ایران مهد شاعران بزرگی است. ایرانیان از دیرباز توجه بسیار زیادی بر شعر ایرانی، وزن و مفهوم آن داشتهاند؛ به همین دلیل اشعار کلاسیک ایرانی گویای فرهنگ و هویت ملت ایران است. اولین اشعار سروده شده به دوره ساسانیان بازمیگردد و اشعار آن کاملا موزون هستند. در اشعار کلاسیک ایرانی موسیقی و وزن اهمیت بسیاری دارد و شاعران کهن فارسی بر اساس محتوای اشعار خود وزن آن را انتخاب میکردند. فردوسی شاعر حماسهسرای ایرانی با سرودن شاهنامه در اواخر دوره سامانیان اولین گام را در شکل گیری ادبیات کلاسیک ایرانی برداشته است.
بعد از فردوسی شاعرانی همچون عطار و نظامی آثاری از خود بر جای گذاشتهاند که بی مانند است. نظامی گنجوی نیز با سرودن عاشقانه هایی چون لیلی و مجنون و خسرو شیرین پرآوازهترین منظومهسرای زبان فارسی است. بعد از آن به بوستان و گلستان استاد سخن، یعنی سعدی میرسیم که با مفاهیمی پر بار عشق و اخلاق و ادب را به بهترین شکل ممکن تصویر میکند.
شعر کهن فارسی اگر مولانا را نداشت، چیزی کم داشت و اینگونه شهرت جهانی پیدا نمیکرد، شاعری که او را خداوندگار عشق و عرفان مینامند. مثنوی معنوی، دیوان شمس تبریزی و فیه مافیه از مهمترین آثار این شاعر بزرگ فارسی زبان محسوب میشود.
خواجه حافظ شیرازی که به لسان الغیب نیز معروف است، یکی از برترین سخنوران جهان است. حافظ اکثر اشعار خود را در قالب غزل سروده که با نام غزلیات حافظ و در شکل گزیده تر فال حافظ نامیده میشود. اشعار حافظ از چنان ذوق و قریحه ای برخوردار است که به زبان های بسیاری در دنیا ترجمه شده است. همچنین نام شاعران بزرگ دیگری چون رودکی، خاقانی، عبید زاکانی، خیام، فرخی و.. در شکل گیری تاریخ کهن ادب و فرهنگ ایرانی نقش بسیار پر رنگی داشتهاند که ما، زبان فارسی خود را مدیون آنها میدانیم. جالب است بدانید از آن جا که خیام ترجمهپذیرترین شاعر در جهان است، او بیش از هر ایرانی در خارج مرزهای ایران شناخته شده است.
سبک های شعرکلاسیک ایرانی
اشعار کلاسیک یا همان اشعار کهن فارسی در چهار سبک هندی، خراسانی، عراقی و بازگشت ادبی سروده شدهاند که بسیار کوتاه به مرور آن ها میپردازیم.
سبک هندی
این سبک از قرن نهم به بعد به وجود آمد و تا قرن سیزدهم ادامه داشت و میتوان گفت مهم ترین مشخصه آن استفاده از کنایه،استعاره و تشبیه، خیال پردازی افراطی و بیان احساسات و عواطف شخصی است. مهمترین دلیل به وجودآمدن سبک هندی عدم توجه دربار صفوی به شاعران فارسی زبان بود که با استقبال بسیار زیاد پادشاهان هندی از شاعران فارسی همزمان شد به همین دلیل گروهی از شاعران به هندوستان سفر کردند و در آنجا به شعر و شاعری پرداختند. کلیم کاشانی، بیدل دهلوی، صاءب تبریزی و... از جمله شاعرانی هستند که در سبک شعر گفتهاند.
سبک خراسانی
این سبک از اوایل قرن چهارم تا اواسط قرن ششم ادامه داشت که اشعار این سبک فاقد پیچیدگی هستند و بر قیدها و سنتهای لفظی تاکید زیادی دارند. رودکی، فردوسی، فرخی، منوچهری، ناصر خسرو و سنایی از صاحبان سبک این دوره هستند.
سبک عراقی
میتوان گفت سبک عراقی همان سبک خراسانی است که در آن از واژه های عربی بیشتر استفاده شده است. در این سبک اشعار بیشتر در قالب قصیده سروده شده تا غزل و میزان استفاده از استعاره کنایه و تشبیه به نسبت کمتر شده و بیان اشعار ساده، روان و مستحکم تر از قبل شده است. این سبک با اشعار خاقانی و نظامی گنجوی شروع شده و با اشعار سعدی و حافظ به اوج خود رسیده است.
سبک بازگشت ادبی
این سبک از اواخر قرن نهم تا اواخر قرن دوازدهم رواج داشته است. شاعران این دوره به پیروی از سبک شاعران قدیمی پرداختند و تحولی را در شعر فارسی پدید آوردند به همین دلیل این سبک را بازگشت ادبی نامیدهاند. هاتف اصفهانی و مشتاق اصفهانی از اولین سرایندگان شعر در سبک بازگشت ادبی هستند.