بررسی تطبیقی ماهیت فسخ و تفاسخ و انفساخ

از بارزترين روابط حقوقي كه در نظام اجتماعي از دير هنگام و داراي پيشينه‌ اخلاقي و حقوقي زيادي است، موضوع تعهد بوده كه وفاي به عهد در مضامين ديني، خصوصاً از نگاه اسلامي كراراً مورد تأكيد قرار گرفته است. اين مقوله با گذشت زمان و توسعه ارتباطات و فناوري اطلاعات فزوني يافته و الزاماتي در قراردادهاي اجتماعي براي افراد مشخص نموده است. به واسطه ايجاد عقد، تعهداتي بر طرفين الزام‌آور مي‌گردد. تعهد در عقود اسلامي از ديرهنگام مورد توجه بوده و قوانين اسلامي نسبت به هر يك از عقود اسلامي مانند بيع، اجاره، نكاح، جعاله و ... شرايط و ضوابط انعقاد قرارداد و تعهدات ناشي از انعقاد عقد را براي طرفين مقرر نموده است. شرايط و ضوابط حاكم بر قراردادها و تعهدات متعاملين در فقه و حقوق كه مشروعيت، رضايت، بلوغ، عقل، اختيار و مشخص بودن جنس و يا موضوع معامله و ... از مسائلی است که در خصوص عقود اسلامي مورد توجه قرار گرفته است. تعهدي كه در اثر انعقاد قرارداد براي طرف بوجود مي‌آيد يا بايد به‌ وسيله وي به انجام برسد و يا اينكه با ساير اسباب سقوط تعهدات ساقط گردد، اما آن هنگام كه با تراضي طرفين اقاله نگردد و يا با مجوز قانوني فسخ نشود و يا با ابراء و تبديل تعهد و تهاتر و مالكيت ما في الذمه تعهد ساقط نگردد، برعهده وي است. وفای به عهد ساده‌ترین و در عین حال طبیعی‌ترین راهی است که متعهد می‌تواند به وسیله آن ذمه خود را از دینی که بر عهده گرفته است، آزاد نماید. در حقیقت به وسیله وفای به عهد، طرفین قرارداد عقد را در مسیری به پایان می‌رسانند که در آغاز انتظار داشته‌اند. مکاتب حقوقی جهان از جمله مکتب حقوقی اسلام بر وفای به عهد تأکید دارند. عمده‌ترین دلیل قرآنی نخستین آیه سوره مائده یعنی جمله «یا ایها الذین آمنوا اوفوا بالعقود» است که صراحتاً مؤمنین را به وفای به عهد دستور می‌دهد. عقود از جمله افعال ارادی انسان است که تحقق آن منوط به توافق طرفین بوده است، گاهی اتفاق می‌افتد که پس از انعقاد عقد، به نحو صحت و متعهد شدن متعاقدین به تعهدات ناشی از قرارداد، وضعیتی پیش می‌آید که قرارداد منحل می‌گردد. انحلال عقد در فقه اسلامي، در دو معناي كم و بيش متمايز به کار می‌رود: