کتاب مونوگرافی قوم ترکمن نشر اندیشه احسان

شناخت آداب و رسوم فرهنگی و دینی اقوام ایرانی به این خاطر مهم است که موجب شناخت بیشتر و بهتر همدیگر شده و زمینه اتحاد و همبستگی بین اقوام ایرانی را به وجود می‌آورد. علاوه بر اینکه به جای پرداختن به فرهنگ وارداتی غربی و ارزش‌‌های آن، با معرفی آداب و رسوم اقوام و تکیه بر آن، که اصالت ایرانی و اسلامی و ارزش‌‌های آن را می‌رساند، خود می‌تواند به نوعی مقابله با تهاجم فرهنگی باشد. درواقع، توجه به فرهنگ اقوام ایرانی و شناخت آداب و رسوم آن‌‌ها زمینه اتحاد و هبستگی بین اقوام ایرانی اعم از کرد، بلوچ، فارس، عرب، ترک، لر، گیلکی و قشقایی را به وجود می‌آورد. از ویژگی‌‌های کشور پهناور، متمدن و کهن ایران، برخورداری از تنوع قومی است. اقوامی همچون کرد، بلوچ، فارس، عرب، ترک، ترکمن، لر، گیلکی، قشقایی و... که هریک دارای آداب و آیین‌های ارزشمند و پر جاذبه‌ای بوده و غنای فرهنگ ملی را موجب شده‌اند. شناخت آداب و رسوم اقوام ایرانی در شرایط فعلی که دشمن به ارزش‌های ملی و مذهبی تهاجم آورده و بنا دارد با تکنولوژی و ابزار رسانه نسل جوان را از هویت ملی دور نماید، بسیار حائز اهمیت است. درواقع، گروههای متفاوت انسانی که در مناطق مختلف ایران زمین زندگی می‌کنند، هر کدام دارای ویژگی‌های قومی برجسته‌ای هستند و تحت عوامل گوناگون منطقه‌ای تن‌پوش ویژهای به تن دارند که در نگاه نخست، قومیت، حوزۀ زندگی، زبان و سایر مشخصات فرهنگی و حتی مذهب و شغل اصلی آنان را در ذهن بیننده تداعی می‌کند. این پژوهش در پی بررسی و توصیف فرهنگ و آداب و رسوم دینی و مذهبی یکی از اقوام مسلمان ایرانی به نام ترکمن‌ها است. ترکمن‌ها غالباً در استان گلستان سکونت داشته و تقریباً ۳۳ درصد جمعیت استان را تشکیل می‌دهند. آنان پیرو مذهب حنفی هستند و در مناسبت‌های مذهبی همچون اعیاد فطر و قربان یا ماه مبارک رمضان و... برنامه‌های خاصی را با آداب و رسوم مخصوص به خود برگزار می‌کنند، که بسیار معنوی و جذاب است. زنان ترکمن، پوشاک تزیین شده و زیبایی دارند که از لحاظ برش ساده، اما چشمگیر و قابل توجه است. عموماً هنر قالی بافی داشته و مهارت خاصی در زمینۀ هنرهای ابریشم‌بافی، سوزندوزی، نوار بافی، قیطان بافی، جاجیم‌بافی داشته و در مناطق روستایی اکثراً کاموا بافی و پوستین‌دوزی، سکه‌دوزی و حصیربافی در بین زنان ترکمن رایج است. «ترکمن در زبان ترکی به معنای «من ترک هستم» است. زیرا ترکمن‌ها، سایر ترک‌ها را مردمی مخلوط شده و فرهنگباخته و خود را ترک‌های بافرهنگ، اصیل و دست‌نخورده دانسته و این کلمه را به خود اختصاص دادند. ترکمن‌ها را «ترک ایمان» نیز می‌گویند. در متون عربی آمده که چون دو هزار نفر از ترکمنها در یک روز به اسلام ایمان آورده‌اند، آنها را ترک ایمان یا ترکمن خواندهاند»(محمدی، ۱۳۸۸: ۲۹). ترکمن‌ها از جمله اقوام ساکن در این استان شمالی کشور بوده که با جمعیتی در حدود یک سوم جمعیت گلستان بیشتر در شهرستان‌های گنبدکاووس، آق قلا، گمیشان، بندرترکمن و مراوه تپه زندگی می‌کنند و از زمانه‌ای باستانی تا اکنون درانواع پیشه‌های صنایع دستی، کشاورزی، دامداری و... تبحر کامل دارند و این رشته‌های پردرآمد به صورت میراث‌ فرهنگی ماندگاری از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته است. از زمان‌های قدیم، فلزکاری و آهنگری و زرگری، از شایع‌ترین پیشه‌ها به شمار می‌رفته و اکنون نیز ترکمن‌ها به آن اشتغال دارند که ماهران و استادان هر رشته را که در ساختن وسایل و لوازم پیشرفته‌تر و ماهر از دیگران‌اند بنام (اوستا) یاد می‌نمایند»(محمدی سیف،۱۳۹۹، شماره ۴۳، ص ۲۶). این پژوهش، به روش ﺗﻮﺻیفی ـ ﺗﺤﻠیلی ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺨﺶ ﺍﻋﻈﻢ گردآوری ﺍﻃﻼعات ﺑﻪ شیوه میدانی صورت گرفته است. روش ﺗﺠﺰﻳﻪ و تحلیل داده‌های، کیفی است و بر مبنای دیده‌ها، شنیده‌ها، مکتوبات صورت گرفته است.