با اروپا در کشور ما از پیشینه تقریبا هفتاد ساله برخوردار است و در دسته تأسیسات حقوقی نو به‌شمار می‌آید، با این حال در همین بازه زمانی کوتاه و به‌ویژه در دو دهه اخیر دگرگونی‌های بنیادینی در حوزه بازار بورس ایران پدید آمده است. تصویب قانون بازار بورس اوراق بهادار در سال ۱۳۸۴ آغازی بر چنین تحول نوینی بود. در همین راستا انواع گوناگونی از اوراق بهادار مانند صکوک تعریف شده که به رشد دادوستد در بازار سرمایه کمک شایانی نموده است.

از جمله فعالیت‌های مربوط به بازار سرمایه، کار بازارگردانی است که در رشد و رونق دادوستد در این بازار نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. بازارگردان با دریافت تقاضاهای خرید و فروش از مشتریان و کارگزاران و عمل به این تقاضاها و در شرایطی مداخله به‌عنوان طرف دادوستد، نقش کلیدی در تعادل بازار ایفا می‌کند. اگرچه درباره این نوع فعالیت، کتاب و نوشته‌هایی در ایران وجود دارد، با این‌حال راجع‌به ماهیت بازارگردانی هیچ گونه نوشته مستقلی وجود ندارد. این درحالی است که شناسایی ماهیت و چیستی راستین این فعالیت روشنگر پیامدهای حقوقی آن می‌باشد. بنابراین مطالعه چنین جنبه‌ای از بازارگردانی ضرورت دارد.

در بازار سرمایه، نیروی عرضه و تقاضا بازار را به‌سمت قیمت تعادلی سوق می‌دهد. در شرایطی که سفارشات خرید بیشتر از سفارشات فروش باشند قیمت سهام افزایش می‌یابد و هرچه این شکاف بیشتر باشد سرعت افزایش قیمت فزونی می‌یابد و بدیهی است در شرایطی که سفارشات فروش بیش‌از خرید باشد، عکس این فرآیند رخ می‌دهد. حال در شرایطی که شکاف عرضه و تقاضا زیاد باشد و به تغییرات شدید قیمت منجر شود شوک حاصل از این فرآیند تغییرات را تشدید خواهد کرد و ممکن است به تغییرات بسیار شدید منتهی گردد. از سوی دیگر در مواردی ممکن است سهام شرکت‌ها معامله نشود و نقدشوندگی آن‌ها به صفر کاهش یابد. در چنین شرایطی ممکن است یک خریدار وادار به خرید سهم مزبور در قیمتی بالاتر از حد طبیعی و یک فروشنده مجبور به فروش سهام مذکور در قیمتی پایین‌تر از حد طبیعی آن شود. نهادی که موظف به جلوگیری از نوسانات شدید قیمتی و تعمیر نقدشوندگی مطلوب و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار در بازار سرمایه است، نهاد بازارگردان نام دارد.

کتاب پیش‌رو که به دست دو پژوهشگر علاقمند آقایان سجاد عباسی و سعید تاجیک‌زاده نگارش شده است، تلاش شایان تقدیری در این راستا به شمار می‌رود.

در این نوشته افزون بر تحلیل ماهیت بازارگردانی، به تحولات تاریخی و دگرگونی در کارکرد این نهاد پرداخته شده است. آرزوی موفقیت بیشتر برای این عزیزان از پرورگار خواهانم.