کتاب آینده چگونه خواهد بود جیم الخلیلی نشر انتشارات فاطمی

طبق نظریۀ نسبیت اینشتین، آینده آن‌جا در انتظار ماست - همۀ زمان‌ها، حال، گذشته و آینده، از پیش در یک فضازمان چهار بُعدیِ ایستا حضور دارند و ماندگارند. با وجود این، آگاهی ما در زمانِ حالی که همیشه تغییر می‌کند گیر افتاده است و در راستای محور زمان سینه‌خیز می‌رود و در حالی ‌که آینده را می‌بلعیم، به آن خوشامد می‌گوید و این آینده را که به گذشته تبدیل می‌شود، پشت سر ما بر جای می‌گذارد. اما ما هیچ‌گاه نمی‌توانیم از آن‌چه پیش روی ماست باخبر شویم. ما به‌رغم دعاوی غیب‌گویان و طالع‌بینان نمی‌توانیم آینده را پیش‌بینی کنیم و این واقعیتی بی‌چون‌وچراست. از دیدگاه متافیزیک، این‌که آیندۀ ما مقدر است یا نامعلوم، و این‌که تقدیر ما در جهانی «علیت‌بنیاد» تعیین شده است، یا ما آزادیم آن را به دلخواه خود تغییر بدهیم، همچنان موضوع بحث دانشمندان و فیلسوفان است. اگرچه گاهی می‌توانیم به‌طرز معقولی نسبت به آن‌چه اتفاق خواهد افتاد خاطرجمع باشیم؛ چراکه برخی رویدادهای آتی اجتناب‌ناپذیرند: خورشید (برای مدت چند میلیارد سال دیگر) به درخشیدن ادامه می‌دهد، زمین دور محور خود می‌چرخد، ما همه پیرتر می‌شویم، و تیم فوتبال محبوبم، لیدز یونایتد، همچنان در انتهای هر فصل مرا سرخورده رها می‌کند. از طرف دیگر، آینده چه‌‌بسا به شیوه‌های غیرمنتظره‌ای از راه برسد. فرهنگ بشری بسیار غنی و متنوع است و، از این‌ رو، رویدادها اغلب برخلاف پیش‌بینی‌ها اتفاق می‌افتند. البته بعضی پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات سال ۲۰۱۶ را پیش‌بینی کردند، اما هیچ‌کس (تا این لحظه) از مکان و زمان فاجعۀ طبیعی بزرگ بعدی - زمین‌لرزه یا سیل - خبر نداده است. به پاس پیشرفت‌های علم و فناوری، پیش‌بینی‌ها دربارۀ شیوۀ تغییر زندگی ما، گسترۀ وسیعِ اجتناب‌ناپذیر تا به‌کلی غیرمنتظره را دربر می‌گیرد. در باب به تجسم درآوردن آینده، موثق‌ترین و خلاق‌ترین پیشگویان، نویسندگان رمان‌های علمی - ‌تخیلی هستند، اما چه تعدادی از آن‌ها پیش از سال ۱۹۹۰ دنیایی را توصیف کرده بودند که در آن اینترنت زندگی همۀ ما را به شکل امروزی به هم متصل کند؟ هنوز هم که فکر می‌کنیم، شبکۀ جهانی وب چیزی خیالی و غیرواقعی است. با این وصف، چگونه می‌توانیم در دهۀ دوم قرن بیست‌و‌یکم، کتابی دربارۀ پیشرفت‌های علمی پیش رو - چه آن‌ها که قریب‌الوقوع‌اند و پنج یا ده سال با ما فاصله دارند، و چه آن‌ها که در آیندۀ دور، پس از دورۀ حیات ما، محقق می‌شوند- تألیف کنیم؟ برخی جستارهای کتاب حاوی این هشدار جدی است که اگر امروز دست روی دست بگذاریم، طبیعت یا عامل انسانی، دنیای آیندۀ ما را چگونه شکل می‌دهند. رفع مشکلات جهانی ما علاوه بر ابزار مالی، جغرافیایی‌‌‌ - سیاسی و فرهنگی به ابزار علمی و مهندسی نیاز دارد، اما پرواضح است که مهار دانش ما دربارۀ طبیعت و نیز به‌کارگیری نوآوری و خلاقیت در فناوری‌هایی که از علوم جدید بهره می‌گیرند، در دهه‌های پیش رو بیش از هرزمان دیگری اهمیت دارد. از طرف دیگر، این جستارها مشعل امید‌ هستند؛ چراکه نشان می‌دهند علم چگونه می‌تواند بدترین سناریوها از جمله تغییر اقلیم، اضافه‌جمعیت، یا شیوع بیماری‌های عالمگیر به‌دلیل مقاوم‌شدن میکروب‌ها را تعدیل کند.