کتاب سلجوقیان در تاریخ ایران ناصر صدقی نشر انتشارات دانشگاه تبریز

طی سده های ۵ و ۶ هجری/ ۱۱ و ۱۲ میلادی با استقرار نظام سیاسی سلجوقی در ایران، سه تحول سیاسی به ظاهر متناقض، اما به هم پیوسته رخ داد. نخست اینکه بعد از قرن ها حضور مقطعی و پراکنده ترکان در تاریخ سیاسی ایران و جهان اسلام، سلجوقیان به پشتوانۀ قدرت نظامی ترکان اوغوز یا همان ترکمانان، اولین نظام سیاسی فراگیر و قدرتمند ترک را در جغرافیای ایران و سرزمین های اسلامی همجوار تشکیل دادند. تحول دوم اینکه بعد از مدت ها تلاش محلی و مقطعی نخبگان ایرانی برای تشکیل الگویی از پادشاهی ایرانی، سلجوقیان توانستند با مشارکت دادن نخبگان خراسانی، نخستین الگوی پادشاهی فراگیر و دیوانسالار ایرانی را در گسترۀ جغرافیا و تاریخ ایران دورۀ اسلامی شکل دهند. تحول سوم اینکه بعد از دورهای ضعف و بحران در قدرت سیاسی و مشروعیت خلافت عباسی و شریعت اهل سنت که توسط گروه های مذهبی شیعه)آلبویه، فاطمیان، حمدانیان و بنی مزید (موجودیت آن به چالش کشیده شده بود، نظام سیاسی مذهبی واحد و فراگیر سلجوقی بر اساس ایدئولوژی خلافت و شریعت اهل سنت شکل گرفت و هژمونی سیاسی خلافت عباسی و جهان اهل سنت احیا شد.