کتاب زبان دراماتیک در گذر افسانه نشر انتشارات دریانورد

هر قومی‌دارای داستان‌هایی است، هم رنگ با آرزوها و برخاسته از گذشته‌هایش؛ سرگذشت‌هایی هراسناک و شگفت‌انگیز که همواره مورد ستایش مردم دنیای قدیم بوده است. اساطیری که امروزه برای ما افسانه می‌نماید، در گذشته‌های دور بی‌آنکه کوچکترین تردیدی برانگیزد مورد قبول انسان‌ها قرار می‌گرفته است. قصه و افسانه بخشی از ادبیات شفاهی است که همواره مورد توجه پژوهشگران واقع شده و یکی از جامع‌ترین توصیف‌ها در مورد ادبیات این است که بگوییم مجموعه تظاهرات هنری هر قوم که در قالب «سخن» ریخته شده باشد، ادبیات آن قوم به شمار می‌آید. یعنی ادبیات منعکس‌کننده افکار و عقاید و مسایل قومیست که آن را خلق کرده.

با آنکه یکی از پذیرفته‌ترین نظریات درباره خاستگاه تئاتر منشا آیینی است اما هستند محققانی که معتقدند سرچشمه تئاتر داستانسرایی است؛ آنها بر این باورند که گوش کردن و رابطه برقرار کردن با قصه‌ها عمده‌ترین خصیصه انسان است. همچنین آنها الگویی پیشنهاد می‌کنند که در آن تئاتر ریشه در افسانه‌سرایی دارد؛ در کتاب "تاریخ تئاترجهان" جلد اول می‌خوانیم: «براساس این نظریه درام و تئاتر باید از غریزه قصه‌گویی انسان سرچشمه گرفته باشد.»

براساس نظریه بالا، نگارندگان این پژوهش به افسانه‌های بومی‌و محلی منطقه جنوب نگاهی ویژه داشته و به تفحص پرداخته اند. چرا که هر متن نمایش عناصری دارد چون درون‌مایه، مضمون، موضوع (ماجرا)، گفتگو و شخصیت‌پردازی که بر پیرنگ بنا شده و شخصیت، تم، نقشمایه، موسیقی و زبان در دل آن جای گرفته است؛ و اما بهره‌گیری از این سازه‌ها در ساختار اوج گاهی تابع الگوی ویژه‌ای است.

در کنار ساختار متن نمایش، ساختار داستان‌ افسانه قرار دارد. از آنجا که افسانه‌ها نیز مشخصات مشابهی دارند و از این عناصر به فراخور گونه‌ی خود بهره می‌برند، لازم است این دو در کنار هم بررسی ‌شوند.

برای تهیه منابع و ماخذ جهت پیشبرد این پژوهش از دو روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شده و لازم به ذکر است که یکی از اهداف مهم این تحقیق دستیابی به کاربرد سازه‌های روایت و گفتگو در نمایشنامه و افسانه می باشد. هدف دیگر این تحقیق آشنایی با برخی از افسانه‌های بومی‌منطقه جنوب کشور است که می‌توان از آنها بهره نمایشی گرفت. زیرا همه می‌دانیم یکی از منابع نمایشنامه‌نویسی به عنوان یک فعالیت هنری، میراث بومی‌و ملی هر کشور است. پس برای بهره‌گیری از این امکانات وسیع بومی‌و ملی شناخت آنها اولین گام به حساب می‌آید از همین روی در فصل اول «زبان» به عنوان اولین عنصر ارتباطی مورد بررسی قرار گرفته و پس از تعریف زبان و تاریخچه مختصری از آن به «روایت» و «گفتگو» به عنوان ابزار بیانی مشترک افسانه و نمایش پرداخته شده است.

در فصل دوم نیزبه فرهنگ عامه و قصه‌های عامیانه پرداخته شده و به ویژگی‌های آن اشاره رفته است.

در فصل سوم این پژوهش «زبان در افسانه و نمایش» مورد توجه واقع شده سپس به ویژگی ساختاری «زبان و گویش منطقه جنوب» اشاره رفته و بعد از آن با بیان افسانه «ننه ماهی» ساختار نمایشی آن بازنمایی شده است.

از آن جایی که بسیاری از ظرافت های زبان هر کشور در گفتگوهای مردم آن نهفته و به دلیل کاربرد روایت و گفتگو در افسانه و نمایش، در فصل چهارم عنصر "روایت" در افسانه‌های جنوب (با توجه به افسانه ننه ماهی) و عنصر "گفتگو" (با توجه به افسانه کنار سبز یا سبز علی قبا) مورد تحلیل واقع شده است.