معرفی کتاب‌های هاینریش بل

هاینریش بل که بود؟

هاینریش بل با نام کامل هاینریش تئودور بل نویسنده‌ی آلمانی و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات در سال 1972 و جایزه‌ی گئورگ بوخنر در سال 1967 است. رمان‌های او که درون‌مایه‌ی طنزآمیز دارند تغییرات روان‌شناختی جامعه‌ی آلمان را در طول جنگ جهانی دوم و پس‌ازآن ثبت کرده‌اند.

هاینریش بل متولد 21 دسامبر 1917 در شهر کلن آلمان است. پدرش یک کابینت ساز بود و احتمالاً گمان نمی‌کرد پسر کوچکش روزی یکی از بزرگان ادبیات جهان شود. هاینریش بل سال 1937 از دبیرستان فارغ‌التحصیل شد و در یک کتاب‌فروشی مشغول به کار شد. یک سال بعد به خدمت سربازی فراخوانده شد. شش سال پس‌ازآن را هاینریش بل در خدمت ارتش گذراند و در جبهه‌های مختلف و حتی روسیه برای ارتش آلمان جنگید.

باوجوداینکه خانواده‌ی بل از مسیحیان کاتولیک و مخالفان هیتلر و نازی‌ها بودند به نظر می‌رسد او در ابتدا چنین نظری نداشت؛ اما تجربیات جنگ، تخریب‌ها، مشاهده‌ی اسرا، زخمی شدن در شرق و بسیاری اتفاقات دیگر باعث شد که او از جنگ و درنتیجه آلمان‌های نازی و جنایت‌هایشان بیزار شود. این بیزاری از جنگ سال‌ها درون‌مایه‌ی آثار بل را تشکیل داد. او سال 1945 پس از پایان جنگ به زادگاهش کلن برگشت و بااینکه شهر براثر جنگ تقریباً به ویرانه تبدیل‌شده بود، همراه همسرش آنه ماری آنجا اقامت کرد. ثمره‌ی ازدواج آن‌ها تنها یک پسر بود که در کودکی درگذشت.

هاینریش بل با فرارسیدن دوران صلح تصمیم به تحصیل گرفت و در رشته‌ی ادبیات آلمانی مشغول به درس خواندن شد. او در این دوران در نجاری برادرش هم کار می‌کرد.

هاینریش بل اولین بار با داستان‌های کوتاهش در عرصه‌ی ادبیات مطرح شد. او اولین داستان کوتاهش را سال 1947 منتشر کرد. سال 1949 او داستان «قطار به‌موقع رسید» را نوشت. این داستان درباره‌ی سربازی به نام آندراس است که سوار قطاری می‌شود که به‌سوی جبهه می‌رود، سربازی که ترس از مرگ دارد. ترسی که بقیه سربازان هم در آن شریک‌اند. همین داستان نام بل را به‌عنوان نویسنده‌ای ضد جنگ مطرح کرد و او را به شهرت رساند.

رمان بعدی او سال 1951 منتشر شد. این رمان که «کجا بودی آدم؟» نام دارد هم از جنگ نشایت گرفته است. در این داستان هم سربازها شخصیت‌های اصلی‌اند، سربازهایی رنجور که از جبهه‌ی جنگ رومانی به آلمان برمی‌گردند.

پس‌ازاین رمان‌های بل کم‌کم به تبعات جنگ می‌پردازند. داستان‌های او پر از شخصیت‌هایی هستند که تلاش می‌کنند زندگی‌شان را از زیر ویرانه‌هایی که جنگ از خود به‌جا گذاشته بیرون بکشند و مسیر زندگی‌شان را پیدا کنند. نوشته‌های او به‌شدت اخلاقی است اما دیدگاه‌های منحصر به خودش را بیان می‌کند. او در طی این سال‌ها رمان‌هایی مانند «و حتی یک کلمه نگفت»، «نان سال‌های جوانی» و «بیلیارد در ساعت نه و نیم» را نوشت.

پس‌ازآن و در سال 1963 هاینریش بل کتابی را نوشت که بیشترین شهرت او در ایران به دلیل این کتاب است، عقاید یک دلقک، رمانی جذاب و کم‌نظیر از این نویسنده است که سقوط یک جامعه به‌خوبی در آن به تصویر کشیده است.

آبروی ازدست‌رفته‌ی کاترینا بلوم یکی دیگر از آثار برجسته‌ی اوست که در فهرست 1001 رمانی که باید پیش از مرگ خواند قرارگرفته است. سارنگ ملکوتی که تعدادی از آثار هاینریش بل را در ایران ترجمه کرده است، درباره‌ی کتاب آبروی ازدست‌رفته‌ی کاترینا بلوم نوشته است: «در سال‌های دهه ۱۹۷۰ بعد از ماجرای فراکسیون ارتش سرخ (گروه بادرماینهوف، یکی از خشن‌ترین و شاخص‌ترین گروه‌های چپگرا در آلمان پس از جنگ جهانی دوم که به خاطر ترور و بمب‌گذاری در فروشگاهی در فرانکفورت اعضایش زندانی شدند) و جهت‌گیری هاینریش بل درباره آن‌ها، مطبوعات آلمان در برابر این نویسنده جبهه‌گیری کردند و هاینریش بل هم برای اعاده حیثیت و جوابیه به مطبوعاتی‌ها به فکر نوشتن رمان «آبروی ازدست‌رفته کاترینا بلوم» افتاد که عنوان فرعی‌اش این است: خشونت چگونه شکل می‌گیرد و به کجا می‌انجامد؟»

او پس‌ازاین کتاب رمان‌های «شبکه امنیتی»، «زنان در چشم‌انداز رودخانه» و چند کتاب دیگر را نوشت. آخرین رمان او میراث نام دارد که سال 1982 منتشرشده است.

هاینریش بل یکی از میزبانان کنفرانس برلین بود که تحت عنوان «ایران پس از انتخابات» و برای بهبود روابط ایران و آلمان سال 79 برگزار شد. این کنفرانس به جنجال کشیده شد و مشکلات مختلفی پیش آمد.

هاینریش بل نویسنده‌ی بسیار موفقی بود و علاوه بر دو جایزه‌ی گئورگ بوخنر و نوبل ادبیات برنده‌ی جوایز بسیار دیگری هم شده است که از میان آن‌ها می‌توان به جوایزی همچون جایزه‌ی فرهنگ آلمان در سال 1953 و جایزه‌ی منتقدان آلمان اشاره کرد. او همچنین سال 1955 برنده‌ی جایزه‌ی بهترین رمان خارجی فرانسه شد. جایزه‌های «ادوارد فن در هایت»، «جایزه‌ی فرهنگستان هنر باواریا»، «جایزه‌ی بزرگ وستفالیا»، «جایزه‌ی ادبی کلن» وجایزه‌ی «شارل ویون» جایزه‌های دیگری است که هاینریش بل به آن‌ها دست‌یافته است.

او عضو فرهنگستان هنر باواریا و فرهنگستان هنر ماینز بود و دو سال بین سال‌های 1971 تا 73 ریاست بنیاد بین‌المللی قلم را بر عهده داشت. آثار هاینریش بل به بیش از سی زبان مختلف در سراسر دنیا ترجمه‌شده و خوانندگان بسیاری دارد. او یکی از شناخته‌شده‌ترین نویسندگان تاریخ آلمان است.

هاینریش بل و همسرش سال 1976 خروج خود را از کلیسای کاتولیک اعلام کردند. هاینریش بل سال 1985 درگذشت و در نزدیکی زادگاهش به خاک سپرده شد.

کتابخانه‌ی شهر کلن بسیاری از دست‌نوشته‌ها و اسناد شخصی هاینریش بل را از خانواده‌ی او خریداری کرده و نگه‌داری می‌کند. البته بسیاری از این اسناد سال 2009 در جریان خرابی این ساختمان آسیب دید.

خانه‌ی هاینریش بل در ایرلند از سال 1922 به‌عنوان اقامتگاهی برای نویسندگان استفاده می‌شود.