خشونت خانگی علیه زنان
بررسی، علل و درمان با نگرش به منابع اسلامی

فرهنگ اسلامی و آموزه‌های نورانی آن، در برخورد با پدیده‌هایی همچون خشونت خانگی، بر پیشگیری و بازدارندگی تأکید می‌ورزند. تأکید اسلام بر پرورش اخلاقی و کرامت شخصیت انسان از جمله عوامل مهم پیشگیری از رفتارهای غیراخلاقی و تعرض به حقوق و شخصیت دیگران است. در کنار این اصل کلی، توجه به تغافل و انجام رفتار کریمانه با همنوعان، به‌ویژه با زیردستان و در هنگام خشم، می‌تواند یکی از ابزارهای مهار خشونت از دیدگاه اسلام شمرده شود، که در عین حال بار ارزشی و معنوی نیز دارد. دیدگاه اسلامی دربارۀ مهار خشونت در خانواده از ساز‌وکارهای دیگری نیز در پیشگیری از خشونت‌های خانگی خبر می‌دهد که تأکید بر تمایزهای جنسیتی میان زن و مرد در نهاد خانواده، با اشاره به ارزشمندی حفظ و استمرار این تمایزها، از جملۀ این ساز‌وکارهاست. گرچه نگاه اخلاق‌محور به خانواده، اساس توجه اسلام به این نهاد را شکل می‌دهد و آرامش و عاطفه میان همسران از جملۀ اهداف ازدواج و زندگی زناشویی دانسته شده است، توجه به اخلاق در معنای اعم آن (که شامل مهارت‌های زندگی نیز می‌شود) به معنای بی‌توجهی به نهادها و ابزارهای حقوقی و بازدارندۀ دیگر نیست؛ بلکه به معنای تأکید بر اولویت اخلاق، تربیت و توانمند‌سازی زوجین در تنظیم روابط خانوادگی و از جمله پیشگیری از خشونت‌های خانگی در مقایسه با رویکردهای دیگر است. در کنار دیدگاه‌های دینی و بومی به مسئلۀ خشونت علیه زنان، دیدگاه‌های دیگری نیز وجود دارد که به بهانۀ مقابله با خشونت علیه زنان، نهاد خانواده را هدف گرفته است. این نگرش‌ها با نفی اقتدار و سرپرستی مرد در خانواده، قوانین و آموزه‌های مذهبی‌ای را که به این اقتدار و سرپرستی مشروعیت می‌بخشند، خشونت‌آفرین می‌‌خوانند. اثر پیش‌روی، که به سفارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه شده است تأکید بر چند اصل را به منزلۀ گامی ابتدایی در رویارویی با پدیدۀ آسیب‌زای خشونت خانگی کانون توجه قرار می‌دهد: ۱. اهمیت و نقش نهاد خانواده در جامعه به گونه‌ای است که قوت‌ها و نقص‌های آن بر کل جامعه تأثیر‌گذار است، رواج خشونت در خانواده، علاوه بر آن که باعث می‌شود اهداف نهاد خانواده در عمل جامۀ تحقق نپوشد، به افزایش خشونت‌های اجتماعی نیز دامن می‌زند. بنابراین مواجهه با مسئلۀ خشونت خانگی، افزون بر تحکیم و تقویت نهاد خانواده به کاهش آسیب‌های اجتماعی دیگر خواهد انجامید؛ ۲. مقولۀ بهداشت روانی از جمله زمینه‌های مؤثر در مدیریت سلامت است. امروزه اهمیت سلامت اعصاب و روان در پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها، امری پذیرفته شده است. از آنجا که سیاست‌ بهداشتی نظام در مقولۀ سلامت، تأکید بر اولویت پیشگیری بر درمان است، اولویت در ارائۀ سیاست‌ها، برنامه‌ها و آموزش‌هایی است که به پیشگیری از آسیب‌های روانی و ناهنجاری‌های رفتاری از جمله خشونت خانگی می‌انجامد. به همین دلیل طراحی برنامه‌های آموزشیِ پیشگیری از خشونت خانگی از جمله اقدامات لازم شمرده می‌شود؛ ۳. باید با پذیرش وجود خشونت خانگی و آسیب‌زا بودن آن، از بزرگ‌نمایی خشونت خانگی و خشونت علیه زنان نیز پرهیز کرد. اولویت اصلی در درمان خشونت خانگی، پیشگیری و درمان در درون خانواده است، و جز در موارد حاد باید از برخورد‌های مداخله‌گرایانه و قضایی با این پدیده دوری جُست.