کتاب حکومت علوی و بحران اشرافی گری نشر انتشارات سروش

اشرافیت در مفهوم عام، برتری جویی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. ناکثین یا همان اصحاب جمل، نماینده اشرافیتی بودند که بعد از اسلام در مدینه شکل گرفتند. آنها برخی صحابی تازه به دوران رسیده بودند که در دوره‌ی زمامداری خلفا پدید آمدند. آنها با سوء‌استفاده از سوابق خود و با بهره‌مندی از مواهب اقتصادی پدید آمده، طبقه اشراف مدینه را بوجود آوردند. اشرافیت قاسطین امتداد همان اشرافیت مکه، قبل از ظهور اسلام بود. بنی‌امیه بعد از ظهور اسلام موقعیت اجتماعی و اقتصادی خود را از دست داده، و پیوسته در پی راه‌یابی به صدر قدرت و تصاحب حکومت بود. بهترین زمان برای دستیابی به قدرت برای این دو گروه اشرافی (ناکثین و قاسطین)، سال‌های پایانی حکومت خلیفه سوم و آغاز دوران حکومت نوپای امام علی (ع) بود. آرمان حکومت علوی احیای جامعه بر مبنای سنت نبوی بود؛ اما جریان‌های مخالف، گرایش بیشتری نسبت به حفظ وضعیت پیشین داشتند. چنین شد که حکومت علوی عرصه مخالفت و رویارویی هر دو گروه اشرافی قرار گرفت. وجه مشترک جنگ‌های جمل و صفین جاه‌طلبی و فزون‌خواهی اشرافی است، اما جنگ نهروان شورش طبقات متحجر و کج‌فهم با رویکرد اعتقادی است.