کتاب تأثیر اراده اشخاص بر عوامل توارث حامد حسین حسینی نشر دانشگاه شاهد

اراده یکی از مهم‌ترین عناصر سازنده اعمال حقوقی است. اعمال حقوقی به دو دسته عقود و ایقاعات تقسیم می‌شوند. عقد، عمل حقوقی است که برای ایجاد آن نیاز به دو اراده است و ایقاع نیز دسته‌ای از اعمال حقوقی است که تنها با یک اراده انجام می‌شوند و نیازی به توافق در این خصوص نیست. در فقه و حقوق، نقش اراده بیشتر ذیل عقود و ایقاعات و تحت عنوان شرایط اساسی صحت معامله و ضمانت‌های اجرای آن و اینکه ماهیت اراده چیست، تفاوت قصد و رضا، تفاوت آن با طلب و اختیار و مواردی از این قبیل بحث شده است. اما در اینکه اراده در ارث و توسعه آن می‌تواند چه تأثیری داشته باشد، کمتر پرداخته شده است. در خصوص ارث، قائلیم که ارث هم حق است و هم تکلیف (حکم) که جنبه حکم بودن آن بیشتر در انساب ظهور دارد و جنبه حق بودن آن با توجه به نقش اراده در سبب معین می‌شود. برخلاف نظر مشهور که اصل را بر عدم ارادی بودن ارث می‌گذارند، اراده در سبب که منحصر در زوجیت و ولاء است، هم به‌صورت مستقیم و هم به‌صورت غیر مستقیم تأثیر دارد. طبق اصل ارادی بودن اعمال، اشخاص آزادند که با اراده خود هر عملی که منافی با نظم عمومی و اخلاق حسنه نباشد را ایجاد کنند که این اعمال اراده یا در قالب عقود و ایقاعات و یا در قالب شروط نمایان می‌شود. برای رسیدن به هدف اصلی این تحقیق که توسعه عوامل توارث است، به تبیین اراده در فقه و نگاه فقها پرداخته و نقش اراده را در هر یک از عوامل توارث بیان کردیم و در نهایت به توسعه عوامل توارث از دو دیدگاه دست یافتیم.