مجموعهی پیش رو، گذر و بیانی است کوتاه و گذرا، از گفتنیهای فرهنگی ایران در عهد باستان و همچنین فرهنگ و تمدن غنی و ارزشمند اسلامی، یا به تعبیری ایران دوران اسلامی. در این مجموعه سعی بر آن بوده به وقایعی اشاره شود که شاید امروزه کمتر از آن یاد میشود.
در این اثر در خصوص هویت ملی و تاریخی ایرانیان سخن به میان آمده، از این دست، که آنان چگونه مردمی بودند، چه دینی داشتند، چگونه زندگی میکردند، آداب و رسوم فراموش شده، چه تأثیری در زندگی ایرانیان باستان داشته و خلاصه فرهنگ آنان به چه شکلی بوده است. همچنین دربارهی اندیشه و باورهای دین مبین اسلام در قالب فرهنگ اسلامی و همچنین نظری به زندگانی بزرگان اسلام و سلوک و منش آنان سخن به میان آمده است.
بیتردید فرهنگ غنی ایرانیان مسلمانان نیز بسیار جالب و قابل تأمل است که در این مجموعه به صورت کوتاه و مختصر به آن اشاره شده است.
نکتهی بسیار مهمی که در این مجموعه از آن به صورت ویژه یاد شده است، تهاجم فرهنگی در قرون گذشته در قالب جنگ و تسخیر این سرزمین ـ چون حملهی وحشیانهی مغولان ـ و یا در قرون معاصرتر، در قالب تشکیل کنسولگری و اعزام نیروهای کارآزموده و به اصطلاح تبادلات فرهنگی صورت گرفته است.
آنچه در این مجموعه ـ از ابتدا تا انتها ـ حائز اهمیت و مورد توجه بوده این است که سعی وافر گردیده که اطلاعات و دادهای ارائه شده، با قلمی ساده و روان بیان گردد.
به هر تقدیر، امید است خوانندگان محترم با مطالعهی این اثر و آگاهی بیشتر از داشتن پشتوانه و قدمت فرهنگی غنی و ارزشمند ایران زمین، به داشتن چنین فرهنگی که آمیزهای از: تدبّر، سختکوشی، تحمل مرارت، داشتن ایمان و انگیزهای بس والا، شجاعت، آزادگی، صداقت، جوانمردی و... است، به عنوان یک ایرانی مسلمان به خود ببالیم و در پی آن باشیم فرزندانمان را با فرهنگ ناب و اصیل ایرانی ـ اسلامی تربیت کنیم تا در آینده شاهد بروز و ظهور بزرگ مردان دیگری چون کوروشها، بوعلی سیناها، امیر کبیرها و... باشیم.
شایان ذکر است، از آنجایی که گسترهی فرهنگ، یک مقولهی بسیار بزرگ و پیچیده است. اگر در برخی مطالب و قسمتهای این مجموعه، نگاهی گذرا و مختصر بدان شده است، به حساب کم تجربگی و ناپختگی بنده گذاشته و با دیده اغماض و بزرگواری بدان نگریسته.
در خصوص نام این مجموعه «استوا» و علت انتخاب این نام، لازم میدانم در این راستا توضیحاتی مختصر به عرض خوانندگان محترم برسانم. در فرهنگ معین در ذیل کلمه استوا، از برابری، یکسانی، معتدل کردن و... یاد شده است و خط فرضی که زمین را به دو نیم کره شمالی و جنوبی تقسیم میکند را به دلیل خط استوا نامیدهاند. اما علت آن که نام استوا را بر این مجموعه انتخاب کردم، اشارتی است بر محتوای کلی این مجموعه؛ به طور کلی کلمهی استوا به معنی تعدل بین دو چیز میباشد. انسان موجودی است که اگر تعادل را در زندگی رعایت کند، خوشبخت میشود. در این اثر نیز همواره سعی بر آن بوده که با پرداختن و اشاره کردن به فرهنگ غنی ایرانی و تکامل و بالندگی آن پس از حضور دین مبین اسلام در ایران پرداخت و به عبارتی «فرهنگ غنی و ارزنده ایرانی» و «تعالیم ارزشمند و انسانساز اسلام» را چونان دو بال پرواز و صعود دانش و معرفت و توانایی ایرانیان دانست و برشمرد، که هر گاه در طول تاریخ، ایرانیان از این دو بال پرواز به درستی و خوبی استفاده نمودهاند در تمامی عرصهها و حوزهها صعودی بسیار رفیع و ارزنده داشتهاند و هر گاه یکی از دو را فراموش یا به عمد منسوخ نمودهاند، نقصان و کاستیهای زیادی مشهود گردیده است. استوا؛ تعادل و برابری و به تعبیری متعادل کردن هویت ایرانی و تعالیم ارزنده اسلامی است. در این مختصر نیز سعی بر آن بوده مفهومی درست و معتبر از فرهنگ ایرانی و اسلامی به خونندگان محترم منتقل کند؛ فرهنگی که برای درک بهتر آن تعادل را در زندگی میطلبد؛ دین مقدس اسلام نیز بارها انسان را به میانه روی دعوت کرده است، که اگر انسان بدان عمل کند حقیقتا به رستگاری خواهد رسید. در این راستا نام این اثر را استوا گذاردیم؛ باشد که در حد وسع و توان علمی توانسته باشیم وظیفه خود را انجام داده باشیم.
در خاتمه آرزومندم این مجموعهی کوتاه، به رغم تمامی کمبودها و کاستیهایش بتواند قدم کوچکی در راه آرمانهای والای بزرگِ انسانهای فرهیختهی تاریخ ایران و همچنین شهیدان گرانقدر این عرصه برداشته باشد، ان شاء الله.