در رهگذر تاریخ، از ضرب و زخم تازیانه و تیغ بیداد، در خرمن شکیبایی و بردباری جامعه، شعلهای در گرفت، که اندک اندک در شور و شرار هردم افزون خود به حریقی درونتاب تبدیل شد و سالیان سال به جستوجو روزنه رهایی بر در و دیوار حصار تنگ استبداد تن میکشید؛ تا سرانجام صد سال پیش، از آخرین لایه سست و نازک سلطنت پوک و پوسیده شاهان قاجار سر به درآورد؛ وبا شلیک تفنگ ستارخان سترگ دهان باز کرد و فواره گدازههایش از حنجره تبریز، نخست آسمان تاریک آذربایجان، سپس سراسر فضای عبوس و دلگرفته ایران کهن را روشنایی تازهای بخشید.