کتاب صوتی «راه آهن زیرزمینی» با موضوع بردهداری در آمریکا نوشته «کولسون وایتهد» است. این رماننویس ۴۸ ساله آمریکایی برای این رمان جایزه کتاب ملی را کسب کرد. همچنین این کتاب در فهرست «کتابهای پیشنهادی بهانتخابِ باراک اوباما» نیز جای دارد.
- دربارهی کتاب صوتی راه آهن زیرزمینی:
گاردین در توصیف کتاب راهآهن زیرزمینی که برنده جایزه پولیتزر شده، گفته است:
«این جایزه پولیتزر در دانشگاه کلمبیا به نویسنده این اثر کلسن وایتهد داده شد. این رمان پیش از این موفق به کسب چندین جایزه از جمله جایزه کتاب ملی آمریکا شده بود.»
کتاب صوتی راه آهن زیرزمینی با این جمله شروع میشود: «اولینبار که سزار از کورا خواست باهم به سمت شمال فرار کنند، کورا گفت نه.»
با چنین شروعی ما درمییابیم که با موضوعی متفاوت و غیرتکراری طرف هستیم. از طرفی عنوان کتاب و جوایزی که از آنِ خودش کرده است، ما را مشتاق میکند تا از ماجرای داستان سر دربیاوریم.
در ابتدا باید بگوییم عنوان کتاب علاوهبر اینکه جنبه استعاری دارد، به یک واقعیت تاریخی نیز اشاره میکند. در ویکیپدیای فارسی درباره این اصطلاح چنین آمده است:
«راه آهن زیرزمینی شبکهای از راههای مخفی و خانههای امن در ایالات متحده بود که توسط بردگان سیاه و با کمک متحدان، در قرن ۱۹، برای فرار به ایالتهای آزاد و کانادا مورد استفاده قرار میگرفت. این اصطلاح همچنین به مخالفان بردهداری، اعم از سیاه و سفید، برده یا آزاد، که به بردگان فراری مساعدت میکردند اطلاق میشود. حتی در دوران اوج راهآهن زیرزمینی، هرساله کمتر از ۱۰۰۰ تن از بردگان از همه ایالتهای بردهدار قادر به فرار بودند، این رقم بسیار کمتر از جمعیتی بود که بهطور طبیعی سالیانه برده میشدند.»
شاید هیچ معرفی و توصیفی بهتر از نوشته پشت جلد کتاب برای این داستان نباشد. خلاصه داستان اینگونه ذکر شده است:
«کورا دختریست که در یک مزرعه پنبه در ایالت جورجیا بَرده است و کمکم قدم به دنیای زنانگی میگذارد؛ دوررهای که دردهای بیشتری در انتظارش است. یک روز سزار، برده جدیدی که از ویرجینیا آمده، با او در مورد راه آهن زیرزمینی صحبت میکند و با هم تصمیم سختی میگیرند: فرار. راهآهن زیرزمینی، هم به سرزمینهای آزاد متصل میشود، هم به سرزمینهای موافق بردهداری، و میتوان با سفر در این راه آهن، چهره واقعی آمریکا را در آن دوران دید.»
نسخه کاغذی کتاب که به فارسی ترجمه شده ۳۲۷ صفحه دارد. رمان دو بخش دارد. بخش اول روایتگر مصائب بردهها در آمریکای آن زمان است که با بهرهگیری از شواهد تاریخی و واقعی نوشته شده است. زبان داستان در این بخش اگرچه تلخ است، خواندنِ آن ما را با شرایط بردهداری در آمریکا آشنا میکند.
بخش دوم رمان به تصمیم کورایِ ۱۵ ساله برای فرار اختصاص دارد. در این بخش رمان وارد فضا و روایت متفاوتی میشود و ما با جزییات قطار زیرزمینی و تلاش بردهها برای رسیدن به راههای مخفی برای فرار آشنا میشویم. تعلیق داستان در همین بخش است، زیرا نقشه فرار کورا و سزار همانطور که میخواهند پیش نمیرود و حوادث دیگری سر راه آنها قرار میگیرد.
- بخشی از کتاب صوتی راه آهن زیرزمینی:
بثی کارپنتر نامی بود که سم در ایستگاه به او داده بود. چند ماه گذشته بود و هنوز کورا نمیدانست، چه کسی در سفر جورجیا او را نجات داده است. چیزی نگذشت که تونل تاریک شد و واگن باری شبیه به قبر شد. تنها نوری که میتابید از سمت اتاقک موتور بود که از شکافهای جلوی واگن زهواردررفته به داخل میآمد.
مادربزرگ کورا بارها حین راهپیمایی به سمت قلعه فروخته و بین بردهفروشهایی که دنبال صدف، گوشماهی و مُهرههای شیشهای بودند دستبهدست شده بود. نمیشد گفت برای او در شهر اویده چقدر پول میدهند، او بخشی از این بار عمده بود؛ هشتادوهشت انسان در ازای شصت جعبه عرق نیشکر و باروت. وقتی پا به کاست انگلیش میگذاشتند، قیمتها بعد از چانهزنی به حد استاندارد میرسید. مردان تنومند و زنان بارور بیش از نوجوانان میارزیدند؛ قیمتگذاری روی هر فرد کار سختی بود.
- دربارهی کولسون وایتهد:
کولسون وایتهد تا به امروز ۷ کتاب نوشته است که از میان آنها رمان راهآهن زیرزمینی با استقبال زیادی مواجه شد. زمان تحصیل در هاروارد، وایتهد با شاعری بنام کوین یانگ آشنا شد و از طریق همین آشنایی، همکاری خودش با نشریه ویلیج وویس را بهعنوان نویسنده آغاز کرد که اولین قدمهای او در عرصه نویسندگی محسوب میشود. وایتهد ۶ رمان و ۱ کتاب (مجموعهمقالات) نوشته است که رمان راه آهن زیرزمینی آخرین آنهاست.
سبک او در این کتاب خاص و کمی متفاوت است؛ یعنی ترکیبی از روایتی ادبی و گویش محاوره. رمان پر از اصطلاحات رایج قرن ۱۹ است که نشان از آگاهی کامل نویسنده به کارکردهای زبانی دارد.