شعر کهن فارسی یا شعر کلاسیک به صورت کنونی قدمتی بیش از هزار و صد سال دارد. این گونه شعر کاملاً موزون بوده و وزن آن بر پایه ساختاری است که عروض نام دارد.
شعرهای کلاسیک فارسی دارای ویژگی هایی هستند که با شعرهای نو متفاوت اند. شعرای بزرگی مانند فردوسی، حافظ، سعدی، مولوی، نظامی، شیخ محمود شبستری و ... هر کدام با اینکه سبک مختلفی داشته‌اند؛ اما در یکسری ویژگی‌ها مشترک هستند. شاعران پارسی زبان تا پیش از ظهور نیما یوشیج همواره بر همان الگوها و قالبهای سنتی وفادار بودند و شعر ایرانی محدود و محصور در اوزان و فعل‌های عروضی به سر میبرد و بر پایه همان چهارچوبها با معیار مصراع و بیت سنجیده می شد. مضمون بسیاری از اشعار کلاسیک و کهن ایرانی بر پایه عشق است و کتب شعر عاشقانه از دیرباز مورد علاقه ایرانیان بوده اند.
نیما یوشیج با کوتاه و بلند کردن مصرع‌ها و جابجایی قافیه ها، بدعتی در موسیقی شعر بوجود آورد و اگرچه وزن را برای شعر لازم و حتمی می‌شمرد ولی آن را مبنی بر امتداد مصوتها و تکیه کلمات می‌دانست نه آنکه همچون شعر قدیم وزن بیت یا مصراع، معیار تعیین وزن شعر به شمار آید.
اشعار مولانا، اشعار حافظ، اشعار سعدی، اشعار فردوسی، اشعار شمس تبریزی در قالب اشعار کلاسیک ایرانی و اشعار سهراب سپهری، فاضل نظری، فریدون مشیری، هوشنگ ابتهاج، اشعار حسین پناهی و سیمین بهبانی در در قالب اشعار نو، سپید و امروزی هستند.
قالب اشعار
منظور از قالب یک شعر، شکل آرایش مصرع ها و نظام قافیه آرایی آن است. شاعران کهن ما کمتر از محدوده این قالبها خارج شده اند. تنها در قرن اخیر، یک تحوّل جهش وار داشته ایم که اصول حاکم بر قالبهای شعر را تا ّ حد زیادی دستخوش تغییر کرده است. در اینجا از میان قالب های کهن شعر فارسی به مشهورترین آن ها می پردازیم.
مثنوی: قالبی از شعر فارسی است که دارای ابیات زیادی بوده و برای سرودن داستان‌ها و مطالب طولانی کاربرد دارد. در این قالب هر بیت دارای قافیه‌ای جداگانه است.
قصیده یا چکامه: نوعی از شعر است که دو مصراع بیت اول و مصراع های دوم بقیه ی بیت های آن هم قافیه اند.
غزل: در این قالب شعری مصراع های بیت نخست با مصراع‌های زوج هم قافیه هستند. موضوع اصلی غزل بیان عواطف و احساسات، ذکر زیبایی و کمال معشوق و شکوه از روزگار است.
قطعه: قِطعه مجموعه ابیاتی را گویند که بر یک وزن و قافیه باشد و از آغاز تا پایان همگی به یکدیگر مربوط بوده و پیرامون یک قصه شیرین و یا یک موضوع اخلاقی پدید آمده باشد.
رباعی: یکی از قالب های شعر فارسی است که به آن ترانه نیز می‌گویند. رباعی نوعی شعر است در چهار مصرع که جز مصراع سوم دیگر مصراع‌ها همه هم قافیه‌اند.
نیمایی: نیمایی شعری است با وزن عروضی منتها ارکان آن مانند شعر سنتی محدود به دو، سه و چهار رکن نیست و قافیه جای منظم و مشخصی ندارد.
شعر سپید: یکی از قالب های نو شعر فارسی است که احمد شاملو بنیان گذار آن می باشد و اغلب به شعر منثور نیز خوانده می شود.
