کتاب ترجمۀ الغارات اثر ابراهیم بن محمد ثقفی نشر حکمت و بیان برین

کتاب حاضر، ترجمه‌ای روان بر کتاب «الغارات» نوشتۀ «ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی» متوفای سال ۲۸۳ هجری است که از علمای بنام دوران غیبت صغری بوده است. این کتاب کهن‌ترین منبع موجود در رابطه با نیمۀ دوم حکومت امیرالمؤمنین(ع) و بحث غارات معاویه بوده و به صورت خاص به بررسی آنها پرداخته است. خود مرحوم ثقفی در مورد محتوای کتابش این‌گونه می‌نویسد: «این کتاب در مورد رویدادهای رخ داده بین علی(ع) و معاویه و اهل شام بعد از جنگ خوارج است؛ همچنین اخبار یاری خواستن‌های امام(ع) از اهل عراق، سیرۀ آن حضرت، پیشامدهای مربوط به آن حضرت و سخنان ایشان بعد از جنگ نهروان تا زمان شهادت ایشان.» همان‌طور که پیداست، موضوع اصلی این کتاب که بیشتر حجم آن را در بر گرفته است، وقایع رخ داده میان امام(ع) و معاویه بعد از جنگ نهروان است. اسم کتاب نیز به همین مناسبت انتخاب شده است؛ چون بخش مهمی از این وقایع، «غارت»‌هایی است که معاویه بر مناطق تحت حکومت امیرالمؤمنین(ع) تدارک دیده است. این کتاب در قرن سوم، یعنی حدود ۱۲۰۰ سال قبل و طبق معیارهای همان زمان نوشته شده است. و برای آنکه برای عموم خوانندگان در روزگار ما قابل استفاده و خواندنی باشد، نیازمند تغییراتی در سبک و ادبیات نوشتاری و همچنین مطالب آورده شده بود که این تغییرات در کتاب حاضر إعمال شده و به شرح زیر است: ۱. در کتاب حاضر، جهت رعایت سوگیری اصلی کتاب و حفظ وجه تمایز اصلی آن، که همان موضوع غارات است، مطالبی که کاملاً غیرمربوط به موضوع اصلی کتاب بوده‌اند و در عین حال، آمدن آنها مانع از روان و خواندنی بودن کتاب برای خوانندگان می‌شد، حذف شده است و در مورد بعضی روایت‌های طولانی که قسمتی از آنها که مربوط به کتاب بوده است، فقط قسمت مرتبط آورده شده یا تلخیص شده است. ۲. روایت‌های مشابه و تکراری که برای عموم خوانندگان ملال‌آور و بی‌فایده است -و موارد زیادی از این دست در کتاب دیده می‌شود- یا حذف شده و به یک روایت مختار اکتفا شده، و یا برای حفظ همۀ نکات با هم ادغام شده است. ۳. برای اولین بار، محتوای کتاب، در چند فصل کلی تقسیم‌بندی و تحت عناوین و زیرفصل‌ها منظم شده است تا به فهم و مطالعۀ روان‌تر کتاب کمک کند. ۴. غیر از مطالبی که در ابتدای کتاب اضافه شده است، تنها در پنج جای کتاب، به جهت اهمیت مطلب و نیاز آن به توضیح بیشتر، به «متن کتاب» توضیحاتی اضافه شده است که با عبارت «توضیح» مشخص شده و با فونت متفاوت، از بقیۀ متن متمایز شده است و بقیۀ کتاب عیناً ترجمۀ کتاب الغارات است. همچنین در هر جایی از کتاب که لازم بوده است، توضیحات مختصری در پاورقی اضافه شده تا کسانی که اطلاعات تاریخی کمتری دارند، ارتباط بهتری با کتاب برقرار کنند. ۵. بدنۀ اصلی کتاب شامل ترجمۀ سلیس و روان کتاب «الغارات» است. در عین حال در قسمت‌هایی از کتاب، اصل متن عربی سخنان امیرالمؤمنین(ع)، به دلیل برخی ظرافت‌ها و زیبایی‌های سخنان حضرت که جز از طریق خواندن متن عربی مشخص نمی‌شود، و همچنین استفادۀ محققان، در کنار متن فارسی آورده شده است. در این کتاب ابتدا مسائلی که مربوط به فضای حاکم بعد از جنگ نهروان است آورده شده، سپس اتفاقات پس از جنگ نهروان تا شهادت امیرالمؤمنین(ع) در پنج محور اصلی دسته‌بندی شده و آمده است. پس از آن پیش‌بینی‌های امام(ع) نسبت به آیندۀ مردم، و در آخر نیز روایاتی در مورد سیرۀ امیرالمؤمنین(ع) که ارتباط کمتری با بحث اصلی کتاب داشته، اما آوردن آنها مفید بوده است گرد‌آوری و ارائه شده است.