ناخدایی دیجیتال
راهنمای تحول سازمان‌ها در عصر دیجیتال

همواره شنیده‌ و خوانده‌ایم سازمان‌هایی که توان تغییر مناسب نداشته باشند در مقایسه با مجموعه‌های مشابه خود ضعیف می‌شوند و درنهایت از بین می‌روند. از سوی دیگر، می‌دانیم که تغییر فرایندی پویاست و شناخت عوامل و پیامدهای آن نیز بسیار مهم است. حال باید ببینیم منشأ این تغییر در سازمان‌ها کجاست؟ عمدتاً خواسته‌ها و نیازهای مشتریان تغییر کرده است یا دیگر به شیوۀ قبلی نمی‌توان به آنها پاسخ داد، پس لازم است تغییراتی در فرایندهای کسب‌وکار یا به صورت جامع‌تر در مدل کسب‌وکار و استراتژی‌مان ایجاد کنیم و همۀ اینها مستلزم تغییر فرهنگ و آموزش است. در سال‌های اخیر که فناوری با همۀ بخش‌های زندگی‌مان درآمیخته است سازمان‌ها هم به سمت دیجیتالی شدن سوق داده شده‌اند و نتیجۀ آن به‌کارگیری فناوری‌های جدید در همۀ بخش‌های سازمان‌ها بوده است. در‌واقع تحول دیجیتال تحولی سازمانی است. دو سال پیش در جلسه‌ای در خدمت آقای دکتر شامی زنجانی در جریان اقدامات و تلاش‌های ایشان برای جاری‌سازی و کاربرد موضوع تحول دیجیتال قرار گرفتم. ایشان که از استادان شناخته‌شدۀ دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران‌اند در آن جلسه با اشتیاق دربارۀ لزوم آشنایی و حرکت سازمان‌های ایرانی به سمت دیجیتالی شدن صحبت کردند و از رؤیای ایران دیجیتال گفتند و از اینکه این موضوعْ مد یا انتخاب نیست بلکه ضرورت و باید است. صحبت‌های آن روز ایشان و بررسی‌های بعدی ما به تألیف و انتشار کتابی که در دست دارید انجامید. ما در انتشارات آریاناقلم بر این نکته تأکید داریم که محتوای کتاب تألیفی برآمده از دانش، بینش، مطالعه و تجربۀ خود نویسنده باشد و نه صرفاً جمع‌آوری یا ترجمۀ مطالب مرتبط با موضوع. نوع نگارش کتاب ناخدایی دیجیتال و تجربۀ سال‌ها تحقیق، آموزش و مشاورۀ نویسنده و همکاران ایشان همان چیزی بود که ما به دنبالش بودیم. دیگر اینکه می‌خواهیم مطالب مطرح‌شده در کتاب تألیفی تا آنجا که می‌شود در ارتباط با فضای کسب‌وکار کشور خودمان باشد و از مثال‌ها و تجربه‌های کسب‌وکارهای ایرانی برای بسط و شرح موضوع استفاده شود که دراین‌باره هم نویسندگان با ما هم‌نظر بودند و در کتابشان مثال‌هایی ایرانی در بخش‌هایی به نام ایران زیر ذره‌بین دیجیتال آوردند. البته در این مسیر با محدودیت‌هایی از‌جمله شفاف و کافی نبودن اطلاعات و نیز عمر کم برخی از سازمان‌ها روبه‌رو بودیم و همین موضوع سبب شد که کتاب چندین بار به‌روزرسانی شود و به‌ناچار برای تبیین موضوع از مثال‌های موفق بین‌المللی نیز کمک بگیریم. علاوه بر اینها، از همان ابتدا با نویسندگان هم‌نظر بودیم که مخاطب این کتاب نیاز دارد از پایه با مفاهیم آشنا شود. بنابراین، آنچه دربارۀ تغییر دیجیتال مهم بود به زبانی ساده و فهم‌پذیر بیان شد و بر این موضوع نیز تأکید شد که تغییر ابتدا باید در درون سازمان و برای مشتریان داخلی اتفاق بیفتد تا سازمان‌ها را به‌سوی عمل‌گرایی سوق دهد که بتوانند فرایندها و ارزش‌های پیشنهادی‌شان را بازطراحی و در این زمینه سرمایه‌گذاری بلندمدت کنند. نکتۀ جالب‌توجه اینکه با وجود درک ضرورت این تغییر گاهی می‌دیدیم بعضی مدیران آن را آن‌قدرها جدی نمی‌گرفتند، اما از اسفندماه سال ۱۳۹۸ با شیوع ویروس کرونا ابعاد این موضوع برای ما و بسیاری از صاحبان کسب‌وکار کاملاً ملموس شد: اینکه وقتی می‌گوییم به سازمان‌های دیجیتال نیاز داریم یعنی چه؟ اینکه ضرورت این موضوع را می‌باید همۀ افراد سازمان درک کنند و با آن همراه شوند یعنی چه؟ اینکه تحول دیجیتال تغییری فرهنگی است یعنی چه؟ اینکه تحول دیجیتال فقط به معنای استفاده از ابزارهای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی نیست و مفهومی کلان‌تر و عمیق‌تر است یعنی چه؟ تحولات دیجیتال و مجبور شدن سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی به پذیرش آن در چندماهۀ اخیر به‌حدی سریع بوده است که خیلی از آنها دیگر درست نمی‌دانند فضای کسب‌وکارشان در آینده به چه شکل خواهد بود و به چه سمت‌وسویی خواهد رفت و همین مسئله ضرورت توجه به این موضوع را دوچندان می‌کند. امیدوارم با مطالعۀ این کتاب تمامی مدیران و کارشناسان کسب‌وکارهای ایرانی در تمام سطوح سازمان این تحول را پذیرا باشند و برای آن اقدامات مؤثری بکنند. در اینجا لازم می‌دانم از جناب آقای دکتر مهدی شامی زنجانی و همکارانشان که با نهایت تواضع در تمام مراحل ویرایش و تولید کتاب همراه آریاناقلم بودند تشکر کنم. همچنین از سرکار خانم لیلا نبی‌فر، سرویراستار انتشارات، که با اشتیاق و صبوری مسیر تألیف را در انتشارات آریاناقلم هموار می‌کنند سپاسگزارم. سمیه محمدی